پارازیت

پارازیت

پارازیت

پارازیت

پارازیت

تطبیق

بازخورد

محیط ارتباطات

نمودار (۲- ۵): مدل تعاملی ارتباطات (ارتباطات دوسویه). اقتباس از برکو و همکاران (۲۰۰۷)

۲-۲-۱-۱۴-۳- ارتباطات تبادلی:

نظریه پردازان معتقدند که ارتباطات همیشه به سادگی آنچه در مدل‌های ارتباطات خطی و تعاملی مطرح می شود نیست. این دیدگاه بیان می‌کند که ارتباطات، تبادلی است که در آن هم منبع و هم دریافت کننده پیام نقشهای قابل معاوضه ای در فرایند ارتباطات برعهده دارند. نمودار (۲-۶) مدل تبادلی ارتباطات را نشان می‌دهد. در این مدل دوطرف رابطه به طور همزمان پیامها را مبادله می‌کنند. «شخص الف» پیامی را کدگذاری و ارسال می‌کند. «شخص ب» پس از دریافت و کدبرداری پیام، بازخورد را به صورت کدگذاری شده به شخص الف ارسال می‌کند. شخص الف، مجدداً بازخورد را دریافت و کدبرداری می‌کند. البته این گامها به صورت مجزا اتفاق نمی افتد. کدگذاری و کدبرداری ممکن است همزمان صورت گیرد. گوینده ممکن است پیامی کلامی را ارسال کند و در همان زمان بازخوردی غیرکلامی از شنونده دریافت کند(برکو و همکاران، ۲۰۰۷).

الگوی تبادلی الگویی دقیق و روشن است و شامل عامل زمان و سایر جنبه‌های ارتباط مثل پیام ها، پارازیت و میدان های تجربه می شود که ثابت نیستند و در طول زمان تغییر می‌کنند. الگوی تبادلی نه تنها ضعف های الگوهای قبلی را ندارد، بلکه دارای نقاط قوّت زیادی هم هست. در این الگو، بیان می شود که در ارتباطات میان فردی، همیشه پارازیت وجود دارد و بر این نکته تأکید می شود که ارتباطات میان فردی فرایندی دائم التغییر است. طرفین ارتباط لحظه ای پیام را ارسال و لحظه ای پیام را دریافت می‌کنند یا هر دو عمل را به طور همزمان انجام می‌دهند. در این الگو، نه کسی «فرستنده» و نه کسی «گیرنده» است؛ چرا که هر دو نفر پیام دهندگانی هستند که به یک اندازه در فرایند ارتباط شرکت می‌کنند و غالباً شرکت آن ها خودانگیخته و همزمان است(وود، ۱۳۷۹).

به دلیل آنکه پیام دهندگان پیوسته بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند، ارتباطات میان فردی با الزام شدید اخلاقی پیوند می خورند. رفتارهای کلامی و غیرکلامی ما می‌توانند موجب تقویت یا تضعیف روحیه دیگران شوند؛ همان گونه که رفتارهای کلامی و غیرکلامی آنان می‌توانند چنین حالاتی در ما ایجاد کنند. الگوی تبادلی ارتباطات، بر پویایی های فرایند ارتباطات و نقش های چندگانه افراد، طی فرایند ارتباطات تأکید می‌کند (وود،۲۰۱۰). در این مدل ارتباطات فرایندی چندسویه است؛ رمزگذاری و رمزگشایی می ­تواند فورا و در یک زمان صورت گیرد و پیام­ها را ‌می‌توان در یک زمان ارسال و دریافت کرد (برکو و همکاران، ۱۹۸۷).

محیط ارتباطات

محیط ارتباطات

پیام

پارازیت

پارازیت

پارازیت

پارازیت

نمودار (۲-۶): مدل تبادلی ارتباطات. اقتباس از برکو و همکاران (۲۰۰۷)

۲-۲-۱-۱۴-۴- مقایسه مدل‌ها:

مقایسه سه مدل از طریق مثال به ما کمک می‌کند تفاوت‌های آن ها را بهتر درک کنیم:

ارتباط خطی: مدیر روابط عمومی یک شرکت بزرگ از استودیوی مرکزی برای کارمندان بازاریابی دفاتر منطقه ای سراسر کشور ‌در مورد تلویزیون مدار بسته سخنرانی می‌کند. این مثال ارتباطات خطی را نشان می‌دهد.

