جیکوبسون و فورسته^[۴۱](۲۰۱۱) نیز بیان می‌کنند همین‌طور که شهرت این سایت‌ها افزایش می‌یابد، اساتید بیشتری از آن‌ ها برای آموزش موفق‌تر به نسل بعدی دانشجویان استفاده می‌کنند.

– خلاقیت

شیوه های به اشتراک‌گذاری محتوای خلاقانه (مانند بلاگ‌ها، انیمیشن‌ها، ویدئوها، تصاویر و کُلاژ دیجیتال) بخش به طور فزاینده جداناپذیری از زندگی ارتباطی جوانان را تشکیل داده و نقش مهمی در رشد احساس هویت آن‌ ها بازی می‌کند. تولید محتوای خلاقانه و به اشتراک‌گذاری آن، افراد جوان را از طریق توسعه سواد و مهارت‌های فنی، افزایش انگیزه، ارزش دادن به خود، پرورش خلاقیت، تشویق به اکتشاف و آزمایش و تقویت جنبه‌های هویتی مانند قومیت یا زمینه‌های فرهنگی که تمام این‌ها از کلیدهای پیش‌بینی رفاه هستند، حمایت می‌کند (نوتلی و تاچی، ۲۰۰۵).

– هویت فردی و خوداظهاری

شبکه های اجتماعی به طور فزاینده‌ای درخصوص اظهار هویت مهم‌اند. این بیان تنها یک تعریف نیست، اما از نقش مهم ارتباط با هم‌رده‌ها حمایت می‌کند (بوید، ۲۰۰۷). از آنجا که شبکه های اجتماعی اساساً انعطاف‌پذیرند، افراد جوان از آن‌ ها برای انجام آزمایش و نیز برای مشروعیت بخشیدن به هویت سیاسی، قومی و فرهنگی خود استفاده می‌کنند (هیلر و هریسون، ۲۰۰۷).

– تقویت روابط بین‌فردی

داشتن روابط بین‌فردی مثبت یکی از عناصر داشتن سلامت روانی است (هارتاپ و استیونز، ۱۹۹۹). استفاده از اینترنت، به طورکلی، برای تقویت روابط بین‌فردی انسان‌ها ایجاد شده‌است (بسلی، ۲۰۰۸). بیشتر تحقیقات روی نقش شبکه های اجتماعی در کسب و استحکام روابط فعلی متمرکز شده‌اند. اما برای بسیاری از افراد جوان، به ویژه مهاجران یا کسانی که از لحاظ اجتماعی تنهاتر هستند، روابط برخط فرصت چشمگیری در روابط اجتماعی، ابتدا به طور برخط و سپس در فضای حقیقی، ایجاد می‌کنند (والکن برگ و پیتر و اسکوتن، ۲۰۰۶).

– احساس تعلق و هویت جمعی

شبکه های اجتماعی نقش چشمگیری در شکل‌گیری اشکال جدید “هویت جمعی” دارند. مطالعات نشان می‌دهد شبکه های اجتماعی می‌تواند به افراد جوان کمک کند تا از دیگران یاد بگیرند و احساس تعلق به یک جامعه بزرگتر داشته باشند (هیلر و هریسون، ۲۰۰۷). این احساس تعلق داشتن و پذیرفته‌شدن می‌تواند بدان معنی باشد که افراد جوانی که نسبت به تنهایی آسیب پذیرترند، اغلب تا مدت‌ها بعد از بین رفتن انگیزه اولیه خود عضو یک جامعه برخط باقی می‌مانند (ریچاردسون و ترد، ۲۰۱۰).

– ساختن و محکم کردن اجتماعات

تحقیقات نشان می‌دهد شبکه های اجتماعی می‌تواند یک احساس متصل بودن، در جمع بودن و تعلق را ایجاد کند. فرصت اظهار خلاقیت، جستجو و آزمایش و تولید و مصرف محتوای برخط یک راه اصلی در ساخت و استحکام‌بخشیدن به جوامع توسط شبکه های اجتماعی است. یک جامعه برخط “گروهی از اشخاص یا سازمان‌ها هستند که به طور موقت یا دائمی از طریق واسطه الکترونیکی به منظور تعامل درباره یک مشکل رایج یا علایق مشترک دور هم جمع می‌شوند.” (پلنت، ۲۰۰۴)

– تعامل مدنی و مشارکت سیاسی

شبکه اجتماعی فضایی جدید برای تعامل مدنی و مشارکت سیاسی شامل به اشتراک‌گذاری اطلاعات و مهیا کردن شبکه هایی برای مجهز کردن پست الکترونیک، محتوای تولید شده توسط کاربر و دیگر ویژگی‌های شبکه‌ای ایجاد می‌کند. خدمات شبکه های اجتماعی برای یافتن اینکه دیگران چه می‌کنند، از طریق ارتباط با دیگر افراد با علایق مشترک یا انتشار اطلاعات درباره پروژه های خود استفاده می‌شود (کولین، ۲۰۱۰). شکل‌های جدید خود‌اظهاری که از طریق این سایت‌ها ایجاد شده به آن‌ ها اجازه “ساختن شخصیت‌های عمومی از راه خود” می‌دهد که راهی برای “بیان وجودی خود و اجتماعشان” است (بوید،۲۰۰۷). به علاوه، سازمان‌ها و خدمات به طور فزاینده‌ای شبکه های اجتماعی را پله‌ی بعدی در مشارکت اجتماعی برای تصمیم‌گیری در جامعه می‌بینند (کولین، ۲۰۱۰).

– سلامت روانی

شبکه های اجتماعی نقشی کلیدی در استحکام‌بخشی به اتصالات اجتماعی، تأثیر شخصی، دانش عمومی و مهارت‌های زندگی بازی می‌کند که برای ارتقای کلی سطح بهداشت و سلامت روانی ضروری است (برنز و همکاران، ۲۰۰۸). احساس “مالکیت” یک فرد جوان دربرابر فضای برخط نیز احساس قدرت و انجام کار را در آن‌ ها ارتقا می‌دهد که خود احساس تعلق و وابستگی به جامعه را تقویت ‌می‌کند (ترد و ریچاردسون، ۲۰۱۰).

معایب استفاده از شبکه های اجتماعی

در استفاده از شبکه های اجتماعی ریسک‌ها و چالش‌های مختلفی وجود دارد، از آن جمله می‌توان موارد زیر را بر شمرد:

– پرکینز^[۴۲](۲۰۰۸) اعتقاد دارد که استفاده از شبکه های اجتماعی برخط درصورت استفاده کارکنان در زمان کاری، بر عملکرد آن‌ ها تأثیر منفی دارد. سوفوس^[۴۳](۲۰۰۸) در یافته های خود بیان کرده‌است به کارگیری شبکه های اجتماعی می‌تواند به شدت اعتیادآور باشد به طوری که ۱ نفر از هر ۷ کاربر در زمان کاری خود به شبکه های اجتماعی وارد می‌شود. آرال^[۴۴] و همکاران(۲۰۰۸) نیز به خطر انجام وظایف روزانه و حضور در شبکه های اجتماعی به طور همزمان اشاره کرده‌اند. آن‌ ها نتیجه گرفته‌اند انجام چنین کاری در ابتدا می‌تواند مزایای عملکردی داشته باشد اما زمانی‌که سطح انجام چند کار همزمان افزایش یابد، عملکرد در نهایت کاهش می‌یابد.

– شبکه ضد اجتماعی ^[۴۵]نیز به عنوان یکی از سه تهدید حوزه فناوری در سال ۲۰۰۸ مطرح شد. این اصطلاح به پیش‌بینی‌هایی گفته می‌شود که توسط مجرمین سایبر در تلاش برای شناسایی علایق و اطلاعات افراد در شبکه های اجتماعی انجام می‌شود (کلابرن، ۲۰۰۸).

– آژانس اتحادیه اروپا درخصوص شبکه و امنیت اطلاعات^[۴۶](۲۰۰۷) به تهدیدهای ناشی از نوشتن اطلاعات شخصی در پروفایل افراد در شبکه های اجتماعی اشاره می‌کند، که البته می‌توان با محدود کردن مخاطبان تا حدی این تهدید را کمرنگ‌تر کرد. این اطلاعات می‌تواند برای مواردی همچون بازاریابی‌هدفدار، تبعیض قیمتی یا انتقال داده به شخص سوم از طریق فروش مجدد استفاده شود.

– از دیگر تهدیداتی که آژانس اتحادیه اروپا درخصوص شبکه و امنیت اطلاعات (۲۰۰۷) ذکر کرده‌است اسپم^[۴۷] شبکه‌اجتماعی است که پیام‌های ناخواسته‌ای‌ست که توسط شبکه های اجتماعی منتشر می‌شوند. در یک بررسی در یک مرکز کتابخانه کامپیوتر برخط دریافت شد که تبلیغات و اسپم یکی از بزرگ‌ترین مسائل مربوط به حریم شخصی در میان عموم است.

– یکی دیگر از موضوعات مطرح شده در خصوص ‌کلاهبرداری اینترنتی، مهندسی اجتماعی^[۴۸] است که یک روش حمله رایج توسط هکرهاست که به منظور دسترسی به اطلاعات سیستم‌های حساس امنیتی صورت می‌گیرد. آژانس اتحادیه اروپا درخصوص شبکه و امنیت اطلاعات (۲۰۰۷) مهندسی اجتماعی را در اختیارگرفتن تمایل طبیعی انسان به اعتماد توسط هکرهای باهوش توصیف می‌کند.

۲-۱۵-انواع ارتباط

کلامی: شامل نشانه یا علامتی است که دلالت بر موضوع و یا کسی و یا چیزی دارد و طبق آداب و رسوم اجتماعی ابداع شده ولی در صورتی که فرد برداشت ویژه ای کند معمای آن تغییر می‌کند

غیر کلامی:مربوط به حرکات سرو بدن هستند که قسمتی از اطلاعات را تشکیل می‌دهند .

۲-۱۶-محتوی کلام (موضوع گفتگو)

شامل آنچه بر زبان می آوریم، جذاب بودن، تازگی،هیجان انگیز بودن، مثبت یا منفی بودن – توجه به زمینه‌های فرهنگی، عناصر فرازبانی، تون صدا (شدت بلندی و کوتاه)، ریتم(عدم یکنواختی- داشتن زیر وبم) آهنگ صدا (داشتن احساس و هیجان- دلنشین و آرام بخش بودن)، لحن کلام (دوستانه- ملایم- صمیمانه- ،وتهدید آمیز- خشن)، ترتیب بیان مطالب (زمان بندی – نظم -رعایت نوبت – سرعت گفتار- مکث- کشیدن- جمع بندی )، حالت بیان مطالب ( لهجه- تکیه کلام – تناسب با درک و دریافت شنونده- ملاحظات موقعیتی)، سبک گفتار، امری، مودبانه، درخواستی- سوالی، سوالی، غیر مستقیم، پیام‌های کلامی و غیر کلامی ناهمخوان می‌تواند باعث سوء تفاهم گردد.

۲-۱۷-موانع ارتباط مؤثر:این نوع پیام ها عبارتنداز: دستور دادن، هدایت کردن، ابلاغ کردن، اخطار، وتهدید، هشداردادن، موعظه، نصیحت- توصیه، پیشنهاد یا راه حل ارائه دادن، وادارسازی از طریق استدلال، سخنرانی یا بحث کردن، قضاوت کردن، انتقاد کردن، مخالفت کردن و مقصرشمردن دیگری، تحسین، تأیید، موافقت، ارزشیابی مثبت، اسم روی هم گذاشتن، مسخره کردن و تحقیرکردن (حویزاوی، ۱۳۹۲).

۲-۱۸-مفاهیم نظری ارتباط

برطبق نظر اولسون و همکاران^[۵۲](۱۹۸۳)مهارت‌های ارتباطی مثبت شامل این موارد است: فرستادن پیام‌های روشن،همدلی،جملات حمایت کننده ومهارت های حل مسئله مؤثر. برعکس،مهاتهای ارتباطی منفی شامل این موارد است:فرستادن پیام‌های ناهماهنگ وفاقد صلاحیت اعلام کردن فرد،نداشتن همدلی،بیان جملات غیرحمایتی (منفی)،مهارت‌های حل مسئله ضعیف،پیام‌های متناقض وبن بست دوسویه (اولسون ،۱۹۸۳).

برخی صرفا نیاز به ارتباط صریح و روشن را مطرح می‌کنند.در واقع ال بیت ومک هنری^[۵۳] (۱۹۸۳) معتقدند که نظر مشترک تمام روش های متفاوت زوج درمانی،کمک به زوج بهبود صریح وروشن ارتباط است.با این وجود،استوارت(۱۹۸۰)این موضوع را با این هدف برای زوج درمانی برگزید و نوشت: شواهد نشان می‌دهند که داشتن احتیاط در مقابل شور ‌و حرارت فراوان،هدف بهتری برای بهبود الگوی ارتباط ورابطه است. او به نقل از فریتس پرلز^[۵۴]می‌گوید: صداقت بسیار صریح یا بی ملاحظه به ندرت نشان دهنده صمیمیت است،…و در واقع، می توان گفت واقعیت بی ملاحظه، بیشتر بزرگ نمایی موضوع است. استوارت اظهار می‌دارد که ارتباط انتخاب خوب پیامها و بیان خردمندانه خویش است(البیت،مک هنری،۱۹۸۳).

تحقیق لاورنسی،پدرسون، باندی، باری و بروک و همکاران (۲۰۰۸)یادگیری مهارت‌های ارتباطی اجتماعی، رویکردهای انطباق پذیری و مهارت مقابله با استرس و آسیب اجتماعی رامهمترین عامل در رضایت زناشویی می دانند.نتایج نشان داد،مشارکت هریک اززوجهادر یادگیری مهارت ارتباطی به افزایش رضایت زناشویی منجر می شود. مطالعه مینوچین (هال وگ و همکاران،۱۹۸۴)ارتباط رامهارتهای گوینده وشنونده تقسیم کرد،همان گونه که ویرجینیا ستیر ‌در سال‌ ۱۹۶۴ تاحدی انجام داده بود.ارتباط زوج بایستی سه قسمت را در بربگیرد:

۱)به کار بردن جملات ساده توسط زن وشوهر

۲)بازخورد به منظور اطمینان از درک درست جمله

۳)واردنمودن عنصرهمدلی درجملات

درآموزش ارتباط که ساده ترین شکل خود توسط ستیر (۱۹۶۴)توصیف شده است،این گونه فرض می‌شود که با کارآمدی ،ارتباط برقرار می‌کند،می‌تواند:

۱)قاطعانه نقطه نظرات خود خود رابیان کند.

۲)هم زمان به روشنی ومناسب منظور خود رابیان کند.

۳)زمانی که بازخورد جمله خود را دریافت می‌کند نسبت به آن پذیرا باشد(کروم،ریدلی،۱۳۸۴).

زندگی مشترک با این باور که تنها مرگ می‌تواند ما را از هم جدا کند شروع می شود و زوجین هم، حداقل در آغاز زندگی خود نسبت به آن اعتقاد کامل دارند. اماواقعیت چیزی دیگر است، زندگی مشترک تحت تأثیرعوامل متعددی قرار می‌گیرد که پاره ای از آن ها ممکن است زوجین را به طرف اختلاف و درگیری، جدایی روانی و حتی طلاق سوق دهد، تحقیقات مختلف نشان داده است که یکی از مهمترین عوامل مشکل زا، اختلال در ارتباط یا به عبارتی اختلال در فرایند تفهیم و تفاهم است (حیدری و همکاران،۱۳۸۴).

۲-۱۹-مهارت‌های ارتباطی

راش ^[۵۵](۱۹۷۵)ارتباط رابه عنوان (دانش عملی)توصیف کرد وعملکرد(زیستی واجتماعی)ارتباط را مرکز تحقیقات خود قرار داد.اوباور داشت که فلورنتین نیکلو ماکیاولی^[۵۶](درقرن شانزدهم) اولین فردی بود که نقش ارتباط در روابط انسانی را به ثبت رساند و ‌تکنیک‌هایی را برای به دست آوردن وحفظ کنترل سیاسی تدوین کرد. راش وبیتسون، منشاء تحقیقات دقیق درباره روش های ارتباط انسان‌ها با یکدیگر بودند. اولین مشارکت درتئوری ارتباط، مفهوم (بن بست دوسویه^[۵۷]) بود( ‌بیستون و همکاران^[۵۸]،۱۹۵۶).

«شیعه در پاسخ به انتقادهای کسانی که از اصل انتخابی بودن جانشینان پیامبر دفاع می‌کردند، احتجاج می کرد که مسأله رهبری امت، حیاتی تر از آن بود که به رأی‌ و نظر افرادی که ممکن است شخص ناصالحی را برای این مقام برگزینند، وانهاده شود و با این هدف الهی از تنزیل کتاب و ارسال پیامبر تعارض داشت . فقط خداوند از وجود صفات علم و عصمت در افراد با خبر است و می‌تواند با شناساندن این افراد، از طریق پیامبرانش، پیروزی وحی و تنزیل های خود را تأمین نماید. در اینجا است که مسأله شخصیت ها وارد بحث می‌گردد، چه شیعه بر آن است که فقط افرادی که پیوند نزدیک با پیامبر می داشته اند، می توانستند چنین صفاتی را دارا باشند و این شرایط جز در علی و اعقاب ذکورش جمع نبوده است .»^[۲۲]

«فرق و فاصله تشیع و تسنن از یکدیگر به شیوه های گوناگون تحقیق و بررسی شده است. محققانی هستند نظیز جمیزدار مستر، و هانری کربن که به تصریح یا تلویح این دو را از نظرگاه مواجهه بین فرهنگ عرب ملاحظه می‌کنند: اولی می‌گوید عقیده شیعه به مهدویت، همانا اقتباس اسلامی از اعتقاد ایرانیان پیش از اسلام به فره ایزدی است و اسلام ایرانی ( نامِ اثرِ کُرپَن) دومی شهادت تاریخی و ماندگار اوست بر پیوند نزدیک بین تعلق خاطر شدید ایرانیان به امور باطنی و عرفانی از یک سو و مبانی فلسفی تشیع از سوی دیگر. در جای دیگری از طیف این برداشت ها، مونتمگری وات، به عوامل اجتماعی در تکوین تشیع عطف توجه می‌کند و خاطرنشان می‌سازد که شیعیان نخستین، غالباً از قبائل جنوب عربستان بودند که در میان آن ها سنن پادشاهی – آن هم پادشاهان نیمه الوهی – ریشه دار بوده است . به همین جهت تشیع به عنوان ایدئولوژیی که با معتقدات قبل از اسلام آنان، همخوان و همانند بوده، مصائب و مشکلات اجتماعی و روانی ناشی از انتقال آنان از چادرنشینی به جذب شدن در کاست نظامی امپراتوری اسلام را تخفیف و تشفی می داده است . لوئی ماسینیون در پیوند بین تشیع – و نه قبائل جنوب عربستان – بلکه خواسته های سیاسی پیشه ورانی طبقه متوسط، تأکید دارد . پیدا‌ است که روایت قاطع تر این گونه برداشت های جامعه شناختی را می توان در آثار مورخان مارکسیست پیدا کرد . پطروشفسکی موفقیت فرقه زیدی را در نواحی جنوب دریای خزر، با استناد به شورش کشاورزان بر اشراف زمین دارِ سُنی تبیین می‌کند و قبول عام یافتن عقاید و آرای مربوط به ظهور مهدی را هماهنگ با امیدهای عامه مردم یعنی پیشه وران و روستاییان و فقیرترین قشرهای صحرانشینان، به یک تحول اجتماعی می شمرد.»^[۲۳]

ذکر مطلب پیشین از آن رو بود که نشانگر ارتباط بین پذیرش یک اندیشه و زمینه‌های عرفی و فرهنگی موجود در جامعه ای است که پذیرای اندیشه می‌گردد. این مطلب البته به معنای فروکاستن و تحلیل دلایل یا علل مقبولیت یک تفکر به بستر مساعد عرف جامعه نیست .

«قاضی سعید قمی (متوفای ۱۱۰۳ق) یکی از حکمای عصر صفویه می‌گوید: وقتی که حبیب خدا، مخیر گردید که یا عبودیت را برگزیند یا سلطنت را، او بندگی در عین پیامبری (عبد – نبی) را بر سلطنت و پیامبری ( مَلِک – نبی ) اختیار کرده علی هذا، سلطنت ظاهره ای از پی ایشان نخواهد بود تا چه رسد به امامت جباره . چه وقتی چنین سلطنتی به خود حضرت تعلق نگرفت، چگونه می‌تواند در حکم اوصیای او آید؟ لذا اگر باید رسول اکرم را خلیفتی باشد، واجب است خلیفه دینیه باشد تا به احسن وجه، شرط فرج و ظهور ا برا مؤمنان برآود و این سلطنت روحانیه از آنِ کسی است که رسوخ در ایمان دارد و در حقش توان گفت که در حکم نفس پیامبر است . چنان که حضرتش در حق علی و حسن و حسین می فرمود.

چنین اقوالی نظرگاه های شیعه ار راجع به جانشینی پیامبر و در واقع سیاست به طور کلی که به شدت آرمان خواهانه است نشان می‌دهد… قاضی سعید قمی، آن سخنان را در باب بی ارزشی سلطنت ظاهره، نه در عصر ناکامی شیعه، بلکه در اوج قدرت سیاسی اش در عصر صفوی زده است.»^[۲۴]

«کمال مطلوب آن است که سیاستمدار، خود فرمانروا باشد و در این حال باید قدرت کافی داشته باشد و همه اختیارات رهبری روحانی و سیاسی و سیاه جامعه را در دست گیرد و بکوشد تا همه افراد جامعه از یک آیین پیروی کنند تا با هم یگانه بمانند… وظیفه اصلی سیاستمدار، تربیت مردم است… سیاستمدار باید فیلسوف باشد و در این حال، جامعه زیرفرمان او به قوانین مدون نیاز ندارند، زیرا نیاز به قوانین مدون هنگام یپیش می‌آید که جامعه، فرمانروای دانا و دلسوز نداشته باشد . ولی از این صفت که بگذریم، سیاستمدار، نباید خود را از مردم جدا بداند.»^[۲۵]

آن چه گفته آمد، نظر افلاطون است و در نقل ان در گرماگرم گفتارهای اسلام شناسان و دین مداران، تعهد بوده است و نه خطا. چرا که مسلمین و به ویژه حکمای ایرانی، دست کم در داستان سیاست مدن، بیش از هر کس تحت تأثیر اندیشه‌های اویند. چنین است که به راحتی می توان به جای آن که افلاطون او را فیلسوف – سیاستمدار – حاکم می نامد، ( در عالم مسیحی پاپ و ) در جهان اسلام و به ویژه تشیع، امام – فقیه را نهاد.

«اسلام مانند هر دین دیگری می‌تواند به شیوه های مختلف مورد تفسیر قرار گیرد و بالنتیجه فرقه ها و انشعابات گوناگونی را درون خود پرورش داد. نخستین این انشعابات – بین سنی و شیعه – در مبارزه برای رهبری پس از مرگ ناگهانی محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) رخ نمود.

معهذا اصل مذبور در مواردی چند تعدیل و تدلیس ثالث مانند تدلیس طرف عقد موثردر عقد می شود:

• • هنگامی که تدلیس چنان باشد که ارده مدلس را از بین ببرد : در این مورد عقد نه بعلت تدلیس ثالث بلکه بعلت اشتباه ناشی از آن عمل فاقد شرایط قانونی است.

  

• • هنگامی که ثالث نماینده یک طرف عقد باشد.

• • • درمواردی , تدلیس اگر چه از طرف ثالث باشد, روح نیکو کاری و محبت را از بین می‌برد و ‌بنابرین‏ مؤثر است.

  

• • ‌در مورد اعمال حقوقی بیطرفی ایقاعات مانند اقرار به نسبت فرزندان طبیعی قبول ارث وصیت و نظایر آن بازتدلیس کسی غیر از آنکه عمل مذبور مربوط به او می شود عمل را قابل ابطال می‌سازد.

• در حقوق انگلیس جالب آن است که از طریق عامل قصد می توان باصل اولیه حقوق فرانسه برای بی اثری تدلیس ثالث رسید. همچنان که در پیش اشاره کردیم برای تحقق سو عرضه خواه مدلسانه یا معصومانه یکی از شرائط لازم این قصد عرضه کننده است که طرف مقابل مطابق آنچه عرضه شده است عمل کند. معهذا اصطلاح قصد ممکن است در این زمینه گمراه کننده باشد آنچه بگفته ای دیگر از شرط مذبور بر می‌آید تنها این است که سو عرضه باید توسط یکی از طرفین عقد در برابر طرف دیگر عقد انجام گیرد و سو عرضه در عقد دیگران که خود سو عرضه کننده طرف آن عقد نبوده است اگر چه دیگران عقد را ‌به اتکای این سو عرضه بسته باشند تاثیری ندارد و سو عرضه کننده مسئول نیست.

در دعوای پیک علیه گرنی که در پیش نیز به آن عطف کردیم کسی تعدادی سهم از سهامدار شرکتی نه از خود شرکت هنگام تأسيس خرید و سپس متوجه شد اعلامیه پذیره نویسی که موسسین اقامه دعوت کرد دادگاه حکم داد که چون اعلامیه پذیره نویسی برای جلب پذیره نویسان به خرید مستقیم سهام از شرکت بوده نه ترغیب اشخاص به خرید سهام از بازار آزاد ‌بنابرین‏ سو عرضه در اعلامیه پذیره نویسی موسسین متوجه خریداران سهم در بازار آزاد نمی‌شد. باضافه اعلامیه پذیره نویسی پس از تخصیص سهام کار خود را انجام داده و از آن لحظه به بعد دیگر دعوتی برای خرید سهام به شمار نمی آید تا در خرید متعاقب بر تخصیص اثر گذارد در نتیجه موسسین در برابر خریداران سهام در بازار آزاد مسئول نیستند و دعوای خواهان رد می شود

مبحث سوم: حسن نیت و تدلیس ثالث (نَجش)

بر اساس آنچه که از تدلیس ارائه شده و توضیحاتی که درباهر نَجش داده خواهد شد، می توان از نقش حسن نیت در «نَجش» به عنوان یکی از مبنای مسئولیت مدنی به شرح زیر سخن گفت:

الف. مفاد قاعده تدلیس ثالث

۱٫مفهوم نجش، یکی دیگر از فروعات سوء نیت در حقوق اسلامی «نجش» است. نجش که به آن «مشطه» هم گفته می شود، در لغت به معنی راندن، سوق دادن، برانگیختن، گرد اوردن و برافروختن است؛ و در فرهنگ فقهی و حقوقی عبارت است از این که شخصی که قصد خرد کالایی را ندارد به ظاهر حاضر شود که آن را به قیمتی بیش از قیمت واقهی بخرد، با این قصد که دیگران را بانگیزد و بفریبد تا آن را به قیمت گران بخرند. چه در انجام این کار با فروشنده تبانی کرده باشد و چه تبانی در کار نباشد. و چه این که این عمل در قالب بیع صوری با فروشنده، صورت گیردو یا صرفاً با قیمت کردن کالا و گفت و گودر مورد ارزش آن واقع گردد.

البته برخی از فقها وجود تبانی بین خریدار صوری و فروشنده را شرط «تحقیق نجش» می دانند. «نجش»اختصاصی به بیع ندارد.برخی از فقها تبانی خریدار صوری با خریدار واقعی برای پایین اوردن قیمت کالا از قیمت واقعی آن به منظور این که دیگران کالا را به قیمت واقعی نخرند تا زمان فروش کالا در آستانه سپری شدن قرار گیرد، و فروشنده وادار گردد که آن را به قیمتی کمتر از قیمت واقعی آن بفروشد را نیز مصداق «نجش» و مممنوع می دانند. در مقابل برخی دیگر این موضوع را خارج از «نجش» می پندارند ولی معتقدند به دلیل این که این کار نیز مصداق غش و تلبیس و اضرار است حکمی مشابه «نجش» دارد. صاحب مفتاح الکرامه حتی پرداخت مبلغی به مشتری دیگر جهت صرف نظر کردن او از خرید کالا با این هدف که در پایان وقت بازار کالا را به قیمتی کمتر بخرد را نیز مصداق نجش ، خدعه و حیله می‌داند.

همچنین، برخی از فقیهان و ستایش و ترویج کالای دیگری به نفع فروشنده برای فروش به قیمت بیشتر و غیر واقعی، و یا مذمت آن به نفع خریدار برای خرید به قیمت کمتر از قیمت واقعی را نیز مصداق «نجش» دانسته و در هیچ یک از این موارد وجود تبانی را شرط نمی دانند.

۲.مبنای ممنوعیت نجش، شیخ انصاری دلیل حرمت و ممنوعیت نجش را علاوه بر روایات خاص، قبح عقلی آن می‌داند زیرا نجش همان غش و تلبیس و اضرار است.

محقق ایروانی معتقد است که غش و تلبیس بودن این عمل در صورتی است که ثالث فریبکار از اهل فن و خبره باشد و معلوم گردد که قیمت پیشنهادی او از قیمت واقعی مناسب بیشتر بوده است، در این صورت حتی اگر قصد خرید هم داشته باشد، کار او ناپسند است. وی سپس در استناد به زیانبار بودن عمل ناجش می‌گوید که نجش تنها مانع از انتفاع مشتری از ارزانتر خریدن کالا یعنی موجب عدم النفع می‌گردد، نه زیان ؛ ثانیاًً خریدار آزادانه اقدام به ضرر زدن به خود ‌کرده‌است، ثالثاً ضرر زمانی وارد می‌گردد که خریدار کالا را به قیمت بالاتر بخرد، ولی اگر نخرد ضرری در میان نخواهد بود و عمل ناجش صرفاً مصداق تجری است. وی سپس استدلال حرمت نجش را بر اساس حرمت کذب یا حرمت مطلق مغالبه بهتر می‌داند (دیلمی، ۱۳۸۹).

سید خویی نیز استدلال به اضرار برای ممنوعیت نجش را مورد انتقاد قرار داده است. زیرا اولاض مشتری با اراده و اختیار خود اقدام به خرید ‌کرده‌است، اگرچه محرک او در این اقدام ناجش بوده است. ثانیاًً این دلیل اخص مدعا است و شامل تمام موارد نجش نمی گردد. ناجش فقط در صورتی به خریدار ضرر زده است که خریدار کالا را یا مساوی آن خریده باشد، دیگر اضراری در بین نخواهد بود. مگر این که گفته شود این موارد اصولاً مصداق نجش نیستند، چنان که از برخی تعاریف لغوی بر می‌آید (دیلمی، ۱۳۸۹).

میرزای شیرازی نیز استدلال شیخ انصاری به اضرار برای اثبات این ممنوعیت نجش را مورد مناقشه قرار داده و می‌گوید که اگر مرداد از لزوم اضرار این است که نجش باعث می شود که خریدار کالا را به بیشتر از ثمن المثل بخرد. باید گفت که که نجش ملازمه ای با این امر ندارد، زیرا گاهی بهای کالا با اضافه ای که در نتیجه نجش در آن ایجاد می‌گردد هم، بیشتر از ثمن المثل نمی گردد؛ و اگر افزایش قیمت کالا بهایی است که اگر نجش تحقق پیدا نمی کرد خریدار کالا را به قیمت آن می خرید، اگرچه بیشتر از ثمن المثل نباشد، بدیهی الست که تسبیب به چنین خریداری اضرار تلقی نمی شود، زیرامشتری با انجام این خرید متحمل ضرر نشده است؛ و حداکثر این است که منفعتی را که او می توانسته تحصیل کند تفوی ‌کرده‌است، ولی دلیلی بر ممنوعیت این امر وجود ندارد، مانند این که شخصی را از خریدی که برای او نفع دارد را منع کند.

علاوه بر ای افزودن بر قیمت کالا به منظور دستیابی بیشتر از ثمن المثل فروخته شود هیچ ملازمه ای با این که در واقع هم چنین شود ندارد؛ و اگر کالا در واقع بیشتر از ثمن المثل فروخته نشود اضرار صدق نمی کند. وی سپس می‌گوید حرمت و ممنوعیت غش را می توان برا ساس این که ماط حرمت کذب در آن وجود دارد، یا ‌به این دلیل که مستلزم کذب است، تبیین کرد.

گفتار اول: نقش حسن نیت در نجش

بانک ها: مهمترین مزیت توسعه فناوری اطلاعات برای بانک ها کاهش هزینه، افزایش بهره وری، افزایش رضایت مشتریان، افزایش دقت و امنیت، امکان گزارشگری و مدیریت بهتر کسب و کار و مواردی از این قبیل است(دیواندری،۱۳۸۹).

خانوارها: مهمتربن مزیت توسعه فناوری اطلاعات برای خانوارها کاهش هزینه های جا به جایی، افزایش سهولت استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی، عدم نیاز به جابه جایی پول نقد، امکان گزارشگری و مدیریت موجودی است(دیواندری،۱۳۸۹).

تأمین کنندگان خدمات پرداخت: توسعه بانکداری الکترونیکی موجب توسعه تجارت الکترونیکی و در نتیجه افزایش تراکنش های الکترونیکی خواهد شد(دیواندری،۱۳۸۹).

تأمین کنندگان سخت افزار و نرم افزارهای بانکی: افزایش عرضه و تقاضای بانکداری الکترونیکی در ایران موجب خواهد شد تأمین کنندگان سخت افزار و نرم افزار با کمک افزایش میزان تولید و ارائه خدمات، هزینه خدمات خود را کاهش دهند و امکان رقابت بین‌المللی را برای خود میسر کنند. همچنین توسعه بازار داخلی موجب می شود امکان انجام نوآوری های فناورانه برای تأمین کنندگان میسر شود. البته در ادبیات سیاست گذاری توسعه تأکید زیادی بر سوق دادن تامین کنندگان داخلی به سمت بازارهای جهانی می شود که در تدوین گزینه های سیاستی باید این امر مدنظر قرارگیرد(دیواندری،۱۳۸۹).

فروشندگان کالا و خدمات: با توسعه خدمات بانکداری الکترونیک امکان توسعه هر چه بیشتر تجارت الکترونیکی فراهم می شود که فروشندگان می‌توانند از کانال های الکترونیکی نیز در توسعه کسب و کار خود بهره ببرند(دیواندری،۱۳۸۹).

نهادهای سیاست گذار: توسعه بانکداری الکترونیکی علاوه بر جنبه‌های فوق، دارای منافعی عمومی در سطح جامعه نیز است(دیواندری،۱۳۸۹).

۲-۳-۱۲-تاثیر توسعه بانکداری الکترونیکی

توسعه بانکداری الکترونیکی زمینه‌های لازم را برای حذف روش ها و شیوه های مبتنی بر نظام های دیوان سالارانه فراهم می‌کند. نگرش شعارگونه مشتری مداری که اکثر بانک ها آن را بیان می‌کنند، به واقعیتی عملی تغییر پیدا خواهد کرد. در واقع انتظار مشتری از یک بانک پیشرو و پویا، ارائه بهترین خدمات در کوتاه ترین زمان است. بانکداری الکترونیکی به مشتری این امکان را می‌دهد تا در مقابل تنوع خدمات قادر به گزینش باشد(لوستیک،۲۰۰۳).

بانکداری الکترونیکی یکی از بزرگترین ابزارهای مؤثر در فرایند تجارت الکترونیکی است. از همین رو گسترش کمی وکیفی بانکداری الکترونیکی نقش به سزایی در تجارت الکترونیکی بر جای خواهدگذاشت. بانک هایی که گرایش به سمت بانکداری الکترونیکی دارند، همیشه در پی یافتن راه ها و روش های گسترش کمی و کیفی خدمات خود هستند و در این میان از پیشرفت های سایر رقبا نیز غافل نخواهند ماند(لوستیک،۲۰۰۳).

بانکداری الکترونیکی رقابت تجارتی میان بانک های عامل را گسترش می‌دهد و این در نهایت موجب رونق اقتصادی بانک و بهره مندی بیش از پیش مشتری خواهد شد. در بانکداری الکترونیکی مدیریت این امکان را خواهد داشت که با نظارت دقیقی روند افت یا افزایش جایگاه بانک را در عرصه تجارت و رقابت به صورت دقیق مورد بررسی و تحلیل قرار دهد(لوستیک،۲۰۰۳).

۲-۴- مبانی نظری عملکرد بانک ها

منظور از عملکرد بانک ها در این تحقیق حجم سپرده های بانکی، تسهیلات پرداختی و سود و زیان بانک هاست.

۲-۴-۱- تعریف سپرده های بانکی

به کلیه وجوهی که توسط مردم در بانک سرمایه گذاری می شود را سپرده می‌گویند(بهمند و بهمنی،۱۳۷۴).

۲-۴-۱-۱- انواع سپرده های بانکی

امروزه سپرده های بانکی در بانکداری متعارف، تنوع فراوانی دارند؛ اما در تقسیم بندی کلی، به سه گروه سپرده های جاری، پس انداز و مدت دار تقسیم می‌شوند و دارای ویژگی های زیر هستند(ساعدی،۱۳۹۰).

سپرده جاری : حساب جاری در عملیات بانکداری ماهیت قرض دارد و مانند حساب جاری در بانک های متعارف است و همانند آن ها خدمات حساب جاری را در اختیار صاحب حساب می‌گذارد و به موجودی این گونه حساب ها هیچ سودی تعلق نمی‌گیرد. استفاده از حساب جاری، افزون بر حفظ پول در بانک، موجب تسهیل پرداخت ها و بی نیازی صاحب حساب از حمل و نگهداری وجوه نقدی می شود(ساعدی، ۱۳۹۰).

سپرده پس انداز: حساب پس انداز نیز ماهیت قرض دارد و همچون حساب پس انداز در بانکداری متعارف است با این تفاوت که در بانکداری بدون ربا، به صاحبان حساب پس انداز، بهره ای پرداخت نمیشود. این حساب این امکان را به مردم می‌دهد که وجوه مازاد بر نیاز خود را به هر میزانی باشد به بانک بسپارند و هرگاه نیاز داشتند، از بانک دریافت کنند(ساعدی،۱۳۹۰).

سپرده سرمایه گذاری مدت دار: رابطه بانک و صاحب سپرده در حساب های سرمایه گذاری، رابطه وکالت است. بانک ها وجوه این حساب را به وکالت از صاحبان سپرده در امور مشارکت، مضاربه، اجاره به شرط تملیک، معاملات اقساطی، مزارعه، مساقات، سرمایه گذاری مستقیم، معاملات سلف و جعاله به کار می گیرند. بانک ها بازپرداخت اصل سپرده سرمایه گذاری مدت دار را تعهد و منافع حاصل از عملیات مذکور را طبق قرارداد، متناسب با مدت و مبلغ سپرده با رعایت سهم منابع بانک، پس از کسر هزینه ها و حق الوکاله بین صاحبان سپرده ها تقسیم می‌کنند(ساعدی،۱۳۹۰).

۲-۴-۲- تعریف تسهیلات پرداختی بانک ها

منظور از تسهیلات اعم از ریالی و ارزی شامل تامین مالی(تسهیلات اعطایی) اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد(رشیدی، نجات،۱۳۹۰).

۲-۴-۲-۱- انواع تسهیلات پرداختی بانک ها

اعطای تسهیلات بخش مهمی از عملیات هر بانک را تشکیل می‌دهد و این قسمت از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت زیادی می‌باشد و تحت عناوین: قرض الحسنه، مضاربه، مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، سرمایه گذاری مستقیم، مزارعه، مساقات، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، سلف، خرید دین و جعاله، تسهیلاتی را به بخش های کشاورزی، صنعت ومعدن، ساختمان و مسکن، بازرگانی، خدمات و صادرات اعطا می‌کنند(ساعدی،۱۳۹۰).

۲-۴-۳- تعریف سود و زیان بانک ها

سود برابر با تفاوت درآمد از هزینه است که با درآمد رابطه مستقیم و با هزینه رابطه معکوس دارد. هرگاه میزان هزینه از درآمد بیشتر باشد آن را زیان می‌گویند(جان بزرگی،۱۳۹۱).

۲-۴-۳-۱- نحوه محاسبه سود و زیان

با بهره گرفتن از جمع درآمدهای مشاع بانک که شامل سود تسهیلات اعطایی، مشارکت ها و اوراق مشارکت و وجه التزام دریافتی از محل تسهیلات اعطایی می‌باشد میتوان با محاسبه سود علی الحساب پرداختی به سپرده گذاران از درآمدهای مشاع و تفاوت سود قطعی و علی الحساب پرداختی به سپرده گذاران، سهم بانک از درآمدهای مشاع را به دست آورد و سپس با جمع کردن با درآمدهای غیر مشاع که شامل سود تسهیلات اعطایی، درآمد کارمزد، نتیجه مبادلات ارزی و سایر درآمدهاست جمع درآمد بانک به دست می‌آید که با کسر کردن هزینه هایی همچون هزینه های اداری و عمومی، هزینه های مطالبات مشکوک الوصول، هزینه های مالی، هزینه کارمزد و سایر هزینه ها از جمع درآمدهای بانک، سود یا زیان بانک به دست می‌آید(ساعدی،۱۳۹۰).

۲-۵- پیشینه پژوهش