نمودار۲-۴:مراحل برنامه ریزی گردشگری

۲-۴-۴ عناصر موجود در برنامه ریزی مقاصد گردشگری

عوامل موجود در برنامه ریزی مقاصد گردشگری شامل دو عنصر می‌باشد؛ تقاضا وعرضه.در قسمت تجزیه وتحلیل تقاضای گردشگری در مقاصد می بایست بازار گردشگران موجود واحتمالی برای مقصد بررسی وارزیابی شوند وهمچنین باید ‌در مورد گردشگران ورودی،الگوهای سفر وانگیزه ها،زمان‌های سفر،ونرخ بازار توجه ویژه ایی شود تا بتوانیم روند گردشگری در آینده را پیش‌بینی کنیم.اگرچه پیش‌بینی آینده همیشه مخاطره آمیز است.اما ملاحظه روندها در برنامه ریزی برای توسعه آینده ضروری است.این روندها با پیشرفت زمان کنترل شده و در صورتی که برخی شرایط تغییر کند.تعدیل های لازم دربرنامه به عمل می‌آید.در این صورت است که می توان بادیدی جامع تری نسبت به به پیش رفت وامکانات وتسهیلات مورد نیاز را در جهت توسعه منظور کرد.این تجزیه وتحلیل همچنین به ما در بررسی های مربوط به رقابت مقاصد توریستی با یکدیگر، کمک کند.

واما سمت عرضه گردشگری نیازمند بررسی خود مقاصد که شامل مجموعه ایی از جاذبه ها،اقامتگاه ها وامکانات خدماتی، حمل ونقل،زیرساخت ها،منابع انسانی ودیگر عوامل مؤثر در کیفیت تجربه سفر فرد مسافر می‌باشد،است.که موفقیت وتوسعه گردشگری در گرو ارائه صحییح وبی نقص این عوامل وامکانات می‌باشد چرا که فعالیت های گردشگری به علت خاصیت کشش پذیر بودن،در صورت عدم برآورده کردن انتظار مسافران در اولین دیدار،باعث ناکامی مقصد گردشگری در رسیدن به اهداف توسعه ایی می شود.‌بنابرین‏ لازم است تا با توجه به بعد تقاضا وتجزیه وتحلیل های کارشناسانه، نسبت به انتخاب مقاصد توریستی وایجاد تسهیلات وامکانات مختص به آن اقدام شود.

۲-۴-۵ رویکردهای برنامه ریزی گردشگری

رویکرد به نحوه نگاه به مسائل تعبییر می شود.‌به این صورت که از چه جنبه هایی می توان یک موضوع را بر اساس کارکرد آن مورد کنکاش وبررسی قرار داد و شرط اساسی تحقق مزیت رقابتی و کسب جایگاه برتر انتخاب رویکرد متناسب با شرایط است که این امر نتیجه شناخت ‌و اتخاذ رویکردهای مناسب وبرنامه ریزی در جهت آن می‌باشد. در گردشگری نیز رویکردهای مورد بحث ‌بر اساس اهمیت موضوع انتخاب می شود .برای نمونه ممکن است ‌بر اساس اهمیت ، تاثیرات وکارکردی که محیط زیست برگردشگری دارد که لازمه انجام فعالیت های گردشگری وتوسعه آن است ‌و متقابلا گردشگری نیز بر محیط پیرامونی خود تاثیر گذار است ،بحث از رویکرد زیست محیطی وتوسعه پایدار شود. علاوه رویکرد زیست محیطی،رویکرد سیستمی، طولانی مدت ‌و استراتژِیک نیز در برنامه های گردشگری جای می‌گیرد که در ادامه به صورت مختصر به هر یک از این رویکردها اشاره شده است.

۲-۴-۵-۱ رویکرد سیستمی^[۱۳]

گردشگری به عنوان یک سیستم یکپارچه از اجزای درون خود وهمچنین همپیوند شده با طرح های فرادست والگوهای جامع توسعه یک ناحیه،برنامه ریزی شده وتوسعه می‌یابد.برای توفیق در الگوهای کارآمد توسعه وبه وجود نیامدن مشکلات جدی زیست محیطی یا اجتماعی،باید تمام جنبه‌های یک ناحیه یا بخش قابل توسعه که برای آن برنامه ریزی می شود درک شده وبه دقت تلفیق شوندونتایج اجتماعی ‌و زیست محیطی توسعه آن ها به حساب آید.بدین سان،امروز رویکرد سیستمی در بسیاری از موقعیت های برنامه ریزی؛مشتمل بر شهری،منطقه ای،ملی ونیز برنامه های توسعه بخشی به کار گرفته شده است.رویکرد سیستمی به برنامه ریزی مستلزم در دسترس بودن اطلاعات کافی درباره نظام،به منظور درک وتحلیل آن است(ضرغام بروجنی،۷۹:۱۳۹۲).

از جمله ویژگی های رویکرد سیستمی را می توان به قرار زیر دانست:

• • یک نظام دو طرفه بین عوامل تقاضا و عرضه

• • ارتباط دو جانبه

• • اهمیت انعطاف پذیری

• • رویکرد فراگیر

• استفاده چند منظوره از منابع و جاذبه ها

۲-۴-۵-۲ رویکرد زیست محیطی وتوسعه پایدار^[۱۴]

در این رویکرد،گردشگری به صورتی که منابع فرهنگی وطبیعی آن فساد نیافته ‌و تخریب نشوند بلکه به عنوان منابع ماندنی وپایدار برای استفاده مداوم در آینده، محافظت شوند،برنامه ریزی شده،توسعه یافته واداره می شود.تحلیل ظرفیت تحمل،فن مهمی است که در رویکرد توسعه زیست محیطی وپایدار از آن استفاده می‌شوند.

توسعه پایدار،در واقع به معنی حفاظت از منابع توسعه در مقابل فرسایش است،به طوری که برای تداوم بهره وری در آینده قابل دسترس باشد(همان،۸۰:۱۳۹۲)وگردشگری پایدار یعنی گردشگری ای که از لحاظ اقتصادی موفقیت آمیز است لیکن منابعی را که درآینده گردشگری نیز به آن ها بستگی دارد به خصوص محیط کالبدی ‌و بافت اجتماعی جامعه میزبان را ویران نمی کند که اهداف آن رسیدن به توسعه پایدار،حفاظت از منابع زیست محیطی،فرهنگی ‌و تاکید بر کار مردمی است،که در واقع مسئولیت حفاظت از این منابع را به افراد(میزبان ‌و مهمان )واگذار می‌کند تاامر توسعه نهادینه شود.

۲-۴-۵-۳ رویکرد طولانی مدت^[۱۵]

رویکرد طولانی مدت یا جامع که ‌بر اساس تجارب به دست آمده طی دوره های ۱۵تا۲۰ به نتیجه می‌رسد که ابتدا تصور می شد برای هدایت وکنترل الگوهای آینده توسعه کافی باشد اما به مرور زمان مشخص شد که این نوع برنامه ها بیش از اندازه سخت ‌و غیرقابل انعطاف اند وبرای اجرا برای دوره های بلند مدت عملی نیستند.

۲-۴-۵-۴ رویکرد استراتژیک^[۱۶]

الگوی استراتژی اثربخش به جای پرداختن به فرایندهای برنامه ریزی، بر جوهره استراتژی تکیه می‌کند در رویکرد استراتژیک، سازمان‌ها به جای پیش‌بینی آینده آن را خلق می‌کنند .ازبین رفتن قدرت، پیش‌بینی بلندمدت، تغییر پی درپی پارادایم ها و برهم خوردن حیطه بندی رقابتی برخی ازنمودهای بارز این رویکرد است. شرایط کسب و کار امروز هیچ یک از ویژگی های گذشته ر ا ندارد . تحولات دوران گذشته عمدتاًً در چارچوب پارادایم ها انجام می گرفت ولی تحولات امروز متوجه تغییر خود پارادایم هاست .شرایط امروز به گونه ای است که سازمان ها ‌و مقاصد توریستی کوچک و نوپا در حال رقابت با مقاصد توریستی بین‌المللی هستند که در بسیاری از این موارد کامیاب می‌شوند .زیرا در پیش گرفتن این رویکرد به معنای مجهز کردن سازمان برای مقابله با آینده متغییر می‌باشد براین اساس این رویکرد ‌در سال‌ های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب ‌کرده‌است و به عنوان اولین گزینه در برنامه ریزی ها مورد توجه قرار می‌گیرد. روش کار در این رویکرد به صورت زیراست:

• • شناسایی و پیش‌بینی مسایل ناگهانی

• • رسیدگی به وقایع غیر قابل پیش‌بینی

• جستجوی بهترین تناسب بین سیستم گردشگری و محیط آن

۲-۴-۶ عوامل فعال در برنامه ریزی گردشگری

عوامل فعال در برنامه ریزی گردشگری شامل موارد زیر می‌باشد: