اتحادوتوافق: در یک سازمان هوشمند، طراحی سازمان و ساختارهای آن، نظام_­ها، روش‌ها، فرایندها، خط مشی ها، قوانین و مقررات و پاداش به گونه_­ای است که از تداخل فعالیت_­ها و دوباره_­کاری_­ها می_­کاهد و با تفویض اختیار سرعت تصمیم_­گیری و پاسخ_­گویی افراد و گروه ها را افزایش می_­دهد(تراب زاده کاشی، ۱۳۸۹، ص ۱۵). اعضای هر گروهی در سازمان نمی توانند بدون داشتن قوانین مشخصی با یکدیگر تعامل داشته باشند. آن ها باید برای تحقق رسالت سازمان، مشاغل را سازماندهی و تقسیم کار انجام دهند و یک سری قوانین را برای تعامل با یکدیگر و محیط به کار گیرند. هر ساختار سازمانی را که تصور کنید محدودیت_­ها، فشارها و همچنین حمایت_­ های همکارانه را اعمال می_­کند.در یک سیستم به هم ریخته امکان فعالیت مؤثر و هوشمندانه وجود ندارد. وقتی که طراحی سازمان و ساختار آن، سیستم ها، روش­ها، فرآیندها، سیاست‌ها، قوانین و قواعد و سیستم پاداش، مردم را به سمتی غیر از مأموریت سازمان هدایت کند راه حل تبدیل به مشکل می_­شود (طاهری لاری، ۱۳۸۹،ص ۴).

کاربرد دانش: دانش در سازمان‌ها در رویه‌های‌کاری، فرایندهای سازمانی، اعمال و هنجارها متجلی می‌شود. ارائه دانش حاکی از شیوه هایی است که دانش از آن طریق به اعضای سازمان عرضه می‌شود. به طور کلی هر سازمانی می‌تواند رویه‌های متفاوتی برای پیکربندی پایگاه معرفتی خود به کار گیرد. با این وجود، دانش سازمانی در موقعیت‌های مختلف پراکنده می‌باشد (داور پناه ،۱۳۸۲، ص۳). وظیفه_­ی اصلی مدیریت دانش پایه گذاری محیط و شرایط مناسب یادگیری است که در آن کارکنان قادر به هدایت تمامی انواع فعالیت های یادگیری و مبادله یا تسهیم دانش خود با همکاران_­شان، مراجعان و سایر صنایع مرتبط باشند. با پیاده_­سازی این شیوه، قدرت بدنی افراد یک سازمان می‌تواند به شکل قدرت ذهنی و فکری سازمان درآید و به عنوان سرمایه ی سازمان ارائه گردد (ستاری قهفرخی،۱۳۸۹،ص ۲).

۲۳

فشار عملکرد: در یک سازمان باهوش هر فردی مسئول عملکرد خود است. هنگامی که افراد یک سازمان از یکدیگر انتظار ‌پاسخ‌گویی‌ دارند، فرهنگ پذیرش بار مسئولیت شکل می_­گیرد(زارعی و همکاران، ۱۳۸۷،ص ۶۰). سازمان_­ها می_­توانند با بهره گرفتن از ارزیابی_­های عملکرد کارکنان مشخص کنند کدام یک از برنامه_­های به کار گرفته قابل اعتماد و اثر بخش بوده و ‌به این طریق کارکنان تازه استخدام دارای عملکرد ضعیف را شناسایی کنند ( کاوسی و رزقی شیر سوار، ۱۳۸۹، ص ۱۳۶).

روحیه: وقتی به کیفیت زندگی کاری کارکنان می‌اندیشیم، به احساس کارکنان درباره کار و مدیریت دقت می‌کنیم و به میزان خوشبینی آنان به وظایف شغلی خویش و فرصت_­های ترقی و پیشرفت در سازمان فکر می‌کنیم، مفهومی با عنوان روحیه در ذهنمان شکل می‌گیرد( باب الحوائجی و همکاران ،۱۳۸۸ ، ص۳). در یک سازمان با روابط بسیار رسمی، کارکنان فقط کارهایشان را به درستی انجام خواهند داد در حالی که در یک سازمان با احساس بالا، بیشتر از حد انتظار تلاش می_­کنند و انرژی آن ها دائم در حال افزایش است. مدیریت و کارکنان اشتیاق و علاقه زیادی به کار دارند و از اینکه عضو سازمان هستند احساس غرور می‌کنند (فقیهی،۱۳۸۹،ص۶ ).

1. خلاقیت

   • 1. تعاریف

همه سازمان_­ها برای بقاء نیازمند اندیشه‌های نو و نظرات بدیع و تازه اند. برای آنکه بتوان در دنیای متلاطم و متغیر امروز به حیات ادامه داد باید به نوآوری و خلاقیت روی آورد و ضمن شناخت تغییرات و تحولات محیط برای رویارویی با آن ها پاسخ های بدیع و تازه تدارک دید و همراه تاثیر پذیری از این تحولات بر آن ها تاثیر نهاد و بدانها شکل دلخواه داد (الوانی،۱۳۷۶، ص ۲۲۳). از خلاقیت تعاریف متعددی شده است اما خلاقیت از دیدگاه سازمانی عبارت است از ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود وارتقای کمیت یا کیفیت سازمان و نوآوری. افزایش خلاقیت در سازمان ها می‌تواند به ارتقای کمیت و کیفیت خدمات، کاهش هزینه_­ها، جلوگیری از اتلاف منابع، کاهش بوروکراسی، افزایش رقابت، افزایش کارایی و بهره_­­و_­ری، ایجاد انگیزش و رضایت شغلی در کارکنان منجر گردد (پوراحمد و سلیمانی نژاد،۱۳۸۹، ص۴-۳). گارت^[۳۵] (۱۳۸۴) در کتاب خود تحت عنوان پرورش خلاقیت در سازمان می_­نویسد، خلاقیت پدیده_­ای است که عمیقا در رفتار انسان_­ها با جهان اطراف خود شکل گرفته است. جهانی که پیش روی ما در حال شکل گرفتن است ایجاب می_­کند که رویکردهای ما بیش از گذشته با خلاقیت آمیخته شده است.. تحقیق ‌در مورد خلاقیت و عناصر تشکیل دهنده آن، بیش از یک قرن پیش توسط دانشمندان علوم اجتماعی شروع شد، ولی انگیزه اساسی برای پژوهش بیشتر در سال ۱۹۵۰ توسط گیلفورد^[۳۶] ایجاد گردید. او خلاقیت را با تفکر واگرا (دست یافتن به رهیافت_­های جدید برای حل مسائل) در مقابل تفکر همگرا )دست یافتن به پاسخ مترادف ( دانسته است. لوتانز^[۳۷] استاد رفتار سازمانی، خلاقیت را به وجود آوردن تلفیقی از اندیشه ها و رهیافت_­های افراد و یا گروه ها در یک روش جدید، تعریف ‌کرده‌است. بارزمن^[۳۸] خلاقیت را فرایند شناختی از به وجود آمدن یک ایده، مفهوم، کالا یا کشفی بدیع می_­داند (شهرآرای و مدنی پور، ۱۳۷۵، ص ۳۹). به نظرمندزیک^[۳۹]،(۲۰۱۰) خلاقیت، علاوه بر شهود، یکی دیگر از مشخصه سطح هوش انسان است. وجود تعاریف مختلفی از این شایستگی وجود دارد ، اما همه آن ها عموما معتقدند که خلاقیت با تازگی و انتخاب گره خورده است.

۲۴

هربرت فوکس^[۴۰] اظها ر می‌دارد: فرایند خلاق به هر نوع فرایند تفکری گفته می_­شود که مسأله را به طریق مفید وبدیع حل کند. آلبرخت براین باوراست که: خلاقیت، یک فرایند ذهنی وعقلایی برای ایجاد ایده_­های جدید وبدیع است. جرج سید_­ل^[۴۱] معتقد است توانایی ربط ووصل موضوعات، ازاصول مبحث استفاده خلاق از ذهن می‌باشد، البته مهم نیست در چه حوزه یا زمینه_­ای باشد. اریک فرم ^[۴۲]چنین بیا_­ن می_­دارد: خلاقیت، توانایی دیدن آگاه بودن و پاسخ دادن است (فتحی زاده و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۸۰). تورنس^[۴۳] نیز در کتاب خود به نقل از اندرسون ^[۴۴]در تعریف خلاقیت می‌نویسد:

خلاقیت دوباره نگاه کردن است و شدن به آبهای عمیق است، خلاقیت خارج شدن از پشت درهای بسته است و میل به دانستن است ( تورنس، ۱۳۷۵، ص ۱۷). استرنبرگ و اوهارا^[۴۵] در بررسی_­های خود شش عامل را در خلاقیت افراد مؤثر دانسته اند:

• دانش : داشتن دانش پایه_­­ای در زمینه_­ای محدود و کسب تجربه و تخصص در سالیان متمادی.
  – توانایی عقلانی_­ : توانایی ارائه ایده خلاق از طریق تعریف مجدد و برقرار ی ارتباطات جدید در مسایل.

۲۵

• • سبک فکری : افراد خلاق عموما در مقابل روش ارائه شده از طرف سازمان و مدیریت ارشد ، سبک فکری ابداعی را بر می_­گزینند.

اطلاعات محدود برای تعیین محل/ تحلیل بازارهای خارجی : اطلاعات در کاهش سطح بالای عدم اطمینان اطراف محیط کسب و کار خارجی غیر همسان، پیچیده و آشفته حائز اهمیت می‌باشد. علی‌رغم این، بسیاری از شرکت های کوچک با منابع اطلاعاتی ملی و بین‌المللی آشنایی ندارند و حتی هنگامی که اطلاع یابند و به آن ها دسترسی پیدا کنند، در بازیابی داده ها دچار مشکل می‌شوند. به علاوه، ایده ی واضحی ‌در مورد اطلاعات خاص مورد نیاز، خصوصاًً شناسایی و تحلیل و ورود به بازارهای خارجی ندارند. در نتیجه، پیشرفت شرکت در صادرات بسیار مخاطره آمیز است. زیرا به جای اینکه بر اساس تلاش سازمان یافته و پژوهش مداوم باشد، مبتنی بر تجربه شخصی و بصیرت مدیریتی هستند.

داده های مشکل دار بازار بین‌المللی: حتی در مواردیکه شرکت، پژوهشگر صادرات اصولی است، اغلب ‌در مورد منبع ( روش های جمع‌ آوری داده ی غیر پیچیده، دستکاری شده و خاص)، کیفیت (داده های نادرست، قدیمی و ناقص) و قیاس پذیری، سال‌های مبنای مختلف، سیستم های دسته بندی و واحد های سنجش ) اطلاعات مورد نیاز با مشکل مواجه می شود. بدین منظور، فرد باید دشواری های دسترسی به چند منبع داده ای، نیل به دریافت به موقع اطلاعات و پرداخت قیمت های بالا برای به دست آوردن قیمت های خاص را اضافه کند.به وضوح این مشکلات مانع اجرای مؤثر تحقیق بازار های بین‌المللی می‌شوند. در نتیجه تصویر واقعی بازارهای خارجی را در هم شکسته و به تصمیمات نادرست مدیریت ختم می‌شوند.

شناسایی فرصت های کسب و کار خارجی: آشکار شدن فرصت های بازار در خارج، ممکن است فشار قوی بر میل شرکت ها به شروع و توسعه صادرات اعمال کند. با این حال، شرکت های بسیاری در شناسایی مؤثر این فرصت ها با مشکل مواجه می‌شوند که ارتباط نزدیکی با مشکلات فوق الذکر در انجام تحقیق در خصوص بازارهای خارجی دارند. در مثال های زیادی، این فرصت ها به شیوه واکنشی شناسایی شده و معمولاً به شکل سفارش های درخواستی مشتریان خارجی یا راهنمایی مشاوره ای عوامل خارجی می‎باشند. (مانند آژانس های دولتی، اتاق های بازرگانی و انجمن های تجارت) که موجب می‌شوند یک شرکت کوچک برای مقابله با مشکلات و چالش های ناشی از محیط کسب و کار بین‌المللی آماده نبوده و بد تجهیز شوند.

ناتوانی در تماس با مشتریان آنسوی مرزها: شناسایی مشتریان در بازارهای برون مرزی، مانع جدی برای بسیاری ازصادرکنندگان فعلی و آتی به وجود می آورند. این امر را می توان به سه عامل اصلی نسبت داد:

1. 1. فاصله ی جغرافیایی زیاد جدا کننده ی فروشندگان و خریداران در بازارهای خارجی که مانع ارتباط بین دو طرف می شود.

1. 1. رویکرد بی میلی شرکت های کوچک نسبت به انجام تحقیق اصولی در بازارهای برون مرزی

1. 1. قرار گرفتن محدود در معرض منابع لیست کننده ی مشتریان بالقوه

1. انتظار می رود پیشرفت‌های اخیر در تکنولوژی پایگاه داده ای، اثر این مشکل را کاهش دهد، زیرا حال دسترسی بیشتری به اطلاعات مشتریان خارجی و چشم اندازها وجود دارد.

۲-۹-۱-۲٫ موانع کارکردی

موانع کارکردی به ناکارامدی کارکردهای مختلف شرکت مانند منابع انسانی، تولیدو امور مالی ‌در مورد صادرات مربوط است. این دسته شامل چهار مانع مرتبط با محدودیتهای زمان مدیریتی، بی کفایتی های پرسنل صادرات، ظرفیت تولید غیر موجود و کمبودهای سرمایه جاری می‌باشد. این ها کانون اصلی مطالعات بسیاری بوده اندو تاثیر عموماً مناسبی را بر رفتار صادرات آشکار می‌سازند.

زمان مدیریتی محدود به پرداختن برای صادرات: مدیریت نقش مهمی در انتخاب، ورود و گسترش به بازارهای خارجی در طراحی استراتژیهای بازاریابی- صادرات، و تماس کسب و کار با مشتریان برون مرزی ایفا می‌کند. با این حال، تصمیمات کسب و کار شرکت های کوچک تر توسط یک تیم تصمیم گیرنده خاص گرفته می شود که زمانی برای پرداختن به فعالیت هایی به جز موارد موجود در بازارهای داخلی ندارد. این وضعیت ‌در مورد شرکت هایی با مدیرانی مشهود تر است که تجارت را با ریسک های بالا، سودهای کمتر و هزینه های بیشتر نسبت به کسب و کار خانگی همراه می‌سازند. با این وجود، چنانچه مدیریت بخواهد از احتمالات صادرات به شکل موفقی برای محصولات و خدماتش بهره بگیرد، باید تمایل داشته باشد زمان، منابع و انرژی کافی صرف کند.

پرسنل ناکافی/ آموزش ندیده ی صادرات: بسیاری از شرکت های کوچک شکایت دارند که پرسنل کافی برای انجام کار اضافی مورد نیاز عملیات های صادرات ندارند. در واقع کارمندان شرکت درگیر در صادرات معمولاً بسیار کمتر از کمک صادرات به کل فروش شرکت است. مشکلات منابع انسانی نیز به علت عدم تخصص و دانش تخصصی برای انجام چنین کارهای کسب و کار مانند مستند سازی، تنظیمات لجستیکی و ارتباط با مشتریان خارجی به وجود می‌آیند. بدین منظور، فرد باید مشکلات صحبت به زبان های خارجی، قرار گرفتن در معرض فرهنگ های خارجی و به دست آوردن تجربه صادرات عملی را اضافه نماید. این امر را می‎توان به آموزش و پیشرفت ناکافی پرسنل شرکت در مباحث کسب و کار صادرات نسبت داد.

فقدان ظرفیت تولید اضافی برای صادرات: هر چند وجود ظرفیت تولید بی استفاده موجب می شود شرکت های بسیاری صادرات را آغاز کنند، عکس آن نیز به عنوان مانعی برای آغاز یا گسترش کسب و کار صادرات عمل می‌کند. این به شرح این واقعیت می پردازد که بسیاری از شرکت های کوچک، صادرات را به عنوان یک فعالیت کسب و کار محیطی می دانند، که در صورتی تقبل می‌شوند که منابع تولید در دسترس باشند. با این حال رویکرد کوته نظرانه ای وجود دارد، زیرا این احتمال زیاد است که این منابع بتوانند به صورت مؤثر و کارآمدتری در خدمت بازار خارجی به جای بازار داخلی باشند. ‌بنابرین‏، شرکت های کوچک باید دیدگاه جهانی تری اتخاذ کرده و با صادرات به عنوان یکی از گزینه های استراتژیک باز، با آثار مثبت احتمالی بر کل عملکرد کسب و کار برخورد می‌کنند.

کمبود سرمایه جاری برای تدارکات مالی صادارت: مشارکت در عملیات های صادرات غالباً مستلزم هزینه های گسترده در بررسی بازار های برون مرزی، ملاقات با مشتریان خارجی، انطباق با استراتژی بازاریابی صادرات و غیره می‌باشد. به وضوح این امر، موجب سربار های مالی اضافی برای شرکت های کوچکتر می شود، مخصوصاً اگر مورد دوم از نظر مالی به علت مشکلات کسب و کار داخلی تحمیلی باشد. با این حال منابع زیاد تدارکات مالی وجود دارد که برای فروش داخلی موجود نیستند. همچون اعتبار نامه‎ای که می‌تواند به عنوان ضامن تامین مالی صادرات به کار رود. همچنین چندین آژانس دولتی مانند بانک صادرات – واردات وجود دارد که می‌توانند به صادر کنندگان کوچک کمک مالی کنند.

۲-۹-۱-۳٫ موانع بازاریابی

این مقاله به طور خلاصه به قسمتی از موضوع ما پرداخته است. ما در این پایان نامه در صدد بررسی فقهی و حقوقی حکم غیابی در قانون آیین دادرسی کیفری ایران هستیم.

پایان نامه طرق شکایت از احکام و قرارها در حقوق کیفری ایران نوشته سلطان­علی شجاع ‌می‌باشد که در سال ۱۳۷۲ به نگارش درآمده است. محور بحث این پایان نامه تجدیدنظرخواهی، نحوه شکایت از قرارها، اعتراض به واخواهی و.. پرداخته است.

البته این پایان نامه در مباحث خود نیز به بحث حکم غیابی به صورت جزئی هم پرداخته است. ما در این مجموعه سعی داریم که به تمام مباحث مربوط به حکم غیابی در دو حوزه فقه و حقوق کیفری بپردازیم.

مقاله آثار قضایی حق­الله و حق­الناس نوشته محمد روحانی مقدم است که در سال ۱۳۸۴ تدوین گشته است.

نویسنده در این مقاله ابتدا معنای حق­الله و حق­الناس را از منظر فقها و حقوق ‌دانان بیان نموده و سپس به بیان آثار و ثمرات و احکام مترتب بر حق­الله و حق­الناس پرداخته است.

در حقیقت نویسنده سعی نموده مجموعه ­ای مستقل از این اثرات را که در کتب فقهی به صورت پراکنده به آن پرداخته شده جمع ­آوری نماید تا راهگشای دادرسان و قضات باشد.

مقاله آرای غیابی و واخواهی از آنان نوشته دکتر محمود مالمیر ‌می‌باشد که در سال ۱۳۸۳ در طی دو شماره تدوین شده است.

در این مقاله نویسنده ابتدا به تعریف حکم غیابی در فقه امامیه و حقوق پرداخته است وسپس در قسمت پایانی ضمن تعریف واخواهی، شرایط واخواهی را در حقوق مدنی و کیفری بررسی ‌کرده‌است. هر چند که این مقاله می ­تواند منبع مفیدی در نگارش پایان نامه ما محسوب شود اما به مبحث واخواهی به طور کامل نپرداخته است.

۳- ضرورت انجام تحقیق

حق حضور متهم یکی از لوازم دادرسی منصفانه در مراحل دادرسی کیفری است؛ که مقتضای ادله شرعیه دلالت بر همین می­ کند.

با توسعه و پیچیدگی روابط شهرنشینی در زمان ما شخص می ­تواند به عمل زشت تجاوز به حقوق دیگران دست بزند و در مرحله دادرسی برای همیشه خود را از طرف مجریان عدالت مخفی کند و طبیعی است که از این جهت ناامنی و عدم آسایش و بی­اطمینانی مردم به یکدیگر روز به روز افزایش

و امنیت جامعه دچار اختلال می­ شود. ‌بنابرین‏ تجویز حکم غیابی می ­تواند از حقوق زیان دیده در جامعه ی ما که بر اساس روابط اجتماعی استوار است حمایت نماید.

۴- بیان سؤال­های تحقیق

۱- آیا صدور حکم غیابی در دعاوی کیفری اصل تساوی سلاح و ترافعی بودن را نقض می­ کند؟

۲- علت صدور حکم غیابی در جرایم حق­الناس و عدم صدور حکم غیابی در جرایم حق­الله چیست؟

۳- آیا صدور حکم غیابی در نظام حقوقی ایران مبنای فقهی دارد؟

۵- فرضیه ­ها

۱- صدور حکم غیابی منافاتی با ترافعی بودن خصومات ندارد.

۲- علت عدم جواز رسیدگی غیابی در جرایم حق­الله ‌در دادرسی رفع مجازات بر پایه­ تخفیف و شبهه ‌می‌باشد، وعلت جواز در حق­الناس بنای حق­الناس برپایه­ی احتیاط است.

۳- مقررات حکم غیابی در نظام حقوقی قضایی ایران منطبق با فقه اسلامی ‌می‌باشد.

۶- هدف و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق

همان­ طور که بیان شد حکم غیابی در دادرسی و قضاوت از اهمیت زیادی برخوردار است؛ لذا هدف ما از انجام این پژوهش تبیین مبانی حقوقی حکم غیابی، بیان مبانی فقهی حکم غیابی، تبیین موارد انطباق و عدم انطباق نظام قضایی ایران در تبعیت از فقه ‌می‌باشد.

۷- جنبه جدید و نوآوری تحقیق

از آن­جا که حکم غیابی و مسائل مربوط به آن در قانون دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ دارای احکام جدید ‌می‌باشد؛ لذا تحقیق درقانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ از جنبه­ های نوآوری این تحقیق است.

۸- بیان روش تحقیق

روش این پایان نامه توصیفی و تحلیلی می‌باشد و مطالب مربوطه به صورت کتابخانه ­ای از کتب حقوقی و فقهی و نرم افزار های مرتبط گردآوری شده است.

۹- ساماندهی تحقیق

این تحقیق با عنوان بررسی فقهی و حقوقی حکم غیابی با رویکردی به قانون جدید آیین دادرسی کیفری در ۴ فصل گردآوری شده است.

فصل اول به مفهوم­شناسی حکم غیابی و اصطلاحات مرتبط با آن می ­پردازد.

فصل دوم مبانی و شرایط شرعی و قانونی حکم غیابی بیان خواهد نمود.

فصل سوم و چهارم نیز به ترتیب به مبحث واخواهی و اجرای حکم غیابی و مسائل پیرامون آن در فقه وحقوق خواهیم پرداخت.

فصل اول :

مفهوم­شناسی حکم غیابی و اصطلاحات مرتبط با آن

موضوع حکم غیابی بعد از انقلاب اسلامی با توجه به تقسیم ­بندی جرایم به حق­الله و حق­الناس دچار محدودیت شد ومبنای اصلی صدور حکم غیابی همان ضابطه­ی تفکیک تشکیل داد.

لذا فصل حاضر از دو بخش گردآوری شده است که ابتدا در بخش اول به تعریف حکم غیابی و اصطلاحات مرتبط با آن می­پردازیم. در بخش دوم به اثبات موضوع حکم غیابی و بررسی دلایل آن بر اساس تفکیک جرایم بعد از انقلاب خواهیم پرداخت.

بخش اول : تعریف حکم غیابی و اصطلاحات مرتبط با آن

یکی از شرایط فهم و درک نظام کیفری اسلام تبیین دقیق عناصر تشکیل دهنده آن ‌می‌باشد.

به عبارت دیگرتعریف درست و دقیق یک اصطلاح در گرو شناخت دقیق آن در معنای لغوی و اصطلاحی است.

ازاین­رو تلاش نمودیم تا در این­جا به تعاریف لغوی و اصطلاحی موضوع بپردازیم.

گفتاراول: مفهوم حکم

واژه حکم اولین اصطلاحی است که قسمتی از موضوع ما را در برگرفته که در حقیقت شناخت آن ما را در تبیین موضوع حاضر یاری می­ نماید.

۱: مفهوم حکم در لغت

حکم در لغت چندین معنی دارد که از جمله آن ‌می‌توان به معانی زیر اشاره نمود.

الف: قضا: «حکم به معنای داوری کردن میان دو نفر ‌می‌باشد چه الزامی ایجاد کرده باشد و چه نکرده باشد.» (قرشی،۱۳۷۱،ج۱۶۱،۲)

ب: علم: دومین تعریفی که ارائه داده شده این است که در قرآن کریم حکم در برخی موارد در معنای علم آمده است. (فراهیدی، ۱۴۱۰، ج۳، ۶۷) خداوند در شأن حضرت یحیی می­فرمایند: « …وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا»«…….مادر کودکی به او دانایی عطا کردیم.» (سوره مریم(۱۹)، آیه­ی۱۲)

علامه طباطبایی (۱۳۷۴، ج۱۴، ۲۴) در ذیل این آیه مراد از حکم را علم به معارف الهی و کنار رفتن پرده غیب معرفی ‌کرده‌است.

هم­چنین واژه حکم در معانی دیگری چون منع، رجوع، حکمت، نبوت نیز به کار رفته است.

به نظر نگارنده حکم به معنای قضاوت کردن جامعترین تعریف ‌می‌باشد چرا که از خود لفظ، این معنا برداشت می­ شود که که داوری و قضاوت باید بر اساس علم و شناخت احکام آن باشد و هم­چنین داوری کردن برای اصلاح و منع از فساد نیز ‌می‌باشد.

۲: مفهوم حکم در اصطلاح

حکم در اصطلاح فقها عبارت است از: «دستور شارع در خصوص افعال افراد مکلف (افراد عاقل و بالغ و رشید) اعم از این­که آن دستور الزامی باشد؛ مانند امر ونهی و یا اینکه غیر الزامی باشد از قبیل استحباب و کراهت و اباحه.

این معنا از حکم در مقابل وضع به کار رفته است و آن عبارت است از این­که قانون­گذار چیزی را برای چیز دیگر، سبب یا مانع یا شرط قرار دهد؛ مثل اتلاف که سبب ضمان است. لذا دستورات مقنن را در صورت نخست، حکم تکلیفی و در صورت اخیر حکم وضعی نامیده­اند.

۲-۴-۱ تفاوت‌های فرهنگی^[۷۴] در صمیمت جویی غیرکلامی

اگرچه صمیمت جویی غیرکلامی در فرهنگ‌های مختلف با یادگیری عاطفی رابطه‌ای مثبت داشته، اما لازم به ذکر است که بزرگی اثر این صمیمیت در هر فرهنگی متفاوت بوده و معمولاً در آمریکا بیشتر است (وایتت آل^[۷۵]، ۲۰۰۴).

روچ و بایرن (۲۰۰۱) در یک بررسی نشان دادند که معلمان آمریکایی صمیمیت بیشتری نسبت به معلمین آلمانی داشتند و ادراک از صمیمت جویی غیرکلامی اثر مثبت‌تری روی درک فراگیران آمریکایی از یادگیری در مقایسه با همتایان آلمانی دارد. ارتباط بین صمیمت جویی غیرکلامی و ادراک مثبت از معلمان می‌تواند ‌به این دلیل در آمریکا قوی‌تر باشد که در ایالات‌متحده فاصله قدرت نسبتاً کم بوده و گرایش به تماس در حد متوسط است.

مطالعات اندرسن نشان داد ممکن است از معلمین در کشورهای دارای فاصله قدرت بالا انتظار رود سطوح کمتری از بیانگری غیرکلامی را بروز دهند تاشان خود را حفظ کنند. ازاین‌رو، اگرچه می‌توان انتظار داشت دانش آموزان مکزیکی تلقی کنند معلمانشان از صمیمت جویی غیرکلامی تقریباً زیادی استفاده می‌کنند زیرا آن‌ ها در فرهنگی با تماس بالا زندگی می‌کنند، اما گرایش مکزیک به فاصله قدرت زیاد این مسئله را نفی کرده و دانش آموزان و معلمان بیشتر روی تکالیف تمرکز می‌کند تا روابط دوستانه، در مقابل، پژوهش‌های دیگری نشان می‌دهد که معلمان در کشورهایی که گرایش متوسطی به تماس داشته و فاصله قدرت کمی دارند (مانند آمریکا و استرالیا) احتمالاً بادانش آموزان یا فراگیران خود راحت‌تر و صمیمی‌تر‌ند (اندرسون،۲۰۰۸).

آمریکا و استرالیا نیز کشورهایی فردگرا هستند؛ ‌بنابرین‏، بیانگری غیرکلامی را احتمالاً ارزشمند تلقی می‌کنند (ماتسو موتو^[۷۶]،۲۰۰۶).از سوی دیگر، یکی از ویژگی‌های فرهنگ‌های آسیایی گرایش به تماس کم (مک دانیل، اندرسون^[۷۷]،۱۹۹۸) و جمع‌گرایی (ماتسو موتو،۲۰۰۶) توسط معلمین بادانش آموزان هست.

تحقیقات زانگوهمکارانش نشان داد، به‌احتمال‌زیاد این‌گونه تلقی می‌شود که معلمان ژاپنی و تایوانی سطوح بالاتری از بیانگری غیرکلامی را به کار می‌برند. بااین‌حال همچنان این احتمال وجود دارد که آن‌ ها از حرکات خودمانی و راحت نیز استفاده کنند. به یاد داشته باشید که ژاپن و تایوان فرهنگ‌هایی پر بافت‌اند. مردم متعلق به فرهنگ‌های پر بافت در مقابل مردم فرهنگ‌های کم بافت بیشتر تمایل دارند به رفتارهای جزئی استناد کنند؛ ‌بنابرین‏، معلمین ژاپنی و تایوانی ممکن است ترجیح دهند رفتارهای صمیمیت‌ جویانه خود را از طریق نشانه های ظریف‌تر که بیشتر به حرکت و خودمانی بودن مرتبط‌اند تا نشانگان غیرکلامی مستقیم که به بیانگری مربوط هستند را نشان دهند. در واقع، برخی از قالب‌های رفتارهای صمیمیت‌جویانه غیرکلامی نظیر نزدیک هم ایستادن، یا استفاده از تماس چشمی بالا بیشتر در فرهنگ‌های غربی مناسب تلقی می‌شوند ‌بنابرین‏، شواهد موجود نشان می‌دهند که معلمین آمریکایی و استرالیایی به‌احتمال‌زیاد، به تلقی دانشجویان خود، از بیانگری غیرکلامی بیشتر استفاده می‌کنند، در حالی که اساتید ژاپنی و تایوانی این‌گونه نیستند (زانگ، اوتزال، گائو، ویلکاس و تاکای^[۷۸]،۱۹۹۸)

۲-۴-۲ – جو مدرسه^[۷۹] و ‌تاثیر آن بر ادراک دانش آموزان

جو مدرسه می‌تواند بر بازده معلم و دانش آموزموثر باشد. سازه جو مدرسه به روش‌های مختلف و با بهره گرفتن از تیپ‌شناسی و نظریه های مختلف تعریف‌شده است وجای تعجبی نیست که تحقیقات با بهره گرفتن از روش‌شناسی های‌مخـتلفی صـورت گرفتـه‌اند (انـدرسون‌۱۹۸۰، موس،۱۹۷۹)

(اندرسون، ۱۹۸۲) سه جنبه مذبور از جو مدرسه را این چنین بیان می‌کند:

الف: احساس تشریک‌مساعی و تعلق^[۸۰]

ب صمیمیت و ادب نزاکت در روابط شخصی

ج احساس ایمنی و امنیت

حس اشتراک اجتماعی سازه نسبتاً مبهمی است، ولی می‌تواند شامل احساسات افراد نسبت به گروه یا سازمانی شود که به آن تعلق دارند به گونه‌ای که آن‌ ها به اهداف و ارزش‌ها متعهد می‌شوند که در رابطه‌شان قدری تقابل وجود دارد که بیانگر این است که سازمان نگران اعضای گروه است و به آنان اهمیت می‌دهد.

لی و همکاران (۱۹۹۳) اهمیت وجود چشم‌انداز اشتراک اجتماعی در سازمان مدرسه را مورد تأکید قرار می‌دهند این دیدگاه بر کیفیت روابط اجتماعی افراد در سازمان مدرسه را مورد تأکید قرار می‌دهند آن‌ ها خاطرنشان می‌کنند که پیامدهای مثبت^[۸۱] برای معلم و دانش‌آموز در مدارسی اتفاق می‌افتند که در آن مدارس ناظران و کارکنان آموزشی و دانش آموزان احترام متقابل نسبت به یکدیگر دارند و به همدیگر اهمیت می‌دهند.

دانکین و بیدل (۱۹۷۴) ‌در مورد جو کلاس این چنین بیان می‌کنند.جو کلاس : به فضای کلاس درس، یعنی خصوصیات اجتماعی، روان‌شناختی و هیجانی آن اشاره می‌کند اهمیت جو کلاس برای انگیزش ازآنجا ناشی می‌شود که تدریس نوعی رهبری است که هدف آن تحت تأثیر قرار دادن رفتار کلاس است. جو کلاس معمولاً با واژه هایی همچون گرم و سرد، سهل‌انگار^[۸۲]، عنان‌گسیخته^[۸۳]، مردم‌سالارانه، استبدادی و دانش‌آموز مدار توصیف می‌شود. جو کلاس را تا حدودی زیادی تعاملات بین معلم و دانش‌آموز تعیین می‌کند.

در یک تحقیق کلاسیک که توسط لوین، لیپیت و وایت (۱۹۹۳) انجام گردید نشان داده شد که چگونه انواع مختلف رهبری کلاس، روی انگیزش و رفتار دانش‌آموز اثر می‌گذارد هرچند این تحقیق در مدرسه انجام‌نشده است ولی نتایج آن تلویحاتی^[۸۴] برای کلاس درس دارد.

نودینگر ^[۸۵](۱۹۹۲) پیشنهاد کرده که اهمیت دادن به دیگران مؤلفه مهمی است که باید در همه روابط یک مدرسه‌دیده می‌شود و به طور صریحی در برنامه درسی تدریس شود. امروزه تحقیقات مربوط به کلاس درس وتاثیر روابط متقابل معلم و دانش‌آموز همچنان به سوی مطالعات پیچیده‌تر در جریان است وتو جه ‌به این تحقیقات به فرایندهای اجتماعی در کلاس در‌س حقایق جدیدی را آشکار می‌سازد شکی نیست که هیچ کلاسی محیط یکسانی را برای همه دانش‌آموزان فراهم نمی‌کند چراکه رابطه اجتماعی معلم با هریک از دانش آموزان رابطه اجتماعی متفاوت و در نوع خود منحصربه‌فرد است. شکی نیست این تحقیقات ادامه خواهد داشت ولی از هم‌اکنون می‌توان حدس زد این تحقیقات به دنبال آن نخواهد بود که آیا این تأثیر وجود دارد یا خیر؟ بلکه بیشتر دنبال جوابگویی ‌به این سؤال است که این انتظار در چه شرایطی به ثمر می‌نشیند و دلیل یا دلایل آن کدام است؟یادگیری دانش‌آموزان به میزان بسیار زیاد به حضور واقعی آن‌ ها در کلاس درس بستگی دارد. ‌به این مـعنی کـه در‌ رویای‌ روزانه نباشند و توجه و تمرکز آن‌ ها معطوف به معلم باشد. برای این کار معلم باید بتواند در آن‌ ها شور و اشتیاق یادگیری ایجاد کند. بدون وجود شورو اشتیاق در خود معلم، امکان‌ انتقال‌ آن به دانش‌آموزان وجود ندارد (پاتریک، هیزلی، کمپر^[۸۶]،۲۰۰۲).

در باره مبانی نظری «اخطار مهم» دیوان همین قدر اشاره می‌کنیم که اصل حسنیت دائر مدار اصلی آن است. اصل دستهای پاک در مراجعه و دادخواهی نزد مراجع قضایی، منبع سوءاستفاده از حق و نیز قاعده منع انکار پس از اقرار (استاپل ـ ) از جمله اصول یا قواعدی است که تأویل اخطار مهم به آن ها باز می‌گردد. هرچند همه این اصول و قواعد، بازتابی از اصل کلی حسنیت است، اما در خصوص تطبیق «اخطار مهم» بر مصادیق، اختلاف نظر بیشتری وجود دارد. به طور مسلّم، فارغ از مصادیق مشتبه، وقتی دعوای خواهان بابت مطالبه حقوق و اموالی باشد که خاص اتباع ایرانی است، از جمله مواردی است که «تابعیت دیگر» خواهان ‌در ماهیت معتبر می‌ماند. مانند اموال غیرمنقول. معذلک عدهای شبه افکنده‌اند و با تفسیر خاصی که از ماده ۸۹ ق.م. به دست داده‌اند، می‌گویند تملیک غیرمنقول از حقوق خاصه اتباع ایران نیست و خارجیان هم می‌توانند در ایران مالک غیر منقول شوند.

‌در مورد تملّک اموال غیرمنقول، زمانی که تابعیت خارجی مطرح می‌شود، می‌توان چهار گروه متمایز را تشخیص داد:

گروه اول: بیگانگان غیر مقیم

گروه دوم: بیگانگان مقیم

گروه سوم: ایرانیانی که با رعایت مقررات قانونی تابعیت ایران را ترک کرده‌اند.

گروه چهارم: ایرانیانی که بدون مقررات قانونی، تابعیت خارجی تحصیل کرده‌اند.

بیگانگان غیر مقیم

طبق ماده ۹۶۱ قانون مدنی ایران، اتباع خارجه به طور کلی از حقوق مدنی متمتع هستند مگر در موارد مذکور در بندهای سهگانه آن ماده، که فقط بند اول آن موضوع بحث ما است و دو مورد دیگر ارتباطی ندارد.

بند اول، شامل حقوقی است که قانون آن را صراحتاً منحصر به اتباع ایران نموده و یا آن را صراحتاً از اتباع خارجه سلب ‌کرده‌است. نمونه بارز و آشکار این حقوق، حق تملک اموال غیرمنقول است که قانون ایران آن را مختص به اتباع ایران قرار داده و از بیگانگان غیرمقیم سلب نموده است^[۵].

مهمترین فلسفه وجودی این قانون جلوگیری از سلطه بیگانگان از طریق تصرف اراضی مملکت است تا به سرنوشت آنانی دچار نشوند که ندانسته اراضی و املاک خود را به بیگانگان فروخته‌اند و سرانجام سرزمین آبا و اجداد خود را از دست داده‌اند. ممنوعیت حق استملاک غیرمنقول برای بیگانگان، خاص کشور ایران نبوده و نیست:

گزارش میرزا جعفرخان مشیرالدوله [مهندس باشی] از اوضاع عراق عرب و رفتار سوء ‌عثمانی‌ها با اتباع ایران و امور مرزی مورخ ۱۸ جمادیالثانی ۱۲۶۵ حاکی است که:

«… جمیع تبعه دولت علیه ایران متوطنین [مقیم] عتبات عالیات و عراق عرب [باید] هرچه خانه و عمارت و ملک و مستغلات دارند همه را حکما بفروشند و من بعد به ابتیاع یک وجب ملک و خاک مأذون نباشند یا این که همگی داخل تبعه عثمانی [گردند]… اکنون یک نفر عجم قادر به ابتیاع ملکی نیست و نمی‌تواند ملکی ابداع و احداث کند… سرکار ضیاءالسلطنه در نجف‌اشرف بنای مدرسه داشت زمین آنجا را خریده، بنّا و عمله انداخته اکثر آن را ساخته‌اند این اوقاف عمله را بیرون کرده قدغن نموده‌اند احدی از اهل ایران به عنوان احداث ملک آجری روی آجر نگذارد».

یادآوری می‌شود که ایالات متحده در سال ۱۸۴۰ میلادی با جلوگیری از تملک مستغلات وسیله اتباع بیگانه در داخل خاک آن کشور، حق کشورهای دیگر را مبنی بر این که فقط اتباع خود آن کشورها می‌توانند اموال غیرمنقول داشته باشند عملاً به رسمیت شناخت.

اکنون هم نظیر چنین قانون و مقررات منعکس ‌کننده‌ای در اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان، از جمله در بسیاری از ایالتهای امریکا وجود دارد.

در ایران نیز بندهای ۱۲ و ۱۴ قانون نامه تابعیت، راجع به همین ممنوعیت است. بند ۱۲ قانون نامه تابعیت می‌گوید: «نسوان ایران که به سبب ازدواج با تبعه خارجه از تابعیت ایران خارج می‌شوند. مثل سایر اتباع خارجه از استملاک دهات و قراء و مستقلات در ایران ممنوع و بیی نصیب خواهند بود. مگر آنچه را که عهدنامجات [عهدنامه‌ها] اجازه داده است ( همان ، ۴۲ ) » .

به طوری که ملاحظه می‌شود این بند حکایت از این دارد که اتباع خارجه از حق استملاک غیرمنقول از قبیل دهات و مستغلات ممنوع هستند. ممکن است ایراد گرفته شود که در متن قانون نامه تابعیت واژه مستغلات (با حرف غین) به غلط مستقلات (با حرف قاف) نوشته شده است در حالی که در زبان فارسی واژه مستقلات (با حرف قاف) وجود ندارد، بلکه تنها واژه مستغلات (با حرف غین) وجود دارد که از ریشه واژه عربی «غل» گرفته شده و معنی آن، اراضی کشت غله، یعنی زمینی است که از آن غلّه بردارند. ‌بنابرین‏، ممنوعیت مذکور در بند ۱۲ قانون نامه تابعیت، شامل مستغلات (با حرف غین) به معنای اراضی کشت غله می‌باشد نه زمین‌های شهری، باغات و ساختمان‌ها، این ایراد صحیح نیست زیرا امروزه معانی دیگر این کلمه متداولتر است و به معنای خانه، کاروانسرا و دکان که به اجاره دهند، به کار می‌رود.

گذشته از این، در زبان فارسی نه مستغل (با حرف غین) وجود دارد و نه مستقل (با حرف قاف)، بلکه هردو واژه عربی است که مانند صدها واژه دیگر عربی، در زبان فارسی استعمال می‌شود^[۶].

به هر حال بند ۱۴ همین قانون نامه تابعیت می‌گوید:

«کسانی که از ممالک خارجه به مملکت ایران آمده و در مدت اقامت ایران تابعیت خود را اظهار نکرده‌اند و به تمام امور آن ها مثل تبعه ایران رسیدگی شده باشد، و یا در خاک ایران ملک خریده باشند که این امتیاز مخصوص تبعه داخله است، در این صورت از تبعه دولت علیه ایران محسوب خواهند شد و ادعای تبعه خارجه در حق آن ها قبول نخواهد شد».

از این بند چنین استنباط می‌شود که حق تملک غیر منقول، مختص به اتباع ایران است، شاید بتوان گفت که استثنای مذکور در بند اول ماده ۹۶۱ قانون مدنی متأثر از این دو بند قانون نامه تابعیت است چه، کلمات و عباراتی که در بند مذکور نوشته شده، تقریباً مشابه همان عباراتی است که در بندهای ۱۲ و ۱۴ قانون نامه تابعیت وجود دارد ( ماده۹۶۱ قانون مدنی ) .

دکتر محمد مصدق نوشته است ( مصدق ، ۱۳۰۵ ، ۲۶۵ – ۲۶۱ ) :

«اساس قواعد و مقررات راجعه به تابعیت در ایران دستخطی است که در سال ۱۳۱۳ هجری قمری که مصادف با ۱۸۹۶ میلادی است از ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه سلسله قاجاریه صادر شده….»

علاءالدین مرعشی در پایان نامه دوره لیسانس خود، در دانشکده حقوق دانشگاه تهران نوشته است:

«قدیمی ترین قانونی که در موضوع تابعیت در ایران میتوان به دست آورد ظاهراًً باید قانونی باشد که در ۲۴ ذی القعده ۱۳۱۳ قمری به تصویب مرجع صلاحیتدار آن وقت ایران رسیده است… ولی اگر تاریخ قتل ناصرالدین شاه را در ۱۷ ذی القعده ۱۳۱۳ با تاریخ تصویب این قانون احتمالی مقایسه کنیم می‌بینیم که باید در زمانی که هنوز ولیعهد [مظفرالدین میرزا] به طهران نرسیده بود قانون تصویب شده باشد وچنین چیزی بعید و تقریباً غیرممکن به نظر می‌آید».