در سال‌های اولیه زندگی، کودک خودهای متفاوت دارد و از عدم ثبات بین آن ها و از فقدان وحدت یا کلیت آن رنج نمی برد. این قسمت معمول و ضروری در رشد است. هویت انتزاعی پیچیده است که کودک به دلیل محدویت تفکرش که در سطح عملیات عینی است نمی تواند آن را به موقع درک کند.

۱۰Freud

۲٫Schultz

با ظهور عملیات صوری است که نوجوانان می‌تواند به صورت درون نگرانه به وحدت و یکپارچه بیاندیشد و در این زمان بسیاری از آنان حساس می‌شوند به اینکه فقط بازیگر نقش های مختلف هستند و کلیت ‌به این ترتیب آرمانی است که در اواخر نوجوانی درک می شود و ممکن است که با جدیت پی گیری شود. فرد باید در اواخر نوجوانی عناصر هویت خود از قبیل منش شخص، چهره، استعدادها، علایق، ترسها، تعارضات و خاطرات در یک کل دوام پذیر یکپارچه کند(کروگر،۱۹۸۵).

۲-۸٫مشکلات نوجوانان در هویت یابی

1. نهایت گرایی

درجاتی از نهایت گرایی در نوجوانی بهنجار است. آزمون نقش های جدید و طریقه های جدید تفکر شکلی سالم و ضروری برای آزمایش است. با این حال شکستن هویت کودکی در افرادی خاص ممکن است اضطرابی بیش از حد را برانگیزد که موجب توسل او به یک هویت نابالغ نهایت گرا گردد. استقلال – وابستگی، پرخاشگری- اطاعت تعارض هایی هستند که ممکن است نوجوانان برای تمام یا بعضی از آن ها راه حل های نهایت گرا اتخاذ کند. برای مثال نوجوانی که از وابستگی خود در رنج است اما آنقدر امنیت ندارد که خانه را ترک کند ممکن است در خانه به عنوان یک تصمیم شبانه روزی بی ملاحظه باقی بماند. در نهایت دیگر، کسی است که ‌در مورد وابستگی بسیار نگران و نا ایمن است و از کوچک‌ترین نشانه وابستگی به خاطر ترس از بازگشت به وضعیت کودکی احساس خطر و از والدین دوری می‌کند. نوجوانی که در هویت یابی دچار اشکال است اغلب در مقابل والدین و سایر نهادهای اقتدار سر پیچی می‌کند. و در عین حال به به بعض از الگوهای اقتدار متوسل می شود برای اینکه با کسی که تعریف روشنی از نقش خود در زندگی دارد همانند سازی کند(آقا محمدیان و شیخ روحانی، ۱۳۸۲).

۲- گریز از واقعیت.

بسیاری از نوجوانان در اجتماع احساس آسودگی ندارند. برای مثال احساس می‌کنند که دارای بدن بدترکیبی هستند و از جنسیت خود ناراضی و حتی شرمگین اند. این نا آسودگی باعث می شود که از فعالیت ها ارتباطات اجتماعی دوری کنند و از واقعیت اجتماعی به انفعال و خیال پردازی ‌در مورد موقعیت های رمانتیک، ورزشی و اجتماعی روی آورند. گریز از واقعیت نیز مانند نهایت گرایی هم می‌تواند جنبه ای بهنجار در نوجوانی باشد و هم می‌تواند آسیب زا گردد. در حقیقت این آسیب شدید ترین خطر در رشد دوره نوجوانی است و آنهایی که دارای اضطراب های اجتماعی شدیدتری هستند و کسانی که ‌در مورد ابراز عواطف و به عهده گرفتن نقش های ممکن، بیشترین تعارض را دارند به دنیای تخیلات و رویاها پناه می‌برند با این امید که از ترس و دردی که انتظار دارند از تماس با دیگران نصیبشان خواهد شد اجتناب کنند. سرانجام حالت گریز از واقعیت شکل‌گیری هویت اسکینروئید است و می‌تواند از طریق دائمی زندگی فرد گردد. (مارکستروم- آدامز^۱ و همکاران، ۱۹۹۳).

۲-۹٫پایگاه های هویت از نظر مارسیا

جیمز مارسیا پس از اریکسون ‌به این نتیجه رسید که شکل گیری هویت در مراحل مختلفی صورت می‌گیرد. او دو روند را در شکل گیری هویت اساسی تلقی می‌کند که عبارتند از بحران و تعهد. (بی ریا،۱۳۸۵)مارسیا با توجه ‌به این دو روند چهار سبک را برای هویت معرفی می‌کند: ۱- هویت آشفته یا سردرگم(پراکندگی هویت)، ۲- هویت زود شکل گرفته (ضبط هویت) ۳- هویت به تعویق افتاده (وقفه) ،۴- هویت پیشرفته (کسب هویت).( برک.۲۰۰۱)

1. 1. هویت آشفته یا سردرگم (پراکندگی هویت)

1. مشخصه اصلی این نوع هویت بی تفاوتی همراه با فقدان تعهد و جستجوگری است. این افراد عمدتاًً بی تفاوت و بی علاقه هستند و نقش های اجتماعی را امتحان نموده، به سرعت ترک می نمایند و خود را به دست سر نوشت و شانش می سپارند و هر کاری که جماعت انجام دهند با آن ها هم داستان می‌شوند. عزت نفس کمی دارند، تکانشی هستند و تفکری نا منظم دارند( برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی۱۳۸۴ ).آنان نه به ارزش‌ها و باورهای معینی رسیده اند و نه کوششی برای دستیابی به آن ها به عمل می آورند. با آنکه این گروه هیچ آزمایش و کوشش قابل ملاحظه ای در این مورد نکرده اند فکر می‌کنند چنین کوششی بسیار دشوار و مستاصل کننده است (لطف آبادی، ۱۳۸۰).

Markstrom-adams¹

۳-هویت زود هنگام (ضبط هویت)

افرادی که هویت ضبط شده دارند، خود را به ارزش‌ها و اهدافی متعهد ساخته اند بدون اینکه گزینه های دیگر را بررسی کرده باشند. در عوض آن ها هویت حاضر و آماده ای را می‌پذیرند و ضبط می‌کنند که یک فرد مقتدر (معمولاً والدین اما گاهی معلمان، رهبران مذهبی، یا معشوقهای رمانتیک) آن را برای ایشان برگزیده است.(برک، ۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی۱۳۸۴)

افرادی که در ضبط هویت گرفتار شده اند، متحجر، متعصب و انعطاف ناپذیر هستند. برخی از آن ها تعهدات خود را به صورت دفاعی به کار می‌برند و هر گونه اختلاف عقیده ای را تهدید قلمداد می‌کنند(کروگر، ۱۹۹۵). اغلب آن ها می ترسند افرادی که برای محبت و عزت نفس به آن ها وابسته هستند طردشان کنند(استریت ماتروپیت ،۱۹۹۶، به نقل از برک، ۲۰۰۱).

۴-هویت به تعویق افتاده (وقفه)

تعویق هویت به معنای جستجوگری فعال همراه با تعهد اندک است. در این حالت هویت، فرد نیاز دارد که خود را در تجارب مختلف بیازماید تا به شناخت عمیقی ‌در مورد خود برسد. حالت تعویق ممکن است همراه با پریشانی واسترس باشد و در نتیجه این افراد در مقایسه با سایر حالت ها بیشتر تمایل دارند که مدت کمتری در حالت تعویق باقی بمانند(شووارتز۱، ۲۰۰۱)

^۱. Schwartz

۵- هویت پیشرفته (کسب شده):

افرادی که هویت کسب کرده‌اند، مثلاً گزینه ها را بررسی نموده و به یک رشته ارزش‌ها و اهدافی پای بند هستند که خودشان آن ها را برگزیده اند. آن ها احساس سلامت روانی می‌کنند. در طول زمان از احساس یکسانی برخوردارند. و می دانند راه به کجا می‌برند(برک ۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴)

نوجوانانی که هویت کسب کرده‌اند یا فعالانه آن را کاوش می‌کنند. احساس عزت نفس بیشتری دارند، به ‌احتمال بیشتری به صورت انتزاعی و نقادانه فکر می‌کنند، بین خود آرمانی و آنچه امیدوارند که بشوند) و خود و اقعی شان شباهت بیشتری وجود دارد، و در استدلال اخلاقی پیشرفته هستند(جو سلسون^۱، ۱۹۹۴؛ مارسیا و همکاران ۱۹۹۳، به نقل از برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴). در ضمن افرادی که هویت کسب کرده‌اند کمتر خود محور هستند و ‌در مورد نشان دادن خود واقعی شان به دیگران احساس ایمنی بیشتری می‌کنند(اوکانور^۲، ۱۹۹۵،به نقل از برک،۲۰۰۱ )

۲-۱۰٫تفاوتهاری جنسیتی و هویت

در خصوص تفاوت‌های ‌جنسیتی هویت، اریکسون اعتقاد داشت که تحول هویت در زنان و مردان متفاوت است. به نظر می‌رسد که تفاوت‌های جسمانی احتمالاً در جریان تحول هویت تاثیر گذارد. تحقیقات انجام شده طی سال‌های ۱۹۶۰ – ۱۹۷۰ نظر اریکسون را درباره تفاوت‌های جنسیتی موجود در شکل گیری هویت را تأیید کردند. در سال‌های قبل از ۱۹۸۰، دست یابی به هویت جداگانه بررسی می شد چون گمان می‌رفت هر جنس به گونه ای متفاوت به هویت می‌رسند، اما از ۱۹۸۰ به بعد در بررسی ها هر دو جنس را با هم در نظر گرفتند و تفاوت ها و شباهت ها را بین دو جنس در شکل گیری هویت مطالعه کردند( آقا جانی، ۱۳۸۱).