۲-۱-۲-۱۴-۵ تقسیم‌بندی تیپ‌های شخصیتی بر اساس خود

این تقسیم‌بندی برای پیدایش راه و روش رسیدن به تکامل رشد شخصیتی خود می‌تواند بسیار مؤثر باشد زیرا انسان ناخودآگاه در تمام زندگی طوری رفتار می‌کند که پایه ی مستحکم و اصلی زیربنای شخصیتی اوست. روانشناسان جدید، این انگیزه‌‌های ناخودآگاه را در تمام انسآن ها سه اصل رفتاری می‌دانند که عبارتند از:

۱- گروه وابسته (۳، ۶، ۹): این سه تیپ شخصیتی به طور عمیقی به کسی، چیزی یا موقعیتی که احساس راحتی برایشان فراهم می‌کند، وابستگی پیدا می‌کنند.
۲- گروه عاجز (۱، ۴، ۷) : این گروه بر این باورند که نیاز و راحتی آن ها برآورده نشده است. «خود» در این گروه با «گرسنگی»، بی‌حوصلگی، نارضایتی و نیازمندی شناسایی می‌شود. افراد این گروه هیچ وقت راضی نیستند و دائم در جستجوی چیزی هستند که پیدا نمی‌کنند.
۳- گروه طرد شده (۲، ۵، ۸): این گروه ناخودآگاه، خود را کوچک‌و ناتوان، و دیگران را قدرتمند، استفاده‌جو و ناپذیرا می‌دانند. افراد این گروه انتظار دارند که هیچ‌وقت پذیرفته نشوند و به همین دلیل در تمام زندگی احساس‌های واقعی خود را به طرق مختلف مخفی می‌دارند و با مهربانی و یا دانش و یا قدرتمندی، خود را می‌‌شناسانند تا احساس مطرود بودن خود را بپوشانند(ریزو و هادسون،۲۰۰۰).

هر تیپ شخصیتی دو گرایش طبیعی دارد. یکی در راه پیش‌روی و دیگری در راه پس‌روی. این دو گرایش به طور طبیعی خود را نشان می‌دهند، اگرچه یکی به سوی کامل‌سازی شخصیت است و دیگری به سوی تجزیه‌پردازی، ولی نمی‌توان گفت که یکی بهتر از دیگری است. پایداری است که فرد را به سوی تیپ سالم شخصیتی خود راهنمایی می‌کند. گرایش طبیعی به سوی تجزیه‌پردازی، مکانیسم با ارزشی است که مانع از تنزل تیپ شخصیتی به مرحله ی ناسالم می‌شود. این گرایش طبیعی که هنگام فشارهای روحی و عصبی خود را نشان می‌دهد، در واقع مانع از پیدایش شخصیت بیمارگونه ی خود می‌شود. تمام انسآن ها مدام این احساسات را تجربه می‌کنند ولی به طور کلی یکی از آن ها همیشه خود را به طور غالب نشان می‌دهد. در اینوگرام هریک از این سه گروه، سه تیپ شخصیتی را در بر دارد(ریزو و هادسون،۱۹۹۶).

جدول زیر تفاوت‌های صفات ناشی از شخصیت و ذات انسانی را نشان می‌دهد که در هر سه مرکز شعور انسانی به طور بسیار خلاصه‌ای بیان شده است:

جدول۳-۱: خلاصه ی صفات انسانی ‌بر اساس مراکز شعور(دارابی،۱۳۸۸، صفحه ی۲۳۷)

ذات (بیداری)
شخصیت (خواب)
مرکز تفکر

اینجا و حال (حضور داشتن)

آرامش فکری

آگاهی و دانایی

راهنمای درونی

پیوستگی و حمایت

در زمان حال زیستن

آینده نگری

جدول فکری

شک و تردید

سعی بر باز یافتن و سردر آوردن

ترس و تشویق

پیش‌بینی کردن

ادامه جدول۳-۱: خلاصه ی صفات انسانی ‌بر اساس مراکز شعور(دارابی،۱۳۸۸، صفحه ی۲۳۷)

ذات (بیداری)
شخصیت (خواب)
مرکز احساس

اینجا و حال (حضور داشتن)

استقلال

صداقت

شفقت

بخشش

رهبری درونی

گذشته نگری

تظاهر

داستان‌سرایی

احساس عاطفی

در خود فرو رفتن

سعی بر تأثیر‌گذاری بر دیگران

مرکز غریزه

اینجا و حال (حضور داشتن)

رابطه ی آگاه با زندگی

آگاهی از احساس

قدرت درونی

استواری و پایداری

پذیرفتن

مبارزه با حال

محدودیت و مرزگذاری با زندگی

تنش و بی‌حسی

حالت دفاعی

دل کندن و جدایی

نگرانی

۲-۱-۲-۱۴-۶ بال‌های تیپ‌های شخصیتی

هر تیپ شخصیتی دو بال دارد (دو تیپ شخصیتی که در اینوگرام در همسایگی است) که کلاً یکی از دو بال روی تیپ اصلی تأثیرگذار است و تیپ شخصیتی فرعی به وجود می‌آید. ‌بنابرین‏ هر تیپ شخصیتی دو تیپ فرعی دارد که ضمن شباهت‌ها، می‌توانند متفاوت هم باشند. بدین ترتیب نُه تیپ اصلی وجود دارد که دو تیپ فرعی را در بر دارد. در مجموع ۱۸ تیپ را می‌توان تفکیک کرد، باید توجه کرد که این تیپ‌ها نه فقط از هم گسسته نیستند، بلکه در هم تنیده هم هستند.

تیپ یک با بال قوی نُه – آرمان‌گرا، معنوی و دارای اصالت

تیپ یک با بال قوی دو – حامی، سازنده و مدافع

تیپ دو با بال قوی یک – خدمتگزار

تیپ سه با بال قوی سه – مهمان‌نواز

تیپ سه با بال قوی دو – خوش‌رو و خوش‌بیان (دارای جذبه)

تیپ سه با بال قوی چهار – عمل‌گرا و متشخص

تیپ چهار با بال قوی سه – اشرافی

تیپ چهار با بال قوی پنج – قلندر

تیپ پنج با بال قوی چهار – تصویرگرا و بُت‌ساز

تیپ پنج با بال قوی شش – حلال مشکلات

تیپ شش با بال قوی پنج – مدافع و مبارز

تیپ شش با بال قوی هفت – رفیق و همراه

تیپ هفت با بال قوی شش – خوش‌رفتار و خوش‌رو

تیپ هفت با بال قوی هشت – واقع‌بین و واقع‌گرا

تیپ هشت با بال قوی هفت – متکی به خود و مستقل

تیپ هشت با بال قوی نُه – پر قدرت و بردبار

تیپ نُه با بال قوی هشت – داور و میانجی

تیپ نُه با بال قوی یک – خیال‌پرداز و ‌خیال‌باف (بارون و واگل، ۱۹۹۵).
۲-۱-۲-۱۴-۷ مراحل رشد شخصیتی

در رشد شخصیت، سه مرحله وجود دارد: سالم، متوسط و ناسالم که هرکدام شامل سه لایه هستند. لایه‌‌های سالم با (۱، ۲، ۳) لایه‌های متوسط با (۴، ۵، ۶) و لایه‌های ناسالم با (۷، ۸، ۹) مشخص هستند. لایه‌ها و مراحل رشد فردی به هم پیوسته اند و این تقسیم‌بندی جهت میسر ساختن تشخیص مراحل رشد است. توجه به مراحل مختلف رشد شخصیتی ضروری است، زیرا که نمایانگر تفاوت‌های بین افراد مختلف یک تیپ شخصیتی است. دو فرد دارای تیپ شخصیتی یکسان اگر یکی در مرحله ی سالم و دیگری در مرحله ی ناسالم باشد، می‌توانند تفاوت‌های زیادی با هم داشته باشند. در لایه‌های مختلف رشد، تیپ شخصیتی می‌تواند پیش‌روی یا پس روی کند. جهت درک بهتر مراحل رشد، دو «در» یا «دروازه» در نظر گرفته می شود؛ یکی بین سالم و متوسط (در لایه‌های ۳ و ۴) و دیگری بین متوسط و ناسالم (در لایه‌های ۶ و ۷). مراحل مختلف رشد فردی در هر تیپ شخصیتی به طور عمودی نشان داده شده است. (دقیقیان،۱۳۸۶).

شکل۳-۲: مراحل رشد شخصیتی در لایه‌های مختلف(دقیقیان،۱۳۸۶، صفحه۵۵)

۲-۲ گفتار دوم: تحقیقات انجام شده
۱-۲-۲ تحقیقات خارجی کاریابیاسکواب (۱۹۸۷) در پژوهش‌های خود به رابطه بین عزت نفس و رفتار کاریابی پی برد وی معتقد است که عزت نفس پیش‌بینی کننده نتایج و رفتار کاریابی است.