ارتباط تعاملی: سپس مدیر، سخنرانی مشابه ای را در اتاق هیئت مدیره شرکت انجام می‌دهد. او ‌دست‌نوشته ای را که از قبل آماده کرده، مورد استفاده قرار می‌دهد و تلاشی برای دریافت بازخورد از خود نشان نمی دهد. پس از سخنرانی، وی از شرکت کنندگان می‌خواهد سئوالات خود را مطرح نمایند. یکی از اعضای هیئت مدیره سئوالی را مطرح می‌کند و مدیر پاسخ می‌دهد. جلسه پرسش و پاسخ مدل تعاملی ارتباطات را نشان می‌دهد. فرستنده، پیام را کدگذاری و ارسال می‌کند. گیرنده پیام را دریافت و کدبرداری می‌کند و بازخورد (سئوال) ارائه می‌دهد. گیرنده پیام خود را با بازخورد ارائه شده انطباق (پاسخ) می‌دهد.

ارتباط تبادلی: پس از آن کارمندان فروش وارد استودیو می‌شوند. مدیر روابط عمومی شروع به صحبت می‌کند. در همین زمان یکی از فروشندگان سئوالی مطرح می‌کند. همزمان سخنران سر خود را به نشانه تأیید تکان می‌دهد و بعد به صورت کلامی موافقت خود را با فروشنده اعلام می‌کند و توضیحاتی را ارائه می‌دهد. فروشنده نیز سر خود را به نشانه تأیید تکان داده و می‌گوید: «الان متوجه شدم». این مثال مدل تبادلی ارتباطات را نشان می‌دهد(برکو و همکاران، ۲۰۰۷).

در این پژوهش سه مدل ارتباطات خطی، تعاملی و تبادلی مورد پژوهش قرار گرفتند.

۲-۲-۲- تعهد سازمانی:

ﻛﺎراﻳﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎنی ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳـﺎدی ﺑـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮد ﺻـﺤﻴﺢ ﻧﻴـﺮوی‬ اﻧﺴﺎﻧﻲ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد. ﻫﺮ ﻗﺪر شرﻛﺖﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫـﺎ ﺑـﺰرگﺗـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ،‬ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت اﻳﻦ ﻧﻴﺮوی ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻴﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد. ﻣﺪﻳﺮان در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﻌﻲ در ﻛﻨﺘـﺮل ﻣـﺪاوم ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﺧـﻮد دارﻧـﺪ. ﺗـﺼﻮر‬ ﻣﺪﻳﺮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺷﺨﺼﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﺨﺪام ﻣﻲﺷـﻮد، ﺑﺎﻳـﺪ‬ ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﻳﻂ آن ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﭙﺬﻳﺮد. ﺑﻌﻀﻲ از ﻣـﺪﻳﺮان ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﻛـﻪ‬ رﺿﺎﻳﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن را ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎداش و ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر اﻓﺰاﻳﺶ‬ داد، ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. اﻣﺎ به راﺳﺘﻲ ﺟﻬﺖ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺘﺮ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ در‬ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن در زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺟﻪ‬ و ﺗﻤﺎﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘـﺼﺎدی ﻛـﺎر اﺳـﺖ، ﺑـه غیـﺮ از دادن ﭘـﺎداش و‬ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ راهﻫﺎی دﻳﮕﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد؟‬ (جعفری و قمی، ۱۳۸۹)

یکی از بحث برانگیزترین جنبه‌های زندگی سازمانی، نگرش‌ها یا گرایش‌های شغلی است (جاودانی، ۱۳۸۱). از آنجا که طبق تحقیقات صورت گرفته رفتار کارمندان در سازمان می‌تواند متأثر از ‌نگرش‌هایشان باشد، آگاهی از این نگرش‌ها برای مدیران ضروری به نظر می‌رسد. با وجود این، آگاهی از همه نگرشهای کارمندان برای مدیران سازمان اهمیت چندانی ندارد. در واقع مدیران بیشتر علاقه مند به دانستن آن دسته از نگرش‌هایی هستند که با کار و سازمان مرتبط است. طبق تحقیقات انجام گرفته در این مورد سه نگرش عمده بیشترین توجه و تحقیق را از سوی محققان به خود جلب کرده‌اند. این سه نگرش عبارتند از: ۱ – رضایت شغلی^[۱۴۵]، ۲ – وابستگی شغلی^[۱۴۶] و ۳ – تعهد سازمانی^[۱۴۷] (فرهنگی، ۱۳۸۴).

علاوه بر این یکی از ویژگی ها و مشکلات اکثر سازمان ها و شرکت های دولتی و خصوصی کشور ما در مقایسه با آنچه در شرکت ها و سازمان های خارجی به خصوص غرب و ژاپن دیده می شود، عدم احساس تعهد سازمانی کارمندان نسبت به سازمانی که در آن مشغول به کار هستند می‌باشد. زمانی که یک سازمان به وجود می‌آید، برای رسیدن به اهداف خود نیاز به منابع و امکانات دارد. مهمترین عامل در جهت نیل به اهداف سازمان نیروی انسانی است. افرادی که در سازمان مشغول به کار می‌شوند میزانی از کار و کوشش و وفاداری خود را به سازمان می‌دهند و در برابر آن درخواستی بیش از پاداش مادی از سازمان دارند. آنان امنیت، احترام، رفتار انسانی، ارتباط اجتماعی با مردم و حمایت جهت دستیابی به اهداف های خود را خواهان هستند (اسماعیلی، ۱۳۸۰).

۲- ۱۰ نظریه شخصیت

REBT رویکرد، تغییر شخصیت است ، در عوض آنکه ،نظریه شخصیت باشد(الیس۱۹۹۵). یکی از محدودیتهای اساسی رویکرد REBT آن است ، که به مراحل رشد شخصیت آدمی نپرداخته است و چندان به فرایند شکل گیری و تحول شخصیت نرمال (عادی) و غیر عادی ( بیمارگونه) اشاره نکرده است .

هر چند که این نظریه معتقد است که انسان‌ها قابلیت و توانمندی بالایی در دستیابی به خود شکوفایی، رشد و سلامت دارند و این کشش و تمایلها در آدمی ذاتی اند. الیس می گویید که ، شخصیت آدمی متاثر از سه جنبه روانشناختی ، اجتماعی و زیست شناختی است.

۲- ۱۰ -۱ جنبه‌های زیست شناختی

در حالی که، REBT بر نقش عوامل خارج در تحول شخصیت آدمی تأکید می‌کند،اما از جنبه‌های زیست شناختی و فطری انسان‌ها در رشد شخصیت شان غفلت نکرده است. الیس شماری از دلایل خود را در حمایت از تاثیر زیست شناختی بر تحول شخصیت آدمی و تمایل او به غیر منطقی بودن ،بر می شمارد.این دلایل عبارتند از ؛(۱)در انسان‌ها تمایل به خود ویرانگری و باورهای غیر منطقی ،بدون در نظر گرفتن زمینه خانوادگی ،قومیتی،نژادی و فرهنگی ،وجود دارد؛(۲)بسیاری از باورهای غیر منطقی با آموزه های والدین معلمان و تاثیرات اجتماعی ،در تعارضند و(۳)حتی افراد باهوش و توانمند نیز مجموعه ای از باورهای غیر منطقی دارند و حتی آنهایی که همیشه منطقی فکر می‌کنند ،باز هم در برخی اوقات باورهای غیر منطقی ،را بر می گزینند.

با توجه به تاکیدی که REBT ،بر جنبه‌های زیست شناختی در تحول شخصیت انسان دارد، اما نظریه جبرگرایانه تلقی نمی شود.در عوض،این نظریه انسان گراست و به انسان‌ها به مثابه موجوداتی ،توانمند،رشدگرا و فطرتا ارزشمند ،می نگرد.انسان‌ها ،توانایی بی همتایی در اندیشیدن درباره اندیشیدن دارند.به دلیل داشتن چنین توانایی،آن ها قادرند که ‌بدانند که رفتارها و باورهای مخرب و نگران کننده شان،کدامند و در تغییر آن ها بکوشند.عادات هنگامی که، به حال خود رها می‌شوند،تنها عادات اند.همچنین،افکار خود ویرانگر ،هنگامی که ،افراد آن ها را بدون پرسش می‌پذیرند،همچنان خود ویرانگر باقی می مانند.

۲- ۱۰ -۲ جنبه‌های اجتماعی

انسان‌ها موجودات اجتماعی اند،بخشی از اهداف نخستین انسان ها ،احساس شادکامی و موفقیت در جامعه است.احساس «خود»فرد از خویشتن،به شدت متأثر از تعامل های پیچیدۀ انسان هاست.الیس،فرد سالم را به عنوان فردی تعریف می کردکه«عشق خود را از افراد مهم زندگی اش دریافت می‌کند و به دیگران عشق می ورزد».

هنگامی که ،فرد متاثر از باورهای غیر منطقی است،در اهمیت پذیرش از سوی دیگران و داشتن عشق آن ها ،اغراق می‌کند و همین امر به ،آشفتگی های عاطفی اش می‌ انجامد.افراد هنگامی ، دچار گرفتاری و باورهای نگران کننده می‌شوند که تصور می‌کنند که ارزش و حرمت آن ها ،به شدت متاثر از تأیید دیگران است.

