ردیف

گویه ­ها

تعداد سوالات

۱

لذت

۱-۵

۲

نفوذ

۶-۱۰

۳

برانگیختگی

۱۱-۱۵

۴

تداعی برند

۱۶-۲۰

۵

شبیه­سازی

۲۱-۲۵

۶

میزان اطلاعات

۲۶-۳۰

۷

رفتار خرید مصرف ­کننده

۳۱-۳۵

روایی پرسشنامه

مقصود از روائی آن است که وسیله اندازه ­گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روائی از آن جهت است که اندازه ­گیری‌های نامناسب و ناکافی می ­تواند هر پژوهش علمی را بی­ارزش و ناروا سازد. روایی تعیین می­ کند ابزار تعیین شده تا چه حد مفهوم خاص مورد نظر را اندازه ­گیری می­ کند برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش­های متعددی وجود دارد که یکی از این روش­ها اعتبار محتوا می‌باشد. اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه‌گیری به کار برده می‌شود. اعتبار محتوای یک ابزار اندازه‌گیری به سؤال‌‌های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سؤال‌‌های پرسشنامه معرف ویژگی‌ها و مهارت­ های ویژه‌ای باشد که محقق قصد اندازه‌گیری آن ها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است.روایی محتوا اطمینان می­دهد که ابزار مورد نظر به تعداد کافی پرسش‌های مناسب برای اندازه گیری مفهوم مورد سنجش در بردارد. هر قدر عناصر مقیاس گسترده ­تر و قلمرو مفهموم مورد سنجش را بیشتر در بر­گیرد، روایی محتوا بیشتر خواهد بود (خاکی، ۱۳۷۹). از میان روش‌های متعددی که برای تعیین اعتبار اندازه‌گیری وجود دارد، روایی صوری و روایی سازه (تحلیل عاملی تاییدی) برای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. در روایی صوری از تعدادی از صاحب نظران و محققان در زمینه تحقیق، در رابطه با میزان درستی و شفافیت سؤالات پرسشنامه نظرخواهی به عمل آمد؛ که بدین ترتیب از متخصصان صاحبنظر در این رشته از جمله استادان راهنما و دیگر اساتید مرتبط، نظرخواهی به عمل آمد که آن ها اعتبار پرسشنامه را تأیید کردند.

در این تحقیق برای افزایش روایی، ابزارهای زیر نیز مورد استفاده قرار گرفته است:

1. 1. مطالعه مقالات، کتب و مجلاتی که از این پرسشنامه یا پرسشنامه‌های مشابه استفاده کرده‌اند.

1. استفاده از نظرات اساتید راهنما و مشاور و سایر اساتید مرتبط با موضوع.

پایایی پرسشنامه

پایایی یکی از ویژگی‌های فنی ابزار و اندازه‌گیری است. مفهوم یادشده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد (آذر، ۱۳۷۹). در این تحقیق برای تعیین پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری از جمله پرسشنامه‌ها یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کنند به کار می رود. ضریب آلفای کرونباخ به طریق زیر محاسبه می شود:

رابطه (۳-۱)

J= تعداد زیر مجموعه سوال های پرسشنامه یا آزمون.

= واریانس زیر آزمون j ام.

= واریانس کل آزمون.

در این پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS، آلفای کرونباخ محاسبه گردیده است. پس از جمع ­آوری نمونه مقدماتی(۴۰ عدد پرسشنامه)، پایایی با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه و ابعاد آن محاسبه گردید که نتایج حاصل در جدول ۳-۲ آورده شده است. مقدار ضریب آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای برای این پژوهش ۹۴/۰ به ­دست آمد که نشان می­دهد پرسشنامه استفاده شده پایا ‌می‌باشد.

جدول ۳- ۳: آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق

ردیف

متغیر

آلفای کرونباخ

۱

لذت

۹۴/۰

۲

نفوذ

۹۰/۰

۳

برانگیختگی

۸۹/۰

۴

تداعی برند

۹۵/۰

۵

شبیه­سازی

۸۶/۰

۶

میزان اطلاعات

۹۷/۰

۷

رفتار مصرف ­کننده

۹۶/۰

مدل­های مورد استفاده در پژوهش

بررسی شاخص­ های برازش مدل

زمانی که مدل دارای ویژگی­های همانندی باشد امکان آزمون آن و ارزیابی مدل فراهم می­ شود. در رابطه با قدرت برازش و اعتبار مدل، شاخص­ های­ مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفتند که در زیر به آن اشاره خواهد شد.

شاخص نرم شده برازندگی^[۱۱]

بنلر و بونت مقادیر NFI برابر یا بزرگتر از ۹/۰ را در مقایسه با مدل صفر، به عنوان شاخص خوبی برای

1. 1. Kottler ↑

1. 1. Cox ↑

1. 1. Walker ↑

1. 1. Herr et al ↑

1. 1. Thorsion ↑

1. 1. Excitement ↑

1. 1. Intent to Return ↑

1. 1. Positive Word-of-Mouth Communications ↑

1. 1. Bang and Moon ↑

1. 1. Clow et al ↑

۱) بالمباشره : مانند سکونت در منزل مسکونی

۲) مع الواسطه : مانند تصرف قیم ،وکیل ، مستاجر یا نماینده . به طور کلی تصرف قائم مقام قانونی یا ماذون از طرف مالک ، تصرف مالک محسوب می شود.

ب – تصرف معنوی : منظور این است که تصرف ایادی قبلی که متقاضی از آن ها تلقی ‌کرده‌است ، تصرف متقاضی ثبت محسوب می شود.به عنوان مثال تصرف مورث ،تصرف وارث شمرده می شود.لذا طبق ماده ۱۱قانون ثبت : «درخواست ثبت از کسی پذیرفته می شود که در مالکیت یا در تصرف سابق خود به عنوان مالکیت یا بر تصرف خود به عنوان تلقی از مالک یا قائم مقام قانونی مدرکی داشته باشد». در تصرف معنوی آثار تصرف حسی بر ملک وجود ندارد. بلکه اسباب و مدارک حقوقی اقتضای مالکیت شخص بر آن مال را دارد.

پس از تقاضای صدور سند مالکیت از سوی اشخاص و طی مراحل و تشریفات قانونی (اعم از انتشار آگهی مقدماتی، نوبتی وتحدیدی)، ادارات ثبت اقدام به ثبت ملک به نام متقاضیان املاک می نمایند و سند مالکیت صادر می نمایند.ماده ۲۱ قانون ثبت نیز زمان صدور سند مالکیت را پس از اتمام عملیات مقدماتی ثبت دانسته است.پس می توان سند مالکیت را از جمله اسناد رسمی ^[۱۲]و اوراق بهاداری دانست که، پس از طی تشریفات ثبت مال غیرمنقول و ثبت آن در دفتر ویژه ای از دفاتر اداره ثبت اسناد و املاک (دفتر املاک ) به مالک داده می شود و دولت دارنده آن را مالک می شناسد اگرچه او در آن ملک تصرف مادی هم نداشته باشد.^[۱۳]

در اصطلاح ثبتی نیز سند مالکیت به همان کتابچه ای گفته می شود که با صفحات متعدد و نخ کشی و پلمب شده در سه نوع ۱۲برگی ،۱۶برگی و۳۲ برگی توسط اداره ثبت تهیه و در اختیار مالکین قرار می گرفت. سند مالکیت همان سند منگوله دار در عرف عامیانه است.^[۱۴]

در حال حاضر در جهت اجرای تکلیف قانونی مقرر در بند ب ماده ۱۳ قانون بودجه سال ۱۳۸۹ و در راستای ارتقاء ضریب امنیت و تکمیل بانک جامع اطلاعات املاک و کاداستر ، پیش گیری از جعل و ایجاد خدشه به اسناد مالکیت صادره ، ارائه خدمت بهینه توام با سرعت، دقت و کیفیت به شهروندان صدور سند مالکیت جدید تک برگی توسط کلیه واحد های ثبتی الزامی گردیده است . لذا معاونین ، مدیران ستادی و استانی مکلفند هم زمان با اجرای نرم افزار مربوط و صدور سند مالکیت جدید برای فرایند تفکیک املاک ، در کلیه واحدهای ثبتی سراسر کشور فراهم نمایند.

با توجه به تک برگ بودن این اسناد هرگاه مفقود شوند یا به دلایلی نظیر ریختن جوهر یا سوختگی و دلایلی نظیر این قابل استفاده نباشد مطابق ماده ۱۲۰ آیین نامه قانون ثبت سند المثنی صادر و موضوع در قسمت شماره سریال درج و سند جدید به مهر المثنی ممهور می‌گردد.(ماده ۸ دستورالعمل بند ب ماده ۱۳ قانون بودجه)و هر گاه به دلیل پر شدن قسمت نقل و انتقالات امکان درج انتقال جدید وجود نداشته باشد سند مالکیت تعویض می‌گردد.

