کارایی

عملکرد بازاریابی

اثربخشی

انطباق‌پذیری

شکل ۲-۲: ابعاد عملکرد بازاریابی (واکر و ریکرت، ۱۹۸۷)

چابال و دیگران (۱۹۸۴) و در حالت مشابه، شث و دیگران (۲۰۰۲) بهره‌وری بازاریابی را با شامل‌کردن ابعاد کارایی (انجام‌دادن کارها به طور صحیح) و اثربخشی (انجام کارهای صحیح) تعریف کردند. وقتی شرکت قادر به به دست‌آوردن کارایی بالا و اثربخشی بالا باشد، «بازاریابی بهره‌ور» به دست می‌آید و هزینه بازاریابی پایین و مشتری‌های رضایتمند نتیجه آن است.

بنابر شث و سیسودیا^[۵۷] (۲۰۰۲)، «چیزی که مورد نیاز است یک طراحی برای یک سیستم بازاریابی که هم کارایی … و هم اثربخشی تحویل دهد». … همسو با این تعاریف، گرانروس و اوجاسالو^[۵۸] (۲۰۰۴) ادعا می‌کنند که دو جنبه برای بهره‌وری خدمت وجود دارد؛ کارایی داخلی (یا استفاده هزینه- کارا از منابع) و اثربخشی خارجی.

۲-۱۹-رقابت‌پذیری

مطالعات اولیه رقابت‌پذیری را مترادف با عملکرد در نظر گرفته‌اند. برخی از اندیشمندان به فرآیندهای ویژه‌ای اشاره می‌کنند که در سازمان‌ها فرصت‌هایی را برای حلق مزیت رقابتی فراهم می‌کنند. رقابت‌پذیری به عنوان یک مفهوم چندبعدی، با بهره گرفتن از متغیرهای: درجه انطباق‌پذیری سازمان با تغییرات محیط کسب و کار، مزیت‌های رقابتی و شاخص‌های عملکرد مورد سنجش واقع می‌شود. در برخی از تعاریف بر رابطه بین رقابت‌پذیری و عملکرد سازمانی اشاره شده است. رقابت‌پذیری را به عنوان توانایی افزایش درآمدها با سرعتی برابر با رقبا و ایجاد سرمایه های ضروری جهت رویارویی با آن‌ ها در آینده تعریف می‌کند. تعریف جامع‌تری از رقابت‌پذیری بدین شرح ارائه می‌کنند «رقابت‌پذیری به معنی توانایی سازمان در جهت ماندگاری در کسب و کار و محافظت از سرمایه های سازمان، به دست‌آوردن بازگشت سرمایه ها و تضمین شغل‌ها در آینده می‌باشند (آقازاده، اسفیدانی، ۱۳۸۷).

رقابت‌پذیری وابسته به ارزش‌های مشتریان و سهام‌داران، قدرت مالی تعیین‌کننده توانایی عمل و عکس‌العمل در محیط رقابتی و پتانسیل افراد و فناوری در اعمال تغییرات استراتژیک ضروری می‌باشد. رقابت‌پذیری در صورتی پایدار می‌شود که توازن مناسبی بین عوامل مذکور وجود داشته باشد. یک سازمان در چشم مشتریان خود رقابت‌پذیر است، چنانچه قادر به ارائه ارزشی بهتر از رقبا باشد. ارزش برتر بواسطه قیمت‌های پایین‌تر برای مزایای برابر یا متمایزتری است که توجیه‌کننده قیمت‌های بالاتر باشد. یک سازمان در چشم سهام‌داران خود رقابتی است در صورتی که قادر به ارائه سطح رضایت بخش بازگشت سرمایه در کوتاه، میان و بلندمدت باشد (فیورر^[۵۹] و چهارباغی ۱۹۹۵).

نقطه تمرکز بسیاری از تعاریف مختلفی که در زمینه رقابت‌پذیری مطرح شده‌اند، بر ایجاد مزیت رقابتی به عنوان منشأ رقابت‌پذیری و پایدارنمودن آن در بازار نسبت به رقبا به همراه ایجاد ارزش برای مشتریان می‌باشد.

۲-۲۰-تعریف مزیت رقابتی

مزیت رقابتی^[۶۰] شامل مجموعه عوامل یا توانمندی‌هایی است که همواره شرکت را به نشان‌دادن عملکردی بهتر از رقبا قادر می‌سازد (بورجیس^[۶۱]، ۱۹۹۵). مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که در یک محیط رقابتی سازمان را بسیار موفق‌تر از سایر سازمان‌ها می‌نمایند و رقبا نمی‌توانند براحتی از آن تقلید کنند (فیورر و چهارباغی، ۱۹۹۵). همان گونه که از این دو تعریف برمی‌آید و نیز به هر تعریف دیگری از مزیت رقابتی که بنگریم، ‌به این وجوه مشترک در بین آن‌ ها برمی‌خوریم که برای دستیابی به مزیت رقابتی، یک سازمان هم باید به موقعیت خارجی خود توجه کند (پورتر، ۱۹۸۵) و هم توانمندی‌های داخلی را مورد توجه قرار دهد (بارنی^[۶۲]، ۱۹۹۷). شایان ذکر است که سازمان باید به قابلیت‌های داخلی و موقعیت رقابتی در بازار نه به صورت جدا از هم بلکه به طور متقابل به عنوان منابع دستیابی به مزیت رقابتی و تدوین استراتژی بازاریابی فکر کند (هولی^[۶۳]، ۲۰۰۳). با توجه به اینکه مفهوم مزیت رقابتی برخاسته از مفاهیم مدیریت استراتژیک می‌باشد، می‌توان گفت که مزیت رقابتی حاصل یک فرایند پویا و مستمری است که با درنظر داشتن موقعیت خارجی و داخلی سازمان، از منابع سازمان نشأت می‌گیرد و بواسطه توانایی به کارگیری درست این منابع، قابلیت‌هایی به وجود می‌آیند که بهره‌گیری از این قابلیت‌ها مزیت‌های رقابتی را برای سازمان به ارمغان می‌آورند (فیورر و چهارباغی، ۱۹۹۵). منابع شرکت شامل انواع دارایی‌ها، توانمندی‌ها، فرآیندهای سازمانی، اطلاعات، دانش و … است که شرکت آن‌ ها را طوری کنترل می‌کند که استراتژی‌های ارزش‌آفرین را توسعه داده و اجرا نماید. این منابع را در سه دسته‌بندی منابع محسوس، نامحسوس و توانمندی‌های سازمانی می‌توان ملاحظه کرد. قابلیت‌های شرکت ترکیبی است از مهارت‌ها، دانش و رفتارهایی که در سرتاسر سازمان وجود دارد و در افراد، سیستم‌ها، فرایندها و ساختارها منعکس می‌شود. در یک تعریف دیگر، مهارت‌هایی که شرکت برای تبدیل داده ها به ستانده‌ها به کار می‌گیرد تا در قالب فرآیندهای سازمانی از ترکیب منابع محسوس و نامحسوس برای به دست ‌آوردن اهداف موردنظر مانند: خدمت به مشتری، توانمندی‌های توسعه محصولات برتر، نوآوربودن خدمات و کالاها استفاده نماید(دس و دیگران، ۲۰۰۳). شایستگی‌ها به ‌عنوان ترکیب کاملی از دارایی‌ها، منابع و فرآیندهاست که به شرکت اجازه می‌دهد به نیازهای مشتری پاسخ دهد. آن دسته از شایستگی‌ها دارای ارزش استراتژیک می‌باشند که بتواند برای مشتریان ارزش‌آفرینی کند (برازل^[۶۴] و همکاران، ۱۹۹۸).

همان گونه که در بخش قبل عنوان شد، هدف اصلی سازمان از ایجاد مزیت رقابتی با تکیه بر منابع و قابلیت‌هایی که در اختیار دارد، رقابت‌پذیری و دستیابی به موقعیتی ممتاز از لحاظ عملکردی در بازار است. «مزیت رقابتی عبارت است از میزان فزونی جذابیت پیشنهادهای شرکت در مقایسه با رقبا از نظر مشتریان است» (کیگان، جی^[۶۵]) «مزیت رقابتی تمایز در ویژگی‌ها یا ابعاد هر شرکتی است که آن را قادر به ارائه خدمات بهتر از رقبا (ارزش بهتر) به مشتریان می‌کند. مزیت رقابتی ارزش‌های قابل ارائه شرکت برای مشتریان است به نحوی که این ارزش‌ها از هزینه های مشتری بالاتر است (پورتر، ۱۹۸۵).

نلسون و ایزرائیل^[۱۱] (۲۰۰۰)، اضطراب را تجربه ای همگانی انسانی می‌داند که دارای خصوصیت انتظار دردناک از یک حادثه ناخوشایند می‌باشد. و همچنین عنوان نمودند که وقتی اضطراب پیش می‌آید شخص متوجه احساسات جسمانی ناخوشایند می شود که خود به افکار منفی ترس می‌ انجامد و احساس اضطراب را افزایش می‌دهد.

DSM IV-TR یک ویژگی اختصاصی را برای اختلال اضطراب اجتماعی در نظر گرفته است. برپایه این راهنما افرادی که از بسیاری از موقعیت های اجتماعی می ترسند، مبتلا به نوع منتشر اختلال اضطراب اجتماعی دانسته شده اند (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰)، هر چند در DSM IV-TR زیر گروهی به نام غیر منتشر اختلال اضطراب اجتماعی مشخص نکرده است، بسیاری از پژوهشگران افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را که ترسشان شامل موقعیت های زیادی نمی شود، با عنوان اختلال اضطراب اجتماعی غیر منتشر گروه بندی می‌کنند (تورک، هیمبرگ، هپ^[۱۲]،۲۰۰۱).

افراد مبتلا ‌به این اختلال می دانند که ترسشان غیرمنطقی است، با این حال نمی توانند جلوی نگرانی خود را از اینکه دیگران مشغول بررسی دقیق آن ها هستند بگیرند. این افراد از موقعیت های چون سخنرانی در حضور دیگران، ترس های متعددی دارند. آن ها می ترسند کاری انجام دهند، یا چیزی بگویند، که شرمنده شوند، می ترسند ذهنشان تهی شود. نگرانند که نتوانند به سخنرانی ادامه دهند، مطلب بی معنی یا احمقانه ای بگویند، یا علایم اضطراب مانند لرزیدن نشان دهند. حتی اگر ترس های آن ها تأیید نشوند و عملکرد آن ها به آرامی صورت گیرد، نسبت به توانایی خود در عملکرد مناسب در این گونه موقعیت ها تردید دارند، در نتیجه می ترسند که دیگران در آینده توقع بیشتری از آن ها داشته باشند (هالجین^[۱۳] ویستبورن^[۱۴] ،۲۰۰۶).

۲-۲ تصویر بالینی از فردی با اختلال اضطراب اجتماعی:

افرادی با اختلال اضطراب اجتماعی، نوعاً محتاط، کمرو، و در گروه ها ساکت هستند و وقتی که در مرکز توجه می‌باشند، احساس ناراحتی دارند، آن ها همراهی کردن با دیگران را آرزو می‌کنند، اما از این می ترسند که دیگران آن ها را غیر دوست داشتنی، گیج یا ملال آور، درک کنند. بر این اساس آن ها از صحبت کردن در جمع، بیان عقاید یا حتی زندگی با همسالان اجتناب می‌کنند؛ چنانچه اغلب اشتباهاً به عنوان «مغرور» برچسب خورده اند. افراد با اضطراب اجتماعی اعتماد به نفس ندارند و ارتباط با مردم به طور مقتدرانه برایشان سخت است و قادر به صحبت کردن یا عمل کردن در جلو یا حتی ‌گروه‌های کوچک مردم نیستند. در نافذترین شکل ­_ وقتی این اختلال در کارکرد افراد، در یک دامنۀ وسیع از موقعیت های اجتماعی تداخل ایجاد کند. اصطلاح اختلال اضطراب اجتماعی تعمیم یافته به کار برده شده است. اختلال اضطراب اجتماعی نخست در زندگی و اغلب در کودکی مشاهد می شود (استین^[۱۵]، گورمن^[۱۶]،۲۰۰۱). تقریباً ۵۰ درصد از افراد با اختلال اضطراب اجتماعی، شروع آن را قبل از نوجوانی گزارش داده‌اند و سایرین شروع آن را در مدت کوتاه بعد از نوجوانی می دانند (اسکین و همکاران ۱۹۹۲؛ مگی^[۱۷] و همکاران،۱۹۹۶؛ کسلر و همکاران،۱۹۹۸؛ به نقل از استین و گورمن،۲۰۰۱). افرادی با این اختلال در خطر آسیب های تحصیلی (وینچن و همکاران،۱۹۹۶؛ به نقل از بیدل و همکاران،۲۰۰۷)، سوء مصرف مواد هستند (کلارک و همکاران،۱۹۹۵، دویت^[۱۸]، مک دولد و آفورد^[۱۹]؛ به نقل از بیدل و همکاران، ۲۰۰۷) و آن ها نه تنها پریشانی اجتماعی بیشتری را تجربه می‌کنند، بلکه سطوح بالاتری از ملالت، افسردگی، تنهایی، نوروزگرایی ودرون گرایی را تجربه می می‌کنند و نیز الگوهای معناداری از اجتناب اجتماعی، مهارت های اجتماعی، نقش و شرایط همراه را نشان می‌دهند (بیدل و همکاران،۲۰۰۷). چنانچه افرادی با این اختلال یک دامنۀ گسترده از ناتوانی های اجتماعی، شغلی و آموزشی را نشان می‌دهند، پس ممکن است (ایجاد مهمترین انتخاب) را از دست بدهند. برای مثال آن ها ابتدا مدرسه را ترک می‌کنند، و به خاطر ترسشان از صحبت کردن در جلوی افراد شغل هایی را انتخاب می‌کنند که از تعامل با دیگران اجتناب کنند، اغلب قرار ملاقات نمی گذارند و تعداد زیادی از آن ها تنها و جدا زندگی می‌کنند (استین و گورمن، ۲۰۰۱).

به علاوه محققان دریافتند که افرادی با اضطراب اجتماعی دارای سوءگیری توجهی، سوءگیری حافظه و سوءگیری تفسیر هستند، چنانچه این سوءگیری ها در رشد مشکلات اضطراب اجتماعی و حتی در نگهداری آن ها نقش دارند.این افراد در موقعیت های اجتماعی انتظار نتایجی منفی را دارند و نتایج این دیده برایشان پرهزینه است (روتلدلی^[۲۰]، هیمبرگ، ۲۰۰۶).

چندین مدل شناختی از اینکه اضطراب اجتماعی ترس از ارزیابی منفی درک شده مشتق می شود، حمایت می‌کنند (کلارک و ولز^[۲۱] ،۱۹۹۵؛ راپی و هیمبرگ، ۱۹۹۷؛ به نقل از کارلتون^[۲۲] ، کولیمور^[۲۳] ،آموندسون^[۲۴]، ۲۰۰۷). افرادی با اضطراب اجتماعی رفتارهای متنوعی را برای اجتناب از ارزیابی منفی انجام می‌دهند (ولز و همکاران، ۱۹۹۵؛ به نقل از کارلتون، کولیمور، آسموندسون،۲۰۰۷). این افراد سوگیری های قابل توجهی برای کشف تهدیدهای ارزیابی اجتماعی دارند و این حساسیت به تهدید اجتماعی ‌بر اساس پاسخی خودمختار و ناآشنا ایجاد می شود که توسط محرک های رابط پدیدار می‌گردد (کارلتون، کولیمور، آسموندسون، ۲۰۰۷). در این افراد، ترس از برچسب خوردن و ارزیابی منفی به عنوان خصیصۀ هسته ای می‌باشد. افراد با این اختلال فرض می‌کنند که دیگران به طرز ذاتی انتقادگر هستند و ‌بنابرین‏ احتمال ارزیابی آن ها به طور منفی وجود دارد (ویکز^[۲۵]، هیمبرگ، رودباق^[۲۶]، ۲۰۰۸). راپی و هیمبرگ، پیشنهاد کردند که افراد مضطرب اجتماعی عقیده دارند که انتظار دیگران از آن ها برای عمل، معیارهای غیر واقعی بالا در موقعیت های اجتماعی است (ویکز، هیمبرگ، رودباق، ۲۰۰۸). والاس و آلدن^[۲۷] نیز گزارش دادند که افراد مضطرب اجتماعی، افرادی اند که علائم اجتماعی مثبت را از طریق نقش های تعامل اجتماعی ساختار یافته نشان دادند و عملکرد اجتماعی آن ها به طور مثبتی ارزیابی شد ولی در نهایت نگران شدند که دیگران، انتظار بیشتری از آن ها دارند (ویکز، هیمبرگ، رودباق، ۲۰۰۸).

۳- گالانتن، کاووسگیل و ژاوو^[۳] (۲۰۰۲) بیان کردند که گرایش به یادگیری از چهار بعد تشکیل می شود: تعهد به یادگیری، قابلیت اشتراک دانش درون سازمانی، چشم انداز مشترک و روشن فکری. این ابعاد نشان دهنده ارزش هایی هستند که به طور ذاتی با قابلیت های یادگیری سازمانی ارتباط دارند. تعهد به یادگیری نشان دهنده توجه سازمان به یادگیری به عنوان یک دارایی استراتژیک است. سازمان های متعهد یادگیری مرتبه بالاتر را ارتقا می بخشند، و آن را به عنوان یک سرمایه در نظر می گیرند و به خلق و انتشار مستمر دانش به روز علاقه دارند. اشتراک دانش درون سازمانی با توجه شرکت به حفظ دانشی که می‌تواند در تصمیم گیری های آینده مفید باشد ارتباط دارد. این بعد شامل عادات و ساختارهای سازمانی است که خواهان انتشار دانش در بین اعضا ، مثل وجود ‌گروه‌های چند منظوره و تشکیلات جلسات منظم، هستند. چشم انداز مشترک به مجموعه ای از فرضیات بر می‌گردد که توسط تمام اعضای سازمانی اجرا می شود. این بعد به تعهد جمعی به آینده سازمان اشاره می‌کند و باعث می شود کارمندان در مسیر مشابهی فعالیت داشته باشند. روشن فکری ارتباط نزدیکی با عقیده فراموش کردن محفوظات دارد. این بعد به عنوان تمایل شرکت به ارزیابی منتقدانه دانش و روال عادی خود و نیاز به تغییر مدل های ذهنی منسوخ تعریف می شود. در یک طرح رقابتی و آشفته، دانش می‌تواند به سرعت به روز شده و ‌بنابرین‏ روشن فکری می‌تواند ایده های خلاقانه ای خلق کرده و با بهره گرفتن از آن ها مشکلات را حل نماید گالانتن، کاووسگیل و ژاوو^[۴] (۲۰۰۲).

با توجه به رابطه بین گرایش به یادگیری و PES، تحقیقات قبلی پیشنهاد می‌دهند که شرکت هایی با رقابت یادگیری بالاتر، بیشتر آمادگی توسعه یک PES را دارند. بر خلاف حالت واکنشی، PES متشکل از معرفی تغییرات پیچیده در فرآیندها و محصولات می‌باشد. این تغییرات نیاز به فراموش کردن عقاید موجود که هدایت کننده منطق غالب هستند دارند و می‌توانند مانع از انتشار دانش جدید گردند. به عنوان مثال، PES شامل ایجاد مشارکت جدید با سهام‌داران جهت توسعه تکنولوژی، ترکیب مسائل زیست محیطی با فرآیندهای برنامه ریزی استراتژیک، استفاده از مواد جدید در فعالیت ها، تغییر فرآیندهای منطقی و غیره می‌باشد. همان طور که توسط دلماس و همکارانش پیشنهاد شده است، از آن جایی که PES زمینه‌های متعدد تخصص را شامل می شود، شرکت هایی با سطح بالاتری از قابلیت های یادگیری، در مقایسه با مهارت های ضعیف یادگیری، دانش مربوط به محیط زیست را بیشتر منتشر ساخته و استفاده می‌کنند.

با توجه به تحقیقات فوق می توان عنوان نمود که فرایند نوآوری نیاز دارد که هتل ها اطلاعات جدید و موجود را به منظور واکنش به تغییرات زیست محیطی درک کنند. با توجه به قرابت و قابلیت این خدمات شرکتی ، نوآوری مستمر با بهره گرفتن از ترکیب جدید منابع، برای هتل ها ضروری است. برای دستیابی ‌به این حالت از انطباق پیشرفته، سازمان های مهماندار نیاز به درک دقیق تغییرات زیست محیطی مرتبط با نیاز مشتری، جنبش رقیبان، توسعه تکنولوژی های جدید و غیره دارند.

از طرفی از آن جایی که گرایش به یادگیری مهارتی مهم برای هتل ها جهت رقیب بودن می‌باشد، دانش باید به منظور دستیابی به فواید رقابتی، در جهت فعالیت های جدید و دوستانه با محیط زیست به کار گیرد.این موضوع نشان می‌دهد با اینکه که نوآوری و PES پیش گویان مستقیم رقابت سازمانی هستند، اما به نظر می‌رسد که واسطه های ضروری بین عملکرد و یادگیری نیز می‌باشند.

انجام تحقیقات نظام مند در این حوزه می‌تواند رقابت سازمانی و استراتژی های فعال زیست محیطی را در صنعت هتل کرمانشاه هدف دار ساخته و موجب ارتقای سطح یادگیری و نوآوری پرسنل و در نتیجه بهبود خدمات به مشتریان شود.

۱-۴- اهداف تحقیق:

۱-۴-۱- هدف اصلی:

استراتژی های زیست محیطی و رقابت سازمانی در صنعت هتلداری: نقش یادگیری و نوآوری به عنوان عوامل تعیین کننده موفقیت زیست محیطی

۱-۴-۲- اهداف فرعی:

۱- شناخت سازه‌های تاثیر گذار بر استراتژی های زیست محیطی و رقابت سازمانی در صنعت هتلداری

۲- اندازه گیری سازه‌های تاثیر گذار بر استراتژی های زیست محیطی و رقابت سازمانی در صنعت هتلداری

۳- طراحی مدل مناسب جهت استراتژی های زیست محیطی و رقابت سازمانی در صنعت هتلداری: نقش یادگیری و نوآوری به عنوان عوامل تعیین کننده موفقیت زیست محیطی

۱-۴-۳- اهداف کاربردی:

۱- تعیین میزان تاثیر گرایش به یادگیری بر روی استراتژی فعال زیست محیطی در صنعت هتلداری

۲- تعیین میزان تاثیر نوآوری بر روی استراتژی فعال زیست محیطی در صنعت هتلداری

۳- تعیین میزان تاثیر گرایش به یادگیری بر روی نوآوری در صنعت هتلداری

۴- تعیین میزان تاثیر گرایش به یادگیری بر روی رقابت سازمانی در صنعت هتلداری

۵- تعیین میزان تاثیر نوآوری بر روی رقابت سازمانی در صنعت هتلداری

۶- تعیین میزان تاثیر استراتژی فعال زیست محیطی بر روی رقابت سازمانی در صنعت هتلداری

۱-۵- فرضیه ‏های تحقیق:

۱- در صنعت هتلداری گرایش به یادگیری بر روی استراتژی فعال زیست محیطی تاثیر مثبت و معناداری دارد.

۲- در صنعت هتلداری نوآوری بر روی استراتژی فعال زیست محیطی تاثیر مثبت و معناداری دارد.

۳- در صنعت هتلداری گرایش به یادگیری بر روی نوآوری تاثیر مثبت و معناداری دارد.

۴- در صنعت هتلداری گرایش به یادگیری بر روی رقابت سازمانی تاثیر مثبت و معناداری دارد.

۵- در صنعت هتلداری نوآوری بر روی رقابت سازمانی تاثیر مثبت و معناداری دارد.

۶- در صنعت هتلداری استراتژی فعال زیست محیطی بر روی رقابت سازمانی تاثیر مثبت و معناداری دارد.

۱-۶- تعاریف واژه ها و اصطلاحات

۱-۶-۱- تعاریف مفهومی

در این بررسی علاوه بر مقررات موافقت­نامه­ های مربوط، قوانین مربوط در چند کشور منتخب عضو سازمان مذکور یعنی، پاکستان، ترکیه، چین مدنظر قرار گرفته است تا اجرای این مقررات در عمل، و به ویژه در میان کشورهای در حال توسعه، لحاظ گردد. به علاوه به مقررات موجود گمرکی کشور نیز در پرتو مقررات سازمان جهانی تجارت در حوزه ­های مورد مطالعه نیز توجه شده است. سرانجام کوشش شده که تصویر جامع از نظام گمرکی کشور از نظر الزامات سازمان مذکور و با توجه به الزامات نظام حقوقی – اجرای داخلی، جدای از این لایحه به تصویب برسد یا نرسد ارائه گردد.

۲-۲ تعاریف و مفاهیم

گمرک: «گمرک سازمانی است دولتی که مسئول اجرای قانون گمرک و وصول حقوق و عوارض ورودی و صدوری و همچنین واردات، ترانزیت و صادرات کالا می‌باشد.»^[۲] ‏این اصطلاح به هریک از قسمت­ های سازمان گمرک و یا ادارات اصلی یا تابعه آن نیز اطلاق می‌شود. مثلاً ‌در مورد مأمورین گمرک، حقوق و عوارض ورودی و صدوری و کنترل واردات یا صادرات یا هر امر دیگری که در حدود عملیات گمرکی باشد نیز به کار می‌رود، مثل: مأمور گمرک، حقوق گمرکی، اداره گمرک و اظهار نامه­ی گمرکی. با توجه به تعاریف به عمل آمده می‌توان گفت گمرک سازمانی است مالی و اقتصادی که از دیرزمان درکشورها وجود داشته و در هرزمان بنا به مقتضیات زمان و خواست حکومت­های شکل و سازمانی خاص به خود گرفته است تا به صورت فعلی درآمده است.‏

۲-۳ تاریخچه گمرگ

تاریخ سازمان جهانی گمرک از سال ۱۹۴۷ هنگامی که در سیزدهمین اجلاس دولت­های ‌اروپایی‌، کمیته همکاری­های اقتصادی اروپا با تشکیل یک “گروه مطالعاتی” موافقت نمود، شروع گردید. این گروه امکان تأسیس یک یا چند اتحادیه گمرکی اروپایی را ‌بر اساس اصـول “موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت ۱” (گات)‌ مورد بررسی قرار داد.

در سال ۱۹۴۸، گروه مطالعاتی مذبور دو کمیته تشکیل داد: ۱- کمیته اقتصادی ۲- کمیته گمرکی. کمیته اقتصادی «سازمان همکاری­های اقتصادی و توسعه» گردید و کمیته گمرکی تبدیل به شورای همکاری­های گمرکی شد. در سال ۱۹۵۲ کنوانسیون تأسیس شورای همکاری گمرکی رسمأ به اجرا گذاشته شد.

«شورا» هیئت اجرایی شورای همکاری گمرکی بوده و جلسه افتتاحیه شورا در ۲۶ ژانویه ۱۹۵۳ در بروکسل برگزار گردید. هیات­های نمایندگی هفده کشور اروپایی در اولین اجلاس شورای همکاری­های گمرکی، شرکت کردند.^[۳]

پس از چند سال شمار اعضا افزایش یافت و در سال ۱۹۹۴ شورا نام «سازمان جهانی گمرک» را به عنوان سازمان کاری این شورا،‌ انتخاب کرد تا به طور واضح نشان دهد که واقعأ به یک نهاد بین ­المللی جهانی تبدیل شده است. در حال حاضر گمرکات ۱۵۶ کشور، عضو آن است که در سرتاسر دنیا در حال فعالیت بوده و در مراحل مختلف توسعه اقتصادی قرار دارند. امروزه، ‌اعضای سازمان جهانی گمرک مسئولیت پردازش بیش از ۹۵ درصد از تجارت بین ­المللی را بر عهده دارند.

سازمان جهانی گمرک نیز اجلاسی است که در آن هیات­های نمایندگی اعضا جمع آمده و می ­توانند موضوعات مختلف گمرکی در یک سطح برابر حل و فصل نمایند. هر عضو یک نماینده و یک رأی دارد. سازمان برای اعضای خود مجموعه ­ای از کنوانسیون­ها و سایر ابزارهای بین ­المللی را ارائه می­ کند. اعضای سازمان جهانی گمرک همچنین می ­توانند از مزایای کمک­های فنی و خدمات آموزشی که توسط دبیرخانه سازمان یا با مشارکت آن تدارک و ارائه می­ شود، بهره­مند شوند.

سازمان جهانی گمرک توسط شورا وکمیسیون خط­مشی­گذاری(۲۴ عضو) و بامشاوره مالی ازجانب کمیته مالی(۱۷ عضو)اداره می­ شود.سازمان جهانی گمرک به­وسیله کمیته­ها ودبیرخانه به کارخود ادامه­می­دهد و کارهایی را که شورا به طور سالانه به عنوان طرح راهبردی سازمان جهانی گمرک ۱ تصویب می­ کند، به انجام می­رساند.

کمیته­ های اصلی سازمان جهانی گمرک عبارتند از:

• • کمیته فنی دائمی شامل کمیته فرعی مدیریت اطلاعات

• • کمیته اجرایی

• • کمیته سیستم هماهنگ شامل کمیته فرعی بازنگری در سیستم هماهنگ و کمیته فرعی علمی

• • کمیته تعیین ارزش گمرکی

• کمیته فنی قواعد مبدأ.

سازمان جهانی گمرک نیز یک سازمان مستقل بین ­المللی است که مأموریت آن بهبود کارایی و اثر بخشی گمرکات است. این سازمان در سال ۱۹۵۲ تحت عنوان شورای همکاری گمرکی تأسیس گردید و با دارا بودن ۱۵۹ دولت عضو، تنها سازمان جهانی ذیصلاح در امور گمرکی ‌می‌باشد.

سازمان جهانی گمرک در راستای اجرای مأموریت خود:

• ابزارهای بین ­المللی را برای به کارگیری هماهنگ و یکسان رویه­ ها و سیستم­های کارا و ساده شده گمرکی حاکم بر نقل و انتقال کالاها، مسافران و وسایل نقلیه در طول مرزهای گمرکی ایجاد،‌ حفظ، حمایت و گسترش می­دهد.

تلاش­ های اعضا برای همگامی و پیروی از مقرراتشان را از طریق کوشش در جهت به حداکثر رساندن سطح اثربخشی همکاری اعضا با یکدیگر و با سازمان­ های بین ­المللی باهدف مبارزه با تخلفات گمرکی و سایر تخلفات معاملاتی،‌ تقویت می­ نماید.

• • از طریق گسترش ارتباطات و همکاری­های میان اعضا و با سایر سازمان­ های بین ­المللی، ترویج درستکاری، توسعه منابع انسانی، شفاف­سازی، بهبود مدیریت و روش­های کاری گمرکات و بهره­ گیری از بهترین شیوه ­ها، به اعضا در تلاش­هایشان برای مواجهه با چالش­های جدید محیط تجاری و تطابق با شرایط در حال تغییر،‌ کمک می­ نماید.

۲-۴ مفهوم سازمان جهانی تجارت