۲ – ۱۰ -۳ جنبه‌های روان شناختی

از نقطه نظر REBT ،سلامت روان شناختی به شدت متاثر از باورهای غیر منطقی فرد است.افرادی که شخصیت های سالم دارند ،به گونه ای منطقی و منعطف می اندیشند،باورهای خود ارزش دهی بالایی دارند و احساس کنترل بر سرنوشت ‌و تقدیر خود دارند و از توانایی شان برای تغییر افکارشان آگاهند.در مقابل ،افرادی که از نظر عاطفی دچار آشفتگی اند،باورهای غیر منطقی و مستبدانه دارند و انتظاراتشان نسبت به خودشان ،دیگران و دنیا غیر منطقی است.این افراد نه تنها این باورها را دارند،بلکه،به دلیل تکرار بیش از حد این باورها ،آن ها را ملکۀ ذهن شان می‌سازند.از آنجایی که ،آن ها از وجود چنین باورهای غیر منطقی بی خبرند و حتی توانایی تغییر آن ها را نیز ندارند،در نتیجه ،دائمأ احساس آشفتگی و ناتوانایی در کنترل شرایط زندگی شان را دارند.الگوی ABC ،به خوبی ساز و کار باورهای غیر منطقی و تأثیرشان را بر آشفتگی های عاطفی و هیجانی ،آشکار می‌سازد.

۲- ۱۱ توصیف فرایند مشاوره

فرایند مشاوره REBT ،بر آموزش مراجع و ماهر ساختن او ،در شناسایی باورهای غیر منطقی اش،تأکید می ورزد.هنگامی که ،باورهای غیر منطقی و خود ‌ویران‌گرانه شناسایی شدند ،مشاورREBT ،می‌تواند از طریق شماری از فنون درمانی،به مراجع آموزش دهد تا اینگونه باورها را به چالش بکشاند و باورهای منطقی را جایگزین باورهای پیشین ،خود سازد.بسیار مهم است که ،مشاور به مراجع بیاموزدکه چگونه با باورهای غیر منطقی اش مجادله کند .همچنین ،مراجع می آموزد که ،این فرایند ،فرایند عمیق و اساسی است که تغییرات بلند مدتی را در زندگی او فراهم می‌سازد.

REBT درمانی رهنمودی و مشکل مدار است و مشاوران غالبا از روش های کوتاه مدت و مقرون به صرفه ،استفاده می‌کنند. مثلا از ابزارهای چون ؛پرسشنامه‌ها ،فرم های خود یاری و تکالیف خانگی همانند ،خواندن یا گوش دادن به مواد روانی – آموزشی .همچنین ،آن ها از روش ها و فنون درمانی خاصی که ،متناسب با مراجع است در جلسۀ مشاوره ،بهره می گیرند. مشاور REBT مستقیما به مشکل فعلی فرد می پردازد.

در جلسه مشاوره ،باید فورأ به سراغ باورهای غیر منطقی فرد رفت ،زیرا تصور REBT این است که مسبب تمامی مشکلات مراجعان،باورهای غیر منطقی آن ها‌ است. این باورها به عوامل خارجی و غیر قابل کنترل در زندگی فرد نسبت داده می‌شوند،مثلا ،والدین بی لیاقت ،دوستان بد یا محیط کاری پر استرس .این چنین ،اسنادهایی،روند رشد درمان را متوقف می‌سازند یا مراجع از مشاور انتظار دارد که،کاری جادویی یا غیر قابل تصور برای او انجام دهد،تا به یک چشم بهم زدن ،تمامی مشکلات و گرفتاری هایش حل شوند.قبل از شروع مشاوره ،مشاور باید سه اصل اساسی را برای مراجع آشکار سازد.

۱- شما،خودتان وقایع یا رخدادهای ناخشنود کنندۀ زندگیتان را برگزیده اید،حتی اگر عوامل خارجی بر ناخشنودی شما تأثیر گذار بوده اند،باز هم شما عامل اساسی هستید. شما آنطوری که می اندیشید ،احساس می کنید.

۲- بدون توجه به آنکه ،چگونه یا چه موقع اینگونه باورهای خود ‌ویران‌گرانه را کسب کرده اید،شما خود انتخاب کرده اید که،آن ها را در زندگی فعلی تان ادامه دهید و هم اکنون نیز به آن ها ادامه می دهید.گذشته شما و شرایط زندگی فعلی تان ،شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.اما،آن ها شما را آشفته نمی کنند.

۳- هیچ راه یا روش جادویی و ماورایی وجود ندارد که ،شخصیت و تمایل شما را نسبت به اینگونه آشفتگی ها تغییر دهد.تغییر تنها در صورتی امکان پذیر است که،شخصیت و تمایل شمارا نسبت به اینگونه آشفتگی ها تغییر دهد