در صدور سند رسمی آنچه حایز اهمیت است و جزء شرایط عمومی صدور سند به حساب می ­آید، این موضوع که مامور ثبت با توجه به جایگاه و اهمیت صدور سند مالکیت در جامعه امروز و در بین مردم باید نهایت سعی و کوشش خود را به عمل آورد تا از هر گونه اشکال حتمی و احتمالی در راستای صدور سند به دور بوده و در این زمینه به علم و یقیین برسد .و با توجه به اینکه سند مالکیت هم عرض و هم ارزش با حکم دادگاه تلقی گردیده است از جمله دلایلی است که مامور ثبت باید در صدور آن نهایت سعی و کوشش خود را کند تا از هر گونه اشکال حتمی و احتمالی در این زمینه به دور باشد. هم چنین مامور ثبت نمی تواند با تمسک به اصل برائت و اصل اباحه که از اصول مسلم فقهی است خود را از این مسولیت معاف کند. ^[۱۵]

گفتاراول- آثار ثبت املاک

در جامعه امروز هر امری که واقع می شود آثاری رابه دنبال دارد .این آثار بنا به مقتضیات آن کار ممکن است مثبت باشد یا منفی .همان گونه که وقوع عقد بیع بین متعاملین باعث انتقال ملکیت مبیع از بایع به خریدار می‌گردد سند مالکیت نیز همانند دیگر اسناد رسمی آثاری را به دنبال دارد ،آثاری که حمایت قانون‌گذار را به دنبال دارد. حمایتهایی که منجر به تشویق مردم در جهت اقدام برای دریافت سند مالکیت و در نهایت برخورداری از مزایا و دوری از مضرات عدم دارا بودن سند مالکیت است.

الف – مهم ترین آثار سند مالکیت:

الف ) مثبت مالکیت – از جمله مهم ترین آثار دریافت سند مالکیت می توان به اثبات مالکیت شخص و سلب مالکیت از غیر اشاره کرد.ملکی که با رعایت تشریفات قانونی در دفتر املاک ثبت گردیده ،دولت کسی را مالک می‌داند که ملک به نام او ثبت شده است امری که صریحاً در ماده ۲۲ قانون ثبت بر آن تصریح گردیده است.

نکته قابل توجه این که سند مالکیت به معنای استفاده بالمباشره از مال نمی باشد .ممکن است ملکی متعلق به شخصی باشد در حالی که ملک تحت تصرف و بهره برداری دیگری است. ^[۱۶] به عبارت دیگر تصرفات اشخاص دیگر منافاتی با مالکیت مالک مال ندارد البته تصرفی که مسبوق به اذن و اجازه مالک باشد.

ب) عدم پذیرش دعوی مالکیت – ثبت ملک بنام هرکسی ، سلب مالکیت از اشخاص دیگر است .برای اینکه ملکی ثبت گردد باید مراحلی را پشت سر گذارد ؛که در آن حق اعتراض نیز برای معترضین در نظر گرفته شده است تا در زمان تعیین شده (۹۰ روز از تاریخ انتشار اولین آگهی نوبتی ) اگر اعتراضی به تقاضای ثبت دارند اقدام نمایند. معترض به ثبت هرگاه قبل از انتشار اولین آگهی نوبتی اقامه دعوی کرده باشد باید تصدیق نامه ای حاکی از اعتراض خود را به دایره ای که آگهی نوبتی را منتشر کرده تقدیم دارد.در غیر این صورت باید ظرف مدت زمان تعیین شده اعتراض خود را به اداره ای که ضمن آگهی نوبتی تعیین شده تقدیم دارد و رسید آن را دریافت کند.اداره مذکور پس از دادن رسید اعتراض به معترض مکلف به ارسال اعتراض به دادگاه صلاحیت دار می‌باشد .عدم اعتراض در مدت تعیین شده باعث سقوط هر ادعایی نسبت به ملک مذبور می‌باشد. ماده ۲۴ قانون ثبت مقرر می‌دارد:«پس از انقضای مدت اعتراض دعوی اینکه در جریان ثبت حقی از کسی تضییع شده پذیرفته نخواهد شد نه به عنوان قیمت نه به هیچ عنوان دیگر ، خواه حقوقی باشد خواه جزایی».

عدم پذیرش دعوای ملکیت با دو استثناء برخورد ‌کرده‌است که به شرح آن می پردازیم.

الف: هرگاه در جریان ثبت و قبل از انقضا ی مدت زمان تعیین شده برای اعتراض ، معترض فوت کند یا محجور یا مجنون شود مدعی ثبت مکلف است مراتب را به دادستان محکمه برای تعیین قیم یا ورثه برای پیگیری پرونده اطلاع دهد در صورتی که مدعی ثبت به وظایف خود عمل ننماید و ملک نیز به ثبت برسد ورثه معترض این حق را خواهند داشت تا هر گونه ادعایی نسبت به ملک و اجور معوقه و یا هر گونه خسارت وارده را به دنبال اقامه دعوی طی مدت پنج سال مطالبه نماید .(ماده ۴۵ قانون ثبت)

۲-۲۶- اهمیت فرهنگ و نقش نظام آموزش عالی

الف . فرهنگ و روابط دنیای جدید

به غیر از تأثیر فرهنگ در توسعه و تمدن سازی، شاید بتوان یکی از مهم ترین شاخصه های کلان تمایز جامعه قرن ۱۹ و ۲۰ با قرون گذشته را در قرار گرفتن «فرهنگ» به عنوان یکی از کلیدی ترین و کاربردی ترین عناصر ارتباطی بین جوامع و دولت ها و در یک کلمه،کلیه ارتباطات انسانی به حساب آورد. دست کم اینکه بخش وسیعی از ارتباطات نوین، از این منظر و با بهره بری از نقش و توان مسائل فرهنگی انجام می پذیرد.و بی دلیل نیست که عصر امروز، عصر تبادل ارتباطات فرهنگی نامیده می شود(حسینی،۱۳۹۰).

یکی از نمونه های عینی که می‌تواند نشانگر تحلیل مذبور باشد در نظر گرفتن شیوه های استعمار کهنه و قدیم و مرز بین آن دو در اهمیت یافتن مسائل فرهنگی و تغییر مشی از منظر ارتباطات فرهنگی است(همان منبع). ‌به این معنا که اگر در شیوه های استعمار قدیم و کهنه، بیشتر از راه کارهای فیزیکی و عملیات نظامی و مشابه آن استفاده می شد،استعمار نو، بهره گیری از راه های ارتباطی فرهنگی را مدنظر قرار داده; چرا که این شیوه در عین پنهانی و ناآشکار بودن، دارای تأثیر نفوذ بسیار بیشتر و ماندگارتری در جوامع خواهد بود. پیش تر هم اشاره شد که یکی از مهم ترین بسترهای ایجاد و پدیدآوری هر تمدنی از قالب و در مجرای فرهنگ سازی یک جامعه صورت می پذیرد. ‌بنابرین‏، استعمار نو از این طریق می‌تواند به سه نتیجه دست یابد:

۱ . تأثیرگذاری مخفی;

۲ . تأثیرگذاری ماندگار;

۳٫ تأثیرگذاری تمدنی.

هر یک از سه هدف مذبور به تنهایی نیز مطلوب است،اما با اصل قرار دادن ارتباطات فرهنگی،سه هدف یک جا به دست می‌آید(حسینی،۱۳۹۰).

ب. فرهنگ و تمدن

از سوی دیگر،نباید از تأثیر مهم فرهنگ در تمدن سازی نیز غفلت ورزید.هر تمدنی برای پایداری خود نیازمند فرهنگ سازی است; چرا که بدون عنصر فرهنگ یکی از اصلی ترین شالوده های تمدن بشری استوار نخواهد شد. بی تردید،از آن رو که نظام آموزش عالی نیز یکی از ارکان مهم فرهنگی و جزئی از آن به حساب می‌آید، باید به نقش کلیدی آن در تمدن سازی توجه ویژه داشت(حسینی،۱۳۹۰).

ج . اهمیت تمدن سازی

در دنیای امروز دو راه پیش روی ملت ها و جوامع بشری وجود دارد:یا باید منفعلانه مرعوب ساخت روابط امروز تمدن حاکم غربی شدو یا اینکه برخوردی فعال را پیش گرفت و در صدد تمدن سازی برآمد.راه نخست، به از دست دادن هویت و ملیت و فرهنگ خودی می‌ انجامد و راه دوم،مسیر بازیابی هویت ملی و بازسازی ریشه‌های فرهنگی را به روی یک ملت می گشاید(همان منبع).

برای بشر کنونی انتخاب سومی مطرح نیست; چنانچه جامعه و ملتی به سمت تمدن سازی حرکت نکند و در صدد ریشه یابی وضعیت موجود خود و طراحی مهندسی آرمانی اش برنیاید،به ناچار باید تن به پذیرش حاکمیت تمدن غربی و سیطره آن بر تمامی قلمروهای فرهنگی و سیاسی و اقتصادی جامعه خودی بدهد.در نتیجه،اگر به نقش مهم فرهنگ در تمدن سازی پی بردیم، به اهمیت دو چندان فرهنگ سازی برای دست یابی به شالوده های تمدنی جدید نیز رهنمون خواهیم شد(حسینی،۱۳۹۰).

د. فرهنگ و توسعه

امروزه یکی از شاخصه های کشورهای در حال توسعه را مسئله «فرهنگ» و به ویژه نقش نظام آموزش عالی در آن می دانند.فرهنگ و میزان و سطح ارتقای آن،معیاری برای توسعه یافتگی به حساب می‌آید و در این زمینه،سخن از نقش نظام آموزش عالی به عنوان یکی از ارکان مهم فرهنگ ساز است.نه تنها کشورهای در حال توسعه بلکه هر کشور و جامعه ای در دنیای جدید نمی تواند از تأثیر مهم فرهنگ در رشد و پیشرفت جوامع دور باشد(همان منبع).

ه . دانشگاه امروز

امروزه مهم ترین نقش و حساسیت نظام آموزش عالی و دانشگاه ها،فرهنگ سازی در جوامع است.دست یابی به توسعه جامع و پایدار جامعه اسلامی،ایجاد زمینه برای تمدن سازی آرمانی و مطلوب اسلامی-ایرانی،ذوب نشدن در ساخت روابط موجود تمدن غربی،وحضور فعال در پی ریزی مهندسی ارتباطات فرهنگی دنیای امروز و مقابله در برابر هجمه فرهنگی استعمار مدرن از دیگر تاثیرات آموزش عالی در جامعه ما به شمار می‌آید(حسینی،۱۳۹۰).فرهنگ؛دانشگاه؛توسعه جامعه؛عصر ارتباطات نو عصر استعمارنو؛ تمدن سازی؛همه موارد مذبور نشان دهنده معیارهایی است که دانشگاه امروز در جامعه ما باید خود را برای آن آماده سازد تا بتوان ادعا کرد نیازهای پیرامونی خود را به درستی شناخته است.به هر میزانی که از این ملاک ها دور شویم،در حقیقت، دانشگاه و نظام آموزش عالی را از دنیای جدید و لوازم ضروری آن دور ساخته ایم.(همان منبع).

۲-۲۷- فرهنگ و دانشگاه

اساساً اثر بخشی دانشگاه به کیفیت کارکنان آن به ویژه به اعضای هیئت علمی آن وابسته است و آن به نوبه خود بستگی به آن دارد که تا چه اندازه از توانمندی اعضای هیئت علمی در اداره امور دانشگاه استفاده می شود.ماهیت پیچیده و غیر خطی تحولات،موجب شده است تا دوران تسلط یک ایده خاص ،نظام سلسله مراتبی کاهش یابد و به تدریج زمینه برای حضور متنوع افراد و گروه ها در تصمیم گیری های سازمانی فراهم آید.(پور شافعی و همکاران،۱۳۸۷: ۲ ).

در طول دهه گذشته دانشگاه های سرتاسرجهان تحت فشار فزاینده ای در جهت سازگاری با تغییر سریع فرهنگی،فنی و فشارهای سیاسی و اقتصادی قرار گرفته اند که ناشی از شرایط محیط وسیع فراصنعتی است.مقابله با این تغییرات محیطی سازگاری بنیادینی دور از دسترس را طلب می‌کند که شامل دگرگونی اساسی در ساختار تحقیق ،آموزش و مدیریت در آموزش عالی است(کوهن^[۵۹] ۱۹۹۷،به نقل از یزد خواستی،۱۳۸۷: ۴۱ ).

فرهنگ دانشگاهی به نظام باورها ،انتظارات و اعمال فرهنگی درباره این که چگونه باید به صورت دانشگاهی عمل کرد گفته می شود(کورتازی^[۶۰] و لیکزین^[۶۱]،۱۹۹۷: ۷۷).

همچنین در تعاریف دیگری که از مفهوم فرهنگ دانشگاهی صورت گرفته،فرهنگ دانشگاهی را می توان مجموعه ای از باورها ، ارزش ها،آیین ها،اندیشه ها،انتظارات و آداب و رسوم حاکم بر دانشگاه دانست.در واقع فرهنگ تعیین کننده نگرش های فرد نسبت به مسائل مختلف است و از این طریق رفتار ما شکل می گیرند.(عالی پور،۱۳۹۰).

البته گروهی دیگر علاوه بر دو مورد پیشین مورد سومی راکه عبارت از فداء است، مورد توجه قرار داده ‏اند. ابی الصلاح حلبی در این مورد در کتاب الکافی فی‏الفقه می‏نویسد:«و اذا اسر المسلمون کافرا عرض علیه الاسلام و رغب فیه فان أسلم اطلق سراحه و ان ابی و کان اسره والحرب قائمه فالامام مخیر بین قتله و صلبه حتی یموت و قطعه من خلاف و ترکه یجوز فی دمه حتی یموت او الفداء به»^[۱۲۴]. ملاحظه می‏ شود که عبارت «اوالفداء به» مشخص کننده منظور فقیه گرانقدر می‏ باشد. اما اگر اسیر پس از پایان جنگ، دستگیر شود، علاوه بر منّ و فداء، حکم سومی نیز قابل اجراست و آن بردگی شخص اسیر است. البته این حکم فقط در صورت صلاحدید حاکم شرعی قابلیت اجرا دارد و علت تشریع آن نیز مربوط به وضعیت موجود در صدر اسلام و از باب مقابله به مثل بوده‏است^[۱۲۵]و ‌به این ترتیب تا آنجا که ظاهراً در تاریخ اسلام آمده، حتی یک مورد نیز نقل نشده است که پیامبر (ص) جنگجویی را پس از اسارت، به بردگی گرفته باشد^[۱۲۶]. البته اهل تسنن فرقی میان اسارت در حین جنگ و پس از آن قائل نیستند و بر این عقیده هستند که حتی در زمان جنگ نیز اگر فردی اسیر شود، همچنان حق منّ و فداء و بردگی علاوه بر قتل، برای امام محفوظ است. فقهای اهل تسنن حکم قتل را نیز به اسیرِ پس از پایان جنگ به اسارت گرفته شده سرایت داده ‏اند. علاوه بر این، مذهب حنفیه فداء در عوض مال را جایز نمی‏داند و فقط تبادل اسیران را مجاز شمرده است، اگرچه استدلالهای آن محکم و استوار نمی‏باشد^[۱۲۷]. ‌بنابرین‏، از دیدگاه حقوق بشردوستانه بین ‏المللی، حکم اسرای جنگی منّ یا فداء (آزادی بدون عوض یا با عوض) است که قرآن بر آن تصریح دارد و البته در شرایط صدر اسلام، بردگی نیز وجود داشت، اما اکنون که معاهدات چندگانه بین ‏المللی در منع بردگی وجود دارد و بردگی به عنوان جرم بین‌المللی شناخته شده است، حکم بردگی ساقط می‏ شود. ‌در مورد قتل نیز باید گفت که تاریخ اسلامی جز در موارد بسیار استثنایی، این پدیده را برای اسیران جنگی مقدر نساخته^[۱۲۸] و حتی همین موارد بسیار اندک نیز نه به علت اسارت، بلکه به علت جرایم دیگری که به وقوع پیوسته است، می‏ باشد و البته اگر اسارت پس از پایان جنگ باشد، دیگر قتل موضوعیتی ندارد و اگر در حین جنگ، اسارت رخ داده باشد، به نظر گروهی از فقها، مکانیسم فداء (آزادی با عوض) همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند. و نهایه لازم به یادآوری است که چنانچه اسیری فرار کند و به مأمن‏ خود برسد،آزاد قلمداد می‏ گردد،مگر آن که ذمهء او در گرو قول و یا تعهّدی‏ باشد.چنانچه قولی در میان باشد،او متهد استکه ایفاء به عهد نماید، زیرا از نظر اسلام خیانت مردود است.کلام آسمانی قرآن در این باره چنین‏ است«به راستی که خداوند،خائنین را دوست نمی‏دارد».(سوره ۸،آیه‏ ۵۸)

چنان که ملاحظه شد، بسیاری از مقررات حقوق بشردوستانه معاصر، در بیش از چهارده قرن پیش در متن آموزش‌های اسلام وجود داشته‏است که این قضیه نشان از اصالت و حس بشر دوستانه دین مبین اسلام می‌باشد.

فصل دوم- حقوق بشر دوستانه در عرصه بین الملل

حقوق بشر دوستانه بخشی از حقوق بین الملل است که در هنگام مخاصمات مسلّحانه بر روابط بین‌المللی دولت ها و عملکرد نیروهای نظامی حاکم می شود. هدف اصلی حقوق بین الملل بشردوستانه که در غالب معاهدات و اسناد بین‌المللی آمده است، حمایت از حیات ، سلامت و کرامت غیرنظامیان و رزمندگانی که صحنه درگیری را ترک کرده‌اند،‌ می‌باشد. همچنین حقوق بین الملل بشردوستانه حق طرفهای درگیری را در انتخاب روش‌ها و سلاح‌های جنگی محدود می کند. به طور کلی حقوق بشر دوستانه از حقوق اساسی بشر و از حقوق قربانیان در شرایط جنگ دفاع نموده و باعث کاهش آلام صدمات ناشی از مخاصمات مسلّحانه می‌گردد.

مبحث اول- قواعد و مقررات حقوق بشر دوستانه در عرصه بین الملل

در عرصه بین‌المللی یکسری از قواعد و مقرراتی در باب حقوق بشر دوستانه در طی سالیان متمادی وضع گردیده است که همگی در دفاع از ارزش‌های انسانی و مسائل پیش روی جنگ می‌باشند . به طور اجمالی این قواعد به شرح ذیل تقسیم بندی می‌شوند که به تفصیل آن ها در این تحقیق می پردازیم :

گفتار اول- تمایز غیر نظامی از نظامی

راجرز^[۷۷]، سازگاری را ‌به این صورت تعریف می‌کند: (( منظور از سازگاری انطباق متوالی با تغییرات و ایجاد ارتباط میان خود و محیط به نحوی است که حداکثر خویشتن سازی را همراه با رفاه اجتماعی ضمن رعایت حقایق خارجی امکان پذیر می‌سازد.)) ‌به این ترتیب سازگاری به معنی همرنگ شدن با جماعت نیست ، سازگاری به معنی شناخت این حقیقت است که هر فرد باید ‌هدف‌های‌ خود را با توجه به چار چوب های اجتماعی و فرهنگی تعقیب نماید( شعاری نژاد، ۱۳۷۳).

به نظر مک دانلد^[۷۸]، سازگاری امری نسبی است .انسان‌ها با درجات مختلف به سازگاری می‌رسند، اگر بتوانیم بر پایه ضوابط علمی درجه سازگاری افراد جامعه را اندازه گیری و سپس در یک منحنی توزیع پیاده کنیم به احتمال قوی منحنی طبیعی به دست می آوریم . ‌به این ترتیب که در یک طرف منحنی ، اقلیت کوچکی خیلی ناسازگار و در طرف دیگر منحنی اقلیت خیلی سازگار وجود خواهد داشت و در میان آن، دو گروه اکثریت کم و بیش سازگار، ‌بنابرین‏ می توان گفت ناسازگاری و سازگاری حد و مرز مشخصی ندارد(فرقدانی، ۱۳۸۳).

شعاری نژاد (۱۳۶۴) ، نشانه های سازگاری را چند عامل زیر می‌داند.

۱- عمل برقراری یک رابطه روان شناختی رضایت بخش میان خود و محیط .

۲- عمل پذیرش رفتار و کردار مناسب و موافق محیط و تغییرات محیط.

۳- سازگاری موجود زنده با تجربیات درونی و بیرونی.

گراسمن(۱۹۸۳)، رفتار سازگارانه را چنین تعریف می‌کند : رفتار سازگارانه بر کارایی فرد با درجه سازگاری فرد با معیارهای استقلال شخصی و مسئولیت های اجتماعی که از سن و گروه فرهنگیش انتظار می رود ، اشاره دارد. جنبه‌های سه گانه این رفتار عبارتند از : ۱- رسیدگی ۲- یادگیری ۳- سازگاری اجتماعی ( گراسمن^[۷۹]، ۱۹۸۳ ، ترجمه ماهر، ۱۳۶۸).

سازگاری فرایندی است در حال رشد،تحول و پویایی و همچنین شامل توازن بین آنچه افراد می خواهند و آنچه جامعه شان می پذیرد، می‌باشد. به عبارت دیگر سازگاری یک فرایند دو سویه است، از یک طرف فرد، به صورت مؤثر با اجتماع تماس برقرار می‌کند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک می بیند که فرد از طریق آن ها توانایی‌های بالقوه خویش را واقعیت می بخشد.در این تعامل فرد و جامعه دستخوش تغییر و دگرگونی شده و سازشی نسبتا پایدار به وجود می‌آید( نصیحت کن، ۱۳۸۹).

گرو، سازگاری را این گونه تعریف می‌کند : سازگاری با میزان انطباق یک شی با هدفی که برای آن پدید آمده در ارتباط است و بدین قرار سازگاری یک فرد به همان نسبت کامل ، متناسب و سالم است که مناسباتی شایسته بین او و شرایط ، اوضاع و اشخاصی که محیط جسمانی و اجتماعی او را شکل می‌دهند ، پدید آمده باشد(به نقل از ساروخانی، ۱۳۷۱).

سازگاری در فرهنگ روانشناسی عبارت است از رابطه ای که هر ارگانیسم با توجه به محیطش ، با محیط برقرار می‌کند. این اصطلاح معمولا به سازگاری روانشناختی یا اجتماعی اشاره دارد و با اشاره به معنی ضمنی مثبت آن ، یعنی فرد خوب سازگار یافته ، این اصطلاح وقتی به کار برده می شود که فرد در یک فرایند جاری(موجود) و غنی از رشد بالقوه خودش، درگیر است و به تغییرات محیطی به طرز مؤثری واکنش نشان می‌دهد. این واژه از طرفی اشاره به یک حالت تعادل کامل بین ارگانیسم و محیط او اشاره دارد . حالتی که در آن همه نیازها ارضا شده اند و عملکردهای ارگانیسمی به طور آسانی تحقق بخشیده می‌شوند. از این واژه یک اشاره ضمنی ظریف و منفی نیز استنباط می شود و در این معنی هم پوشی معنایی را با لغت همرنگ شدن، انعکاس می‌دهد ‌به این معنی که فرد از خلاقیت و ابتکار عمل شخصی دست می کشد(نیکتاش، ۱۳۷۹).

۲-۷ عوامل مؤثر بر سازگاری

۲-۷-۱ خانواده

کودکان در خانواده امر و نهی والدین، تقلید و همانند سازی را که مهم ترین شیوه های انتقال ارزش‌ها، هنجارهای اجتماعی و سنت های اجتماعی است ، می آموزند. در خانواده هاست که کودکان یاد می گیرند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و نیز چه چیزی خوب و چه چیزی بد است . طبیعی است که خانواده در طی نخستین سال های زندگی کودک بر اثر ارتباط نزدیک و دائمی با او نقش مهمی در شکل گیری و هنجارهای اجتماعی به کودک آموخته شده و کودک را مطابق با آن هنجارها و ارزش ها تربیت نموده و بر آن اساس می پرورانند(ستوده، ۱۳۷۸).

۲-۷-۲ مدرسه

نخستین محیطی که کودک پس از خانواده وارد آن می شود مدرسه است. مدرسه به خاطر مشخص نمودن وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزش های اجتماعی یکی از مراکز مهم اجتماعی شدن فرد تلقی می شود. یک سلسله هنجارهای رفتاری وجود دارد که انتظار می رود افراد در جامعه بزرگتر خود را با آن هنجارها سازگار کنند. در جامعه کوچک مدرسه نیز هنجارهایی از این قبیل وجود دارد و زمانی که فرد بتواند خودش را با آن هنجارها و انتظارات وفق دهد، سازگاری صورت پذیرفته است. این سازگاری مشخص کننده ی اولاً ، رضایت ذهنی فرد از ارتباطات فردی و شخصی است. ثانیاًً، عملکرد تحصیلی دانش آموزان می‌باشد(اسکات^[۸۰]،۱۹۸۹، به نقل از اسلامی نسب ، ۱۳۷۳).

۲-۷-۳ گروه همسالان

اکثر نوجوانان دوست دارند اوقات فراغت خود را با همسالان خود بگذرانند . عضویت در گروه همسالان برای نخستین بار افراد را در فرایندی قرار می‌دهد که بیشترین میزان جامعه پذیری به شکل نا خودآگاه و بدون طرح ریزی در آن انجام می پذیرد . در گروه همسالان بر خلاف خانواده، رضایت حول محور علائق و منافع اعضا قرار دارد. اعضای این گروه می‌توانند به جستجو روابط و موضوعاتی بپردازند که در خانواده و مدرسه با تحریک مواجه است و سعی دارند که از نفوذ این دو نهاد مهم بر خود جلوگیری نمایند و نقش ها و هویت های جداگانه ای مستقر کنند . تأثیر گروه همسالان در دوران بلوغ به اوج خود می‌رسد . گروه از طریق پاداش و یا انتقاد و تحریک در مقابل هم نوایی تا ناهمنوایی ، به عبارتی سازگاری یا ناسازگاری اعضاء با هنجارهای گروه تأثیر بسیار نیرومندی را بر رفتار و شخصیت اجتماعی آن ها دارد(ستوده، ۱۳۷۸).

۲- ۸ فرایند سازگاری

جریان سازگاری از مراحل به هم پیوسته ای تشکیل شده است . آغاز فرایند سازگاری از نیاز یا سائق شروع شده و با ارضای آن خاتمه می‌یابد . برای روشن شدن فرایند سازگاری می توان به مراحل زیر اشاره کرد :

۱- برانگیختگی و احساس نیاز(جسمی، جنسی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی)

۲- انتخاب هدف یا حرکت به سوی هدف برای ارضای نیاز

۳- برخورد با مانع یا مشکل

۴- شکست در روش اولیه و انتخاب روش های جدیدتر

۵- کار آمد شدن یکی از روش های حل مشکل

۶- رسیدن به هدف

۷- انگیزه اجتناب از برخورد با مانع و فرار از ادامه راه برای رسیدن به هدف و وقوع ناسازگاری (اسلامی نسب،۱۳۷۳).

۲-۹ نشانه های ابتدایی هشدار دهنده ‌در مورد ناسازگاری