‌بنابرین‏ می توان حسابرسی را در کلی ترین حالت به صورت زیر تعریف کرد:

“حسابرسی فرآیندی است منظم و با قاعده (سیستماتیک) جهت جمع‌ آوری و ارزیابی بی طرفانه شواهد درباره ادعاهای مربوط به فعالیت و وقایع اقتصادی به منظور تعیین درجه انطباق این ادعاها (اظهارات) با معیارهای از پیش تعیین شده و گزارش نتایج به افراد ذینفع” (دوانی، ۱۳۸۵، ۱۲).

۲-۲-۲٫ چگونگی ایجاد فرایند حسابرسی مستقل (گذشته حسابرسی)

انقلاب صنعتی قرن هیجدهم باعث شکل گیری بورس و جدایی مالکیت از مدیریت گردید. به دنبال این جدایی، شرایط برای رفتارهای سودجویانه مدیران فراهم شد. چندی بعد، سازمانی متشکل از حسابرسان مستقل تأسیس شد که برای تأمین کنندگان منابع، امکان به خدمت گرفتن حسابرسان را جهت نظارت بر عملکرد مدیرانشان فراهم می کرد. به هر ترتیب، شرکت های سهامی بیش از یک قرن، بر طبق قوانین گزارش دهی مالی ابلاغ شده از سوی بازار سرمایه به حیات خود ادامه دادند. هر چند این مقررات فاقد الزامات مربوط به حسابرسی می شدند. همراه با بحران اقتصادی سال ۱۹۲۹ و با فروپاشی بازارهای سرمایه، کنگره ی ایالت متحده علت این شکست را تا حدودی معلول عدم وجود گزارش هایی دانست که سرمایه گذاران و اعتباردهندگان انتظار ارائه آن ها را دارند. به اعتقاد کنگره ایالات متحده، مادامی که مردم اطمینان کافی نسبت به بازارهای اقتصادی ندارند، هیچ گونه تغییری در شرایط حاصل نخواهد شد. از این رو، قوانین بورس اوراق بهادار را در سال های ۱۹۳۳ و ۱۹۳۴ برای رفع این مشکلات به تصویب رساندند. سپس مسولیت تهیه و تنظیم استانداردهای گزارش دهی مالی به کمیسیون بورس اوراق بهادار (SEC)^[22] واگذار شد و این نهاد در سال ۱۹۳۷ انتشار این استانداردها را آغاز کرد. آن ها همچنین تمام شرکت های سهامی را ملزم کردند تا سالی یکبار، مستقلاً مورد حسابرسی قرار گیرند. حسابرسان مستقل صحت گزارش های مالی مدیریت به سهام‌داران را تأیید و هر گونه موارد مغایر و انحراف از اصول پذیرفته شده حسابداری (GAAP)^[23] را گزارش می‌کردند. سعی آن ها بر این بود تا گزارش های حسابرسی خود را بر مبنای اصول و روش های شناخته شده حسابرسی یا استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی (GAAS)^[24] تنظیم کنند. در واقع کمیسیون بورس و اوراق بهادار این امتیاز را به حسابداری عمومی داده است، تا به هر یک از شرکت های عام از سوی عموم سرمایه گذاران، خدمات ارائه کند (کسائی، ۱۳۸۷، ۴-۳).

منشأ تردیدها درباره کیفیت حسابداری و حسابرسی

به رغم توسعه مداوم در اصول پذیرفته شده حسابداری و استانداردهای حسابرسی، در طی سه سال پس از جنگ جهانی دوم موج جدیدی از فسادهای تجاری شرکت ها، روی داد. به دنبال آن حسابداری و حسابرسی به عنوان ساز و کارهای ناقصی محسوب شدند، زیرا نتوانستند جلوی این فسادها را بگیرند. در سال های پایانی دهه ۱۹۷۰، حسابداری و حسابرسی به علت برآورده نکردن نیازهای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان به باد انتقاد گرفته شدند. یکی از بخش هایی که در آن مؤسسات حسابرسی مورد انتقاد قرار گرفته شدند، کار و فعالیت دوگانه آن ها در زمینه حسابرسی و فعالیت های مشاوره مدیریتی بود که این به نوبه خود باعث نگرانی هایی در زمینه صحت و کیفیت گزارش های مالی و حسابداری گردید (حساس یگانه و پاکیزه، ۱۳۸۶، ۲).

به عنوان مثال تحقیقات انجام شده توسط «مت کالف، موس»^[۲۵] -دوتن از اعضای سنا- حرفه ی حسابداری عمومی را به دلیل عدم استقلال آن از مدیران شرکت ها زیر سؤال برد. یکی از بخش هایی که در آن مؤسسات حسابرسی مورد انتقاد قرار گرفته شدند، کار و فعالیت دوگانه آن ها در زمینه حسابرسی و فعالیت های مشاوره مدیریتی بود که این به نوبه خود باعث نگرانی هایی در زمینه صحت و کیفیت گزارش های مالی، حسابداری و حسابرسی گردید (طبق گزارش کمیته فرعی سنا و کمیته فرعی تحقیق و بررسی مجلس نمایندگان ایالات متحده در سال۱۹۷۶). لازم به ذکر است که جامعه ی حسابداری علمی، با تحقیق در این موارد و تعیین مشکلات موجود، راه حل هایی را پیشنهاد و ارائه کرد. با این حال مؤسسات حسابرسی به رغم تحمل انتقاد کنگره به فعالیت های خود ادامه دادند و به تدریج با تحلیل منافع راهبردی خود ‌به این نتیجه رسیدند که از طریق افزایش خدمات مشاوره ای به سودهای کلانی دست خواهند یافت (کسائی ،۱۳۸۷، ۵).

در دهه ی (۱۹۷۰) در پی ادغام شرکت ها و یا خرید آن ها توسط شرکت های بزرگتر، مؤسسات حسابرسی بزرگ برای حفظ پایگاه خود در میان صاحبکاران خود، دست به اقدامات تازه ای زدند. همان‌ طور که صاحبکاران آن ها فعالیت های بین‌المللی خود را گسترش دادند و با شرکت های خارجی ادغام شدند، مؤسسه های حسابرسی بزرگ نیز برای حفظ موقعیت خود نیازمند توسعه روز افزون در حوزه ی بین الملل بودند. این موضوع، ادغام آن ها را با مؤسسات حسابرسی خارجی درپی داشت. ادغام مؤسسات حسابرسی، محدود به ترکیب آن ها با همتایان خارجی آن ها نشد. در ایالات متحده، تلفیق مؤسسه های حسابرسی به صورت برنامه ریزی شده انجام می گرفت. این مؤسسات تلاش می‌کردند تا فهرست کاملی از خدمات مشاوره ای را در هر زمینه ای فراهم کنند و از این طریق قدرت و برتری فنی خود را به نمایش بگذارند. تشویق و پرداخت جایزه از سوی مؤسسات حسابرسی بزرگ، اقدام دیگری بود در جهت افزایش صاحبکاران و ارتقای توانایی شرکا حسابرسی نسبت به جذب بنگاه های اقتصادی جدید. برای نیل ‌به این هدف، هشت مؤسسه بزرگ حسابرسی نه تنها به خرید مؤسسه های کوچک تر، بلکه به ادغام با یکدیگر دست زدند ^[۲۶]. مانند هر شرکت دیگری که از طریق ادغام به طور قابل ملاحظه و سریعی رشد می‌یابد، مؤسسات بزرگ حسابرسی نیز جهت حفظ کیفیت بالا در خدمات خود، به ویژه در طول دورانی که فشار بر آن ها برای کاهش بهای تمام شده خدمات افزایش یافته بود، رو به ادغام با مؤسسات مختلف در سرتاسر دنیا آوردند (کسائی، ۱۳۸۷، ۷).

۲-۲-۴٫ دیدگاه حسابرسی به عنوان کالا