اینک اثرات متقابل تغذیه و اعصاب و روان را به طور خلاصه بررسی می‌کنیم.۱)کربوهیدرات ها یا مواد قندی_نشاسته ای:سلول های عصبی انرژی مورد نیاز خود را صرفا از گلوکز تامین می‌کنند.گلوکز فرم ساده کربوهیدرات است که قابل جذب در دستگاه گوارش می‌باشد.مواد قندی_نشاسته ای برای این که جذب شوند باید به فرم قند ساده یعنی گلوکز تبدیل شوند.چنان چه در برنامه غذایی روزانه کمبود کربوهیدرات وجود داشته باشد انرژی به مقدار کافی به سلول های عصبی نمی رسد،در نتیجه سلول های عصبی دچار کمبود انرژی شده و نمی توانند کار خود را به خوبی انجام دهند که این امر موجب بروز ناراحتی های عصبی خواهد شد.هم چنین محدودیت شدید کربوهیدرات به مدت طولانی باعث پایین آمدن قند خون می شود که ‌به این حالت هیپوگلیسمی می‌گویند و عوارض آن عبارتند از :اضطراب و سایر عوارض عصبی،۲)مواد پروتئینی :کمبود پروتئین در برنامه غذایی روزانه موجب بروز عوارض عصبی ناشی از این کمبود می شود،۳)ویتامین ها :ویتامین های گروه ب و ویتامین ث در سلامت سیستم عصبی تاثیر زیادی دارند.ویتامین هایی که در سلامت اعصاب موثرند و کمبودشان عوارض عصبی ایجاد می‌کند عبارتند از ویتامین های ب۱، ب۳، ب۵، ب۶و ب۱۲٫برخی از این ویتامین ها در سوخت و ساز مواد قندی _نشاسته ای مؤثر بوده و انرژی لازم برای سلول های عصبی را فراهم می‌کنند.‌بنابرین‏ با کمبود آن ها انرژی لازم و کافی به سلول های عصبی نرسیده و در کار سیستم عصبی اختلال ایجاد می شود که این امر منجر به بروز ناراحتی های عصبی می شد.ویتامین ث نیز در ساخته شدن موادی مؤثر است که موجب انتقال پیام های عصبی از یک سلول به سلول دیگر می‌شوند.‌بنابرین‏ کمبود آن باعث بروز ناراحتی های عصبی می شود.عوارض ناشی از کمبود ویتامین ث در موارد شدید عبارت است از اضطراب،تندخویی وافسردگی و۴)موادمعدنی:مواد معدنی نیز در سلامت و فعالیت دستگاه عصبی موثرند،موادی که در این ارتباط نقش مهمی دارند عبارتند از الف)ید.یک ماده معدنی است که در تکامل دستگاه عصبی مؤثر است.ب)منیزیم.در سلامت دستگاه عصبی مؤثر است و کمبود آن عوارض عصبی از قبیل تحریک پذیری و آشفتگی روانی ایجاد می‌کند.ج)آهن.کمبود آهن موجب کم خونی می شود و در این عارضه به علت آن که خون به مقدار کافی ولازم به سلول هاازجمله سلول های عصبی نمی رسدعوارض عصبی نمود می‌یابد.مصرف شکلات نیز تاثیر منفی بر سلامت روان بسیاری از افراد دارد به طوری که فرد با خوردن یک تکه شکلات دچار تنش عصبی می شود. (www.blogfa.com)

غذاو شیوه ی تغذیه یکی از عوامل مهم حفظ سلامتی در درمان و پیشگیری بیماری ها از جمله بیماری های روانی می‌باشد و پژوهش هایی که به ویژه در دو دهه اخیر به عمل آمده نشان دهنده و موید این موضوع است.سلامت روان ارتباط مستقیم با سلامت اعصاب فرد دارد.

رژیم غذایی یکی از عوامل مهمی است که در سلامتی انسان ها نه فقط از نظر جسمی،بلکه به صورت مؤثر در جنبه‌های روحی و روانی نقش حیاتی دارد.دستگاه پیچیده عصبی مسئول جمع‌ آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات از محیط خارجی و داخلی بدن،ذخیره تجربه ها و تنظیم سیستم بدن است.همه ی بخش های بدن را به هم ارتباط می‌دهد وهر عمل آگاهانه وغیر آگاهانه درداخل بدن رالحظه به لحظه کنترل می‌کند.اعمال غیرارادی مانند گردش خون وعمل هضم و جذب تا افکار و احساسات و ادراک حسی و آنچه شخص احساس می‌کند یا انجام می‌دهد.تحقیقات علمی نشان می دهدکه تغذیه خوب برای رشد مناسب و عملکرد صحیح دستگاه عصبی ضروری است.مشاهده شده که استفاده به جا وصحیح مواد غذایی در تسکین بعضی از اختلالات دستگاه عصبی مؤثر بوده و باعث آرامش روحی می‌گردد. (اورسل،۱،۱۳۸۱)

خوردن بعضی از مواد غذایی و یا عدم مصرف کافی آن نیز شخص را دچار بیماری می‌کند.بین غذایی که مصرف می‌کنیم و کمبودهای ناشی از آن و نابه سامانی های روانی و عصبی رابطه وجود دارد. کمبود یا افزایش بعضی از مواد غذایی در بدن واکنش های روانی و هیجانات عصبی را در پی دارد.ما باید این اصل را که تعدادی از واکنش های روانی و اختلالات عصبی ما از کیفیت و کمیت غذایی که می خوریم ،سرچشمه می‌گیرد بپذیریم.تغذیه می‌تواند عاملی مؤثر و مهم در از بین بردن ناراحتی های عصبی و گامی مؤثر در جلوگیری از نابه سامانی های روانی بردارد.شاید هرگز نشود تصور کرد که غذا تا این حد در شخصیت و واکنش های عصبی و روانی اثر داشته باشد. (واتسن،۱۳۷۱،۹۷)

ما از بررسی عقاید گروهی از متخصصان تغذیه ‌به این نتیجه رسیده ایم که بین روان و تغذیه جسمانی رابطه مستقیم و نزدیکی وجود دارد و به طور کلی غذایی را که ما می خوریم پس از یک سلسله فعل و انفعال لازم به مواد انرژی زا مبدل می شود و این مواد انرژی زا هستند که در واقع سرنوشت مغز و چگونگی انجام وظایف و واکنش های آن را تعیین می‌کنند. (واتسن،۱۳۷۱،۳۲)

به طور قطع ثابت شده که غذاها در حالات روحی ما تاثیر فراوان دارند و هرکس باید وضع روحی خود را بشناسد و با اطلاع از همان وضع،غذای مورد علاقه خود را انتخاب کند.این مطلب صحیح نیست که انسان هر غذایی راکه دوست دارد بخورد بلکه بایستی غذایی بخورد که برای سلامت جسم و آرامش روح و روان او مفید باشد و باعث تغییراتی در ساختمان جسمانی و فکری او نشود. (فروزین،۱۳۷۸،۱۳۹)

به طوری که پیدا‌ است , کنوانسیون در تعریف وسیله منفجره یا دیگر وسایل کشنده سه معیار یا ویژگی را در نظر گرفته است ‌بر اساس تعریف کنوانسیون وسیله منفجره یا وسایل کشنده دیگری باید دارای سه ویژگی ایجاد مرگ, ایجاد آسیب جانی یا جسمی شدید و نهایتاًً وارد آوردن خسارت مادی اساسی باشد سلاحها و وسائلی که دارای ویژگی های فوق باشند مشمول تعریف کنوانسیون قرار می گیرند.

کنوانسیون در ادامه (قسمت ب بند ۳ ماده ۱ ) به مصادیق معمولی سلاحها یا وسائلی که دارای چنان ماهیت و ویژگی هستند اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که سلاحها و وسائلی که مواد شیمیایی سمی, مواد بیولوژیکی یا رادیو اکتیویته و هسته ای منتشر و پخش می کند, از جمله سلاحها و وسائلی هستند که سه ویژگی فوق را دارا می‌باشند با عطف به تعریف مذکور باید گفت که از نظر کنوانسیون تحویل جاسازی شلیک و انفجار غیر قانونی یا سلاح‌های شیمیایی بیولوژیکی و هسته یی و هر نوع وسیله یا سلاح دیگری که موجب مرگ آسیب جسمی شدید و یا خسارت مادی اساسی می شود _ در اماکن عمومی تأسیسات دولتی و زیر بنایی و سیستم حمل و نقل عمومی , جرم بین‌المللی و متضمن تروریسم می‌باشد. نکته یی که در اینجا باید اضافه کرد این است که کنوانسیون شروع به ارتکاب جرائم فوق را نیز جرم تلقی نمود و مستلزم مجازات مقتضی از جانب دولت های عضو دانسته است. (فلاح ،۱۳۸۷ ص۴۰ )

۴-۸-۳- عنصر معنوی

سومین عنصر برای تحقق جرم یا عمل مجرمانه عنصر معنوی یا روانی است ‌بر اساس قواعد و اصول حقوقی جزا شخصی که یک عمل مجرمانه و غیر قانونی را مرتکب می شود باید دارای قصد ‌و اراده‌ در ارتکاب عمل مجرمانه باشد در غیر این صورت مسئولیت کیفری شخص منتفی خواهد شد کنوانسیون مورد بحث وجود عنصر روانی یا معنوی را در ارتکاب عمل مجرمانه و متضمن تروریسم صریحاً مورد تأکید قرار داده و در بند ۱ ماده ۲ اشاره ‌کرده‌است که شخص در صورتی مرتکب جرم می شود که اولا در انجام عمل مجرمانه خود دارای قصدintentionally)) باشد. ثانیاًً قصد ونیت او ایجاد مرگ آسیب جسمی شدید و یا نابودی گسترده و وارد آمدن خسارت اقتصادی وسیع به اماکن عمومی تأسیسات دولتی و زیر بنایی و سیستم حمل و نقل عمومی باشد.

به طوری که پیدا‌ است کنوانسیون وجود سو نیت عام (قصد فعل) و سو نیت خاص (قصد نتیجه) در شخص مرتکب عمل مجرمانه را لازم دانسته است. ‌بنابرین‏ عنصر معنوی جرائم مقرر شده در کنوانسیون زمانی تحقق خواهد یافت که اولا شخص در انجام عمل خود قصد و اراده داشته باشد ثانیاًً قصد او از انجام اعمال مجرمانه ایجاد مرگ یا آسیب جسمی شدید و یا وارد آمدن خسارت اقتصادی باشد

حال می توان گفت هواپیما دارای ایمنی و امنیت است و کنوانسیون های متعددی که تا کنون وجود داشته اند توانایی برقراری حفظ و امنیت هواپیمایی و ثبات بخشیدن به آن را دارند و مجازات های تعیین شده برای هواپیماربایان و مرتکبین جرایم علیه امنیت هوایی مناسب بوده و تدابیر امنیتی و پیشگیری کننده به طور مداوم در حال پیشرفت و به روز شدن است می توان گفت از آنجایی که امنیت کلیه کشورها و دولت ها مبارزه با هواپیما ربایی و مرتکبین آن ها را می طلبد همکاری مناسب و قابل توجه ای میان کشور ها در مبارزه با این جرم وجود دارد . (سلمان پور ۱۳۷۲ص۸۸)

جمع بندی:

مطالب فوق بیانگر این است که فرضیه ی دوم ما ( اینکه قوانین خاص حاکم بر جرم هواپیماربایی به طور کامل به صلاحیت قضایی و قانونی ایران نپرداخته است و در این رابطه خلأهایی وجود داشته که با تصویب ماده ۵ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ خلأهای قانونی آن تا حدی برطرف گردیده است ) نیز درست و اثبات شده است.

نتیجه گیری

هواپیماربایی جرم خاصی است دارای عناصر متشکله خاص خود که متاسفانه تعریف دقیقی از آن، نه در مقررات بین‌المللی و نه در قوانین داخلی به عمل نیامده است. منظور چنان تعریفی است که تمام عناصر متشکله ی جرم را در خود داشته باشد، از این رو مقررات بین‌المللی و داخلی گرفتار این نقص بزرگ یعنی عدم ارائه تعریف از این جرم می‌باشند.

مقررات داخلی از جمله ماده واحده قانون مجازات اخلال کنندگان در امنیت پرواز هواپیما، هواپیماربایی را جرمی مقید به حصول نتیجه(تغییر مسیر یا مقصد هواپیما) دانسته است، در حالی که این قید اثری جز فرار مرتکب از تحمل مجازات کامل نخواهد داشت و نقص دیگری است که بر مقررات داخلی وارد به نظر می‌رسد. لذا پیشنهاد نگارنده حذف این شرط از ماده واحده و مطلق دانستن جرم هواپیماربایی چنان که در مقررات بین‌المللی است می‌باشد.

کنوانسیون های توکیو و لاهه ‌در مورد مسئله ی خاص هواپیما ربایی و اقدامات علیه امنیت پرواز وآرامش در فضای آسمان مقرراتی بس شایسته و قابل ستایش را وضع نموده اند. کشورهای متعاهد نیز در این فرایند اقدامات لازم را در راستای هماهنگ سازی مقررات خویش با کنوانسیون های مذبور به انجام رسانده اند. اتخاذ این تدابیر و هماهنگی های دولت ها در خنثی سازی هواپیما ربایی وبازپس گرفتن آن از هواپیما ربایان به تدریج این تجربه را برای هواپیما ربایان بالقوه به وجود آورده است که اقدام آنان سرانجام توسط دولت ها بلوکه خواهد شد.

اما اگر به موضوع از منظر جرم شناختی دقت بیشتری شود به نظر می‌رسد که توجه به علل وقوع جرم حائز اهمیت باشد. زیرا هر گاه علل کافی برای وقوع جرمی به وجود بیایند ناگزیر پدیدار شدن آن جرم قدم بعدی خواهد بود. به اشد مجازات رسانیدن مجرم هیچ گونه هماهنگی با پژوهش های امروزین علم جرم شناسی نداشته و تنها در راه توجه به معلول گام برداشته می شود. هواپیما ربایی عللی از قبیل عوامل سیاسی ،اقتصادی و…را در ورای خود دارد.

اعتراض به سیاست یک دولت ،تبعیض، فساد، آزادی تعدادی از افراد و… همه از علل هواپیما ربایی محسوب می‌گردند که در راستای توجه ‌به این جرم ،مورد عنایت قرار نمی گیرند.اما از امورمربوط به هواپیما ربایی تروریسم که امری کاملاقبیح ومذموم می با شد حقا شایسته ی اقدامات پیشگیرانه ی خاص می‌باشد. گرچه دولت ایران با الحاق به کنوانسیون‌های بین‌المللی نظیر کنوانسیون توکیو، لاهه، مونترال، سعی در تطبیق و هماهنگی قوانین داخلی خود با اصول و مقررات متحدالشکل بین‌المللی ‌کرده‌است، مع‌الوصف وجود مشکلات چندی از جمله تشتت و پراکندگی مقررات جاری، اطلاق و کلی‌گویی، ابهام، عدم قابلیت تشخیص دقیق قانون صالح و حاکم بر رفتارهای مجرمان و نامشخص بودن حدود صلاحیت تقنینی و قضایی کیفیت اعمال اختیارات مربوطه و ضعف و ناکارآمدی سازوکار‌های اجرایی، همچنان اجرای این مصوبات را با مشکل و مانع جدی مواجه ساخته است.
ضوابط موجود از دو جهت مواجه با مشکلات تقنینی، قضایی و اجرایی است: از یک جهت، هرچند ایران به کنوانسیون‌های سه‌گانه (لاهه، مونترال، توکیو) ملحق شده است، اما به اسناد معتبر دیگری تحت عنوان کنوانسیون و ‌پروتکل‌های چندی که متضمن تشریع مقرراتی ‌در مورد انواع دیگری از جرائم ‌در مورد امور ناوبری هوایی، فرودگاه ها و غیره است، ملحق نشده است و در نتیجه، توان تقنینی کافی و پاسخگو در برخورد با تنوع جرائم هواپیمایی و هوانوردی را به نحو کامل ندارد.

به طور خلاصه می‌توان گفت که نشانه‌شناسی وسواس می‌توان در خلال تحول در چهار‌چوب پاره‌ای از سازمان یافتگیهای مرضی دیگر قرار گیرد ، پیش از یک از هم پاشیدگی پسیکوزی مشاهده شود و یا به منزله یک مکانیزم دفاعی علیه پسیکوز به کار افتند . ضمن آنکه برخی از مولفان ( جیانوتی و بولیا ، ۱۹۷۲ ) عقیده دارند که در خلال بروز اختلال وسواس – بی‌اختیاری ، همواره باید امکان وجود افسردگی بنیادی شخصیت در نظر گرفته شود .

به طور کلی ، مهمترین تبیینهایی را که در این قلمرو ارائه شده‌اند می‌توان به چهار گروه عمده تقسیم کرد : تبیین‌های روان – پویشی ، شناختی – رفتاری ، الگوهای زیست‌شناختی و دیدگاه رفتار شناسی طبیعی .

۴-۱ دیدگاه روان – پویشی

به عقیده فروید و پیروانش ، اختلال‌های وسواس – بی‌اختیاری مانند اختلال‌های اضطرابی دیگر ، هنگامی بروز می‌کنند که ترس از برانگیختتگیهای آزار گرانه و خصمانه بُن ، مکانیزم‌های دفاعی را به منظور کاهش اضطراب بر می‌انگیزند . کشاننده های بُن به صورت افکار وسواسی و مکانیزم‌های دفاعی به شکل اعمال بی‌اختیار متجلی می‌شوند . به عنوان مثال اگر فردی مورد هجوم دائم افکار جنسی منع شده قرار گیرد ممکن است ‌بر اساس شستشوی مکرر خود و یا اجتناب نظامدار از هر نوع مکالمه‌ای که دارای محتوای جنسی است ، با این افکار مقابله کند .

فروید بر این باور است که است که یکی از سرچشمه های سازمان‌یافتگی وسواس این است که درجه تحول یافتگی « من » فراتر کشاننده‌هایی باشد که « من » آن ها را نفی می‌کند و در این صورت ، فرد معمولا ار مکانیزم‌های دفاعی مجزاسازی ، امحاء و تشکیل واکنشی سود می‌جوید .

آنهایی که به مکانیزم مجزاسازی متوسل می‌شوند افکار ناخوشایند و ناخواسته را از خود نمی‌دانند و به آن ها به منزله محتوای بیگانه‌ای می‌نگرند . مجزا سازی روشی است که به منزوی کردن یک فکر یا یک رفتار می‌پردازد ، به گونه ای که ارتباط آن را با چهارچوب عاطفی ، افکار دیگر و بقیه زندگی فرد ، قطع می‌کند و هر گونه همخوانی بین یک فکر و بقیه دستگاه روانی را درهم می‌شکند . این مکانیزم موجب می‌شود تا از سرکوب‌گری اجتناب شود ، البته ‌به این شرط که بار عاطفی تجسم کاملا از بین برود و عاطفه بتواند راه حل دیگری برای خود بیابد و به عنوان مثال ، بر روی یک تجسم دیگر جابه‌جا شود .

کسانی که از مکانیزم امحاء سود می‌جویند به اعمالی دست می‌زنند که کشاننده‌های ناخوشایند را خنثی کنند . امحاء یک مکانیزم دفاعی است که ‌بر اساس آن ، فرد به گونه ای عمل می‌کند که انگار افکار ، سخنان ، حرکات و اعمال گذشته وی هرگز به وقوع پیوسته‌اند . اما افرادی که به مکانیزم تشکیل واکنشی متوسل مس‌شوند نوعی سبک زندگی را بر می‌گزینند که با کشاننده سرکوب شده آن ها متضاد است و به منزله واکنشی علیه آن محسوب . به عبارت دیگر ، تشکل واکنشی یک ضد – سرمایه گذاری در یک عنصر هشیار است که با سرمایه گذاری ناهشیار در تضاد است . مثلا مهربانی و ایثار نسبت به دیگران می‌نواند پارسنگ کشاننده‌های پرخاشگرانه‌ی سرکوب شده باشد.

فروید عقیده دارد که در خلال مرحله مقعدی ( تقریبا در حدود دو سالگی ) پاره‌ای از کودکان ، خشم و شرم گسترده‌ای را تجربه می‌کنند که مبارزه بین بُن و من را دامن می‌زند و زمینه را برای کنش‌وری وسواس – بی‌اختیاری فراهم می‌کند . در خلال این دامن می‌زند و زمینه را برای کنش وری وسواس – بی‌اختیاری فراهم می‌کند . در خلال این دوره از زندگی ، لذت روانی – جنسی کودکان ناشی از عمل دفع است در حالی که در همین زمان ، والدین آن ها برای یاددهی مهار عمل دفع ، بیشترین سعی خود را می‌کنند و می‌خاهند به کودکان بیاموزند که چگونه لذت مقعدی را به تأخیر بیندازند . اگر والدین به صورت زودرس و به گونه‌ای شتابزده یاددهی تمیزی را انجام دهند ، کودکان خشم را تجربه می‌کنند و ‌برانگیختگی‌های پرخاشگرانه بُن گسترش می‌یابند ؛ ‌برانگیختگی‌های که به صورت رفتارهای ضد اجتماعی مانند کثیف کردن دائم خود ، تخریب گری ، ریخت و پاش و غیره متجلی می‌شوند .

در صورتی که والدین ‌بر اساس فشار تحمیل بیشتر بر کودک ، این پرخاشگری را تقویت کنند ، احساسات شرم ، ‌گنه‌کاری و آلوده بودن در کودک ایجاد می‌شوند ، برانگیتگیهای پرخاشگرانه به صورت گرایش به مهارکردن آن ها در آیند و تمایل به آلوده کردن ، جای خود را به گرایش به مهار کردن و تمیز بودن می‌دهند . و این تعارض بین بُن و من می‌تواند در سرار زندگی ادامه یابد و خصیصه مقعدی با خطوط سه گانه آن یعنی ترتیب ، اقتصاد و سرسختی را تشکیل دهد . وجود این خصیصه‌ها بخوبی متمایز کردنی است و نخستین قلمرویی است که وجود همبستگیهایی بین رگه‌های خلقی و شهوت گرایی وابسته به ناحیه شهوت‌زا در آن ، توسط فروید نشان داده شده است . مرحله مقعدی با اکتساب مهار عضلانی اسفنکترها مطابقت دارد و یکی از وهله‌های مهم تفرد را تشکیل می‌دهد ، چراکه در این مرحله ، کودک مختار است محتوای روده‌ای خود را دفع یا حفظ کند . آموزش ‌بر اساس توجهی که ‌به این ناحیه معطوف می‌کند و اشاره ضمنی به آلودگی آن ، به افزایش خصیصه شهوت زا منجر می‌شود . این امر ، اثر مهمی در شکل گیری خلقی می‌گذارد و پایداری امیال وابسته ‌به این شهوت گرایی را در پی دارد . سرمایه گذاریهایی که به منظور مقابله با کشاننده سرکوب شده به راه می‌افتند ، از خصوصیات این مرحله‌اند .

به طور کلی می‌توان گفت که این تبیین فرویدی ، مستلزم پذیرفتن فرضیه‌ای است که بر اساس آن ، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال وسواس – بی‌اختیاری دارای والدینی انعطاف ناپذیر و فزون طلب هستند . در حالی که بیشتر تحقفیقات انجام شده در این قلمرو ، از چهارچوب تجربی مطلوبی برخوردار نیستند ( فیتز ، ۱۹۹۰ ) و تاریخچه زندگی بسیاری از کسانی که دارای چنین اختلالی هستند با آنچه فروید توصیف می‌کند ، متفاوت است .

آنا فروید بر این باور است که میل مفرط کودک به نظم و نظافت ، وجود آیینها و تشریفات خوابیدن و به طور کلی همه‌ رفتارهایی که در قطب مخالف کثیف کردن ، خود را آلوده کردن و یا ویرانگری قرار می‌گیرند ، در خلال یادر وهله‌های پایانی مرحله مقعدی در غالب کودکان متجلی می‌شوند ، اما چنین تظاهرات آیینی و بی‌اختیار به محض گذار از کشاننده‌ها یا مواضعی از « من » که با آن ها مرتبط هستند ، از بین می‌روند . با این حال ، تظاهرات وسواسی بهنجار و موقت به هنگام وقوع سرمایه گذاری لیبیدویی مفرط در خلال مرحله « آزار گری – مقعدی » ، به منزله یک تهدید مرضی دائم محسوب می‌شوند . به عنوان مثال ، تأکید مفرط والدین ‌در مورد شستن دستها یا درباره‌ نگفتن کلمات رکیک و جز آن ، هنگامی که در تضاد با به کار بردن کلمات مستهجن یا پاره ای از رفتارهای ناپخته کودک قرار می‌گیرد ، به خصیصه‌های مرحله مقعدی شکل می‌بخشد و منبع احتمالی تثبیت در این مرحله می‌شود .

کمیته دایمی بر اساس قطعنامه ۳٫۳ کنفرانس دولت های متعاهد به سال ۱۹۸۷ تأسيس گردید. وظایف کمیته دایمی ابتدا در چارچوبی به منظور اجرای کنوانسیون رامسر ^۱ مقرر گردید، اما در حال حاضر به موجب قطعنامه VII.1 1999 تشریح گردیده است. بر این اساس دولت های متعاهدی مه پذیرفته اند که به عنوان نمایندگان منطقه ایی در کمیته دایمی حضور داشته باشند باید وظایف ذیل را متقبل گردند:

• • تعیین نمایندگان کمیته دایمی به منظور بر عهده گزاردن مسئولیت های مهم به عنوان نمایندگان منطقه ایی؛

• مواقعی که در یک گروه منطقه ایی بیش از یک نماینده حضور داشته باشد، کمیته دایمی ارتباط مستمر و مشورت با سایر نمایندگان منطقه ایی را حفظ خواهد کرد؛

______________________________

^۱ مکان و تاریخ نشست های عادی اعضای کنوانسیون از ابتدا تا کنون به شرح ذیل می‌باشد:

_ Cagliari, Italy, 1980

_ Ggroningen, Netherlands, 1984

_ Regina, Canada,1987

_ Montreux, Switzerland, 1990

_ Kushiro, Japan,1993

_ Brisbane, Australia, 1996

_ san Jose, Costa Rica,1999

_ Valencia, Spain,2002

_ Kampala,Uganda,2005

_ Changwon, Republic of Korea,2008

• • کمیته دایمی در حفظ ارتباط مستمر و رایزنی با دولت های متعاهد در ‌گروه‌های منطقه ایشان و بازدید از مناطق تالابی و حضور در نشست های منطقه ایی و جهانی به منظور رایزنی راجع به موضوعات مرتبط با کنوانسیون و ارتقای اهداف آن نقش ایفا می کند؛

• • نظر خواهی کردن از دولت های متعاهد در ‌گروه‌های منطقه ایشان قبل از نشست های کمیته دایمی؛

• • مشورت گرفتن از دبیرخانه به منظور تنظیم دستور جلسه کمیته های منطقه ایی؛

• • ارائه مشورت به در خواست دبیرکل یا روسای گروه ها یا نهاد های زیر مجموعه کنوانسیون و یا دبیرخانه کنوانسیون؛

• تشویق سایر دولت ها به عضویت در کنوانسیون در مناطق مربوطه.

کمیته دایمی به طور معمول به طور سالیانه دارای نشست بوده، که به طور سنتی در دفتر دبیرخانه در سوییس برگزار می‌گردد. ^۱

۳ – دبیرخانه

دبیرخانه کنوانسیون رامسر همکاری و مشارکت روزانه ایی را با فعالیت های کنوانسیون دارد. دبیرخانه در محل اداره مرکزی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)واقع در گلاند سوییس قرار گرفته است و کارمندان دبیرخانه قانونا ً کارمندان IUCN به شمار می‌روند.

فعالیت های دبیرخانه کنوانسیون به شرح ذیل می‌باشد:

• • حفظ و نگهداری فهرست تالاب های با اهمیت بین‌المللی و وارد کردن تمام موارد الحاقی و تغییرات صورت گرفته در فهرست و همچنین پایگاه اطلاعاتی سایت های رامسر؛

• • کمک و مساعدت در برگزاری و سازمان دهی کنفرانس دولت های عضو، نشست کمیته دایمی و هیات بازنگری علمی و تخصصی و نشست های منطقه ایی کنوانسیون رامسر؛

• ارائه حمایت های اجرایی، علمی و فنی به دولت های متعاهد و به طور خاص در ارتباط با اجرای طرح استراتژیکی کنوانسیون رامسر؛

______________________________

^۱ Ramsar Convention Secretatiat, op.cit, p.35.

• • کمک به آماده شدن دولت های متعاهد جدید با ساختار کنوانسیون؛

• • انتشار تصمیمات، قطعنامه ها و توصیه نامه های کنفرانس دولت های عضو و کمیته دایمی؛

• • ارائه عملکرد های دبیرخانه به هیات بازبینی فنی و علمی؛

• • • یافتن منابع مالی برای صندوق هدایای کوچک، انتشار فراخوان سالیانه برای تقاضاها، ارزیابی پروژه های ارائه شده از سوی متعاهدین و انتشار پروژه هایی که پتانسیل اجرا دارند، و ارزیابی پیشنهادهای ارائه شده راجع به مدیریت پایدار تالاب ها؛

  

• • مدیریت منابع مالی اختصاص داده شده برای پروژه های مربوطه؛

• • آگاه نگه داشتن متعاهدین در خصوص پیشرفت های صورت گرفته راجع به کنوانسیون؛

• • مطلع کردن و مشورت دادن به استعلام کنندگان راجع به موضوعات مربوط به کنوانسیون و تالاب ها؛

• • سازماندهی مأموریت‌ های مشورتی به در خواست متعاهدین و کمک به پیروی از گزارش های تکمیلی و RAM؛

• بسط و توسعه گذرگاه دو طرفه همکاری و مشارکت با سایر کنوانسیون ها، نهادهای بین الدولی و سازمان های غیر دولتی بین‌المللی و ملی. ^۱

۴ – هیئت بازنگری علمی و فنی

هیات بازنگری علمی و فنی کنوانسیون رامسر به موجب قطعنامه ۵٫۵ (۱۹۹۳) به عنوان نهاد فرعی کنوانسیون به منظور ارائه دستور العمل علمی و فنی به کنفرانس دولت های متعاهد، کمیته دایمی و دبیرخانه تأسيس گردید. اعضای عادی آن که بر اساس کاندیدا شدن از جانب ‌دولت‌های‌ عضو از طرف کمیته دایمی انتخاب می‌گردند، نمایندگان دولت ها به شمار نمی روند، بلکه به عنوان کارشناسان هیات بازنگری علمی و فنی در طرح های کاری به کار گرفته می‌شوند. قطعنامه X.9 (2008) روش کار ^۲ تجدید نظر شده را بنیان نهاد، که در حال حاضر به کار گرفته شده است.

فعالیت STRP همچنین از طریق «شبکه زیر بنایی خدمات حمایتی» ^۳ هیات بازنگری

______________________________

^۱ Ibid, p. 35.

^۲ modus operandi

^۳ Web-based STRP Support Service

علمی و فنی مورد مساعدت قرار می‌گیرد، که در حال حاضر به وسیله کارمندان دبیرخانه اداره می‌گردد. هدف این شبکه ایجاد ‌گروه‌های کاری STRP و کارشناسان اصلی ملی با ارتباطات اضافی مابین شبکه متخصصان سازمان های بین‌المللی و سایر گرو ه های همکار با کنوانسیون رامسر، شناسایی شکاف های ضروری کارشناسی و تلاش در جهت رفع آن، فراهم کردن منابع اطلاعاتی اضافی به منظور اجرای وظایف برنامه کاری STRP و تسهیل ارتباط بین ‌گروه‌های کاری، کارشناسان مرکزی و سایر منابع کارشناسی.

عضویت در هیات بازنگری علمی و فنی موجب تبادل نظر و تجربیات بین کارشناسان عضو شده و تاثیر به سزایی در بالا بردن آگاهی های افراد عضو و انتقال آن به دولت های متبوعشان دارد. علاوه بر آن، رهنمود های صادر شده از جانب STRP خصوصاً ًبرای کشور های در حال توسعه که از غنای علمی و تجربه کافی جهت شناسایی تهدیدها و مدیریت تالاب ها برخوردار نیستند، دارای اهمیت زیادی است.

۵ – بودجه کنوانسیون رامسر

کنفرانس دولت های متعاهد مقررات مالی کنوانسیون را بررسی می کند و بودجه مرکزی را برای سه سال آینده تا نشست عادی آتی مقرر می کند. کنوانسیون از فرانک سوییس به عنوان پول رایج استفاده می کند. پیش از آن که پیش نویس بودجه برای نشست عادی دولت های عضو فرستاده شود، پیش نویس توسط دبیرخانه تنظیم گردیده و برای تأیید کمیته دایمی برای آن ارسال می‌گردد. بودجه مرکزی اساسا ً هزینه های ذیل را در بر می‌گیرد:

• • فعالیت های دبیرخانه کنوانسیون؛

• • برخی از مخارج نشست های کمیته دایمی و STRP ، از جمله شامل هزینه مشارکت اعضای کشورهای کمتر توسعه یافته؛

تصویب برنامه سوم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور نقطه عطفی در تاریخ آموزش عالی ایران محسوب است.با تصویب این برنامه،به منظور انسجام بخشیدن به امور اجرائی و سیاست گذاری نظام علمی کشور وزارت فرهنگ و آموزش عالی به وزارت علوم،تحقیقات و فناوری تغییر نام یافت و وظایف برنامه ریزی،حمایت و پشتیبانی،ارزیابی و نظارت،بررسی و تدوین سیاست ها و اولویت های راهبردی در حوزه های تحقیقات و فناوری به وظایف وزارت جدید افزوده شد.این الزام قانونی باعث شد که گرایش به عدم تمرکز در آموزش عالی که از سال های قبل بروز کرده و در قالب واگذاری در اختیارات برنامه ریزی درسی و تأمین و انتخاب هیئت علمی مورد نیاز به تعدادی از دانشگاه های منتخب تجلی یافته بود،تسهیل و تسریع شود(سایت راسخون،۱۳۸۹).

۲-۱۲- رهبری و مدیریت آموزش عالی

اهمیت نقش مدیران دانشگاهی در ارتقاء سطح کیفی و توسعه دانشگاه ها امری واضح و روشن است.به همین دلیل ،شرایط و ویژگی های مورد نیاز برای مدیریت دانشگاه موضوعی در خور توجه بوده،پژوهش هایی نیز ‌در مورد آن انجام شده است که به برخی از آن ها اشاره می شود.(مدرس هاشمی،۱۳۹۱).

Pounder ،انسجام رفتاری (میزانی که رهبر به گفتار خود عمل می‌کند)را برای ایجاد اعتماد متقابل بین رئیس دانشگاه و اعضای هیئت علمی و کادر اداری،لازم و ضروری می‌داند و معتقد است که استادان ترجیح می‌دهند رئیس دانشگاه واجد نقش هایی چون مدافع،برقرار کننده ارتباط،برانگیزنده و مشوق باشد تا نقش هایی مانند مجری،ناظر،سرپرست،ارزیاب و استخدام کننده ،و به زعم وی اعضای هیئت علمی بیشتر بر ایفای نقش های رهبری تا ایفای نقش های مدیریتی از جانب رئیس دانشگاه تأکید دارند(همان منبع).

Rantz ،توانایی تصریح و تثبیت ارزش های سازمانی و اصول اخلاقی و ایفای نقش به عنوان یک مدیر اخلاقی از طریق مقید ساختن افراد به ارزش ها و استاندارد ها،ایجاد تعهد و وفاداری در کارکنان،ارزش قائل شدن برای انسان ها و به طور خلاصه ایفای نقش های متوازن کننده،ارتباط دهنده،دیپلمات و مدیریت تضاد را از سایر الزامات ریاست دانشگاه در سبز فایل دانسته است.(مدرس هاشمی،۱۳۹۱).

تفاوت بین رهبری و مدیریت به دلیل همپوشی آن ها به آسانی قابل شناسایی نیست. اکثر مدیران از خود مهارت های رهبری نشان می‌دهند و در فعالیت های رهبری سهمی دارند(آراسته،۱۳۸۳،ص۵۶۱).

گاردنر^[۲۷] فعالیت های مدیریتی رهبر را برنامه ریزی،تعیین اولویت ها،سازماندهی و تصمیم سازی می‌داند. رهبری به نوآوری بینش و جهت دهی اشاره می‌کنند در حالی که مدیریت به اجرا،ساختار و فعالیت های یکنواخت اشاره دارد.به زعم گاردنر (۱۹۹۰)رهبری،فرایند برانگیختن و یا سرمشق قرار گرفتن برای واداشتن گروه به منظور رسیدن به اهداف است. فایول^[۲۸](۱۶۳۷) مدیریت را بر اساس پنج کارکرد، برنامه ریزی^[۲۹] ،سازمان دهی^[۳۰] ،فرماندهی^[۳۱] ،هماهنگی^[۳۲] و کنترل^[۳۳] تعریف نموده است (آراسته، ۱۳۸۳،صص۵۶۲-۵۶۱).

به طور کلی می توان رهبری را شامل آینده نگری،جهت دهی برنامه ریزی،ایجاد تعهد،و بیان مشکلات و موانع بر سر راه تغییر و تحولات و امید وار ساختن برای غلبه بر آن ها دانست(همان منبع) .

عنصر مدیریت شامل تنظیم بودجه، تشکیلات و نیروهای انسانی،ارزیابی و از همه مهم تر مشکل گشایی است که تا حد زیادی آینده نگری،کارآمدی و کارایی را به ارمغان می آورد.به طور خلاصه می توان گفت رهبری، انجام کارهای صحیح و مدیریت اجرای کار ها به نحو صحیح است (آراسته،۱۳۸۳،ص۵۶۲).

وظایف اصلی مدیریت شامل برنامه ریزی،سازمان دهی،تأمین نیروی انسانی،هدایت و کنترل است. هر اندازه یک مدیر به فعالیت های اجرایی نزدیک شود وقت بیشتری را صرف هدایت ‌کرده‌است و هر اندازه از فعالیت های اجرایی دور تر شود،وقت بیشتری را صرف برنامه ریزی ‌کرده‌است(همان منبع).زمانی را که یک مدیر صرف کارهای فنی می‌کند را نمی توان جزء زمان مدیریت به حساب آورد.کارکنان به دنبال مدیران حرکت می‌کنند.‌بنابرین‏ مدیران باید به گونه ای عمل نمایند که انگیزه حرکت را در آن ها ایجاد کنند(آراسته،۱۳۸۳).

صاحب‌نظران آموزش عالی در دهه ۱۹۷۰ با توجه به ماهیت و رسالت های آموزش عالی و چالش های آموزش عالی نگاهی جدید به نحوه اداره ی مراکز آموزش عالی با توجه به ویژگی های آن نمودند (آراسته،۱۳۸۳).

۲-۱۳- آموزش عالی و زمینه‌های تحول آن

آموزش عالی یکی از زیر ساخت های نظام آموزشی هر کشور می‌باشد که وظیفه آن تربیت نیروی متخصص در حوزه های مختلف پژوهش و ارائه خدمات تخصصی در حوزه های متنوع علم و فناوری به جامعه است.آموزش عالی را در بعضی متون انگلیسی،آموزش پس از دوره متوسطه می دانند.شاید نتوان تعریف روشن و جامعی از آموزش عالی داد زیرا در جوامع مختلف دیدگاه ها نسبت به آموزش عالی متفاوت است.در یک تعریف کلی می‌توانیم بگوییم آموزش عالی عبارت است از«آموزش فراتر از سطح مدرسه،که در دانشگاه ها،کالج ها،و سایر مؤسسات مرتبط صورت می‌گیرد»(گیدنز ، ۱۹۸۹/ترجمه صبوری، ۱۳۷۶، ص ۸۰۱).

در میان نهاد های اجتماعی و اقتصادی که ظرف ۹۰۰ سال اخیر پا به عرصه وجود گذاشته اند،تنها تعداد انگشت شماری توانست‌اند‌مانند‌کالج هاودانشگاه‌ها دوام آورند و پایدار بمانند(آیکن بری ، ۱۹۹۱/ترجمه امیری ، ۱۳۸۰، ص ۸۱).دانشگاه ها همواره دو نقش ایجاد کنندگان تغییر و یا دریافت کنندگان و انتقال دهندگان آن را با هم ترکیب کرده و یا به صورت جداگانه این نقش را ایفا نموده اند(کبریایی ، ۱۳۷۹).

۲-۱۴- نقش و جایگاه آموزش عالی در توسعه

آموزش عالی از نقش و تاثیر گذاری اقتصادی مهمی برخوردار است،زیرا معرف نوع مهمی از سرمایه گذاری در منابع انسانی است که با فراهم کردن و ارتقای دانش، نگرش ها و مهارت های مورد نیاز کارکنان در زمینه‌های مختلف به توسعه اقتصادی کمک می‌کند (وودهال^[۳۴] ،۱۹۹۲: ۹۹-۱۷۷ ).

نقش و جایگاه آموزش عالی در این عرصه زمانی می‌تواند روشن گردد که ‌به این حقیقت توجه شود که پیش‌بینی ها و برآوردهای علمی ،تغییرات و پیشرفت های سریعی را در حوزه فناوری (تکنولوژی) و به تبع آن در کارکرد نهادهای اقتصادی جامعه ترسیم می‌کنند.لذا از آنجایی که آموزش عالی افراد را با مهارت های تکنیکی و علمی مناسب تربیت و آماده می‌کنند،یکی از عناصر کلیدی در پیوند بین دانش علمی و کاربرد های آن برای تحقق پیشرفت های اقتصادی محسوب می‌شوند. (نوروز زاده ، فتحی واجارگاه ۱۳۸۷ : ۲-۱).

‌بنابرین‏،دانشگاه هاو مراکز آموزش عالی در بسیاری از جوامع توسعه یافته از دو طریق به گونه ای کار آمددر بازسازی و توسعه موفقیت آمیز اقتصادی مشارکت کرده‌اند؛اول،تربیت نیروی انسانی از نظر علمی و فنی با کیفیت به تعداد لازم ؛دوم،ایجاد محیط و شرایط تحقیق و توسعه که پیشرفت پایه ای را در توسعه صنعتی امکان پذیر می‌سازد(سینگ^[۳۵] ،۱۹۹۶ :۱۵۹-۱۴۲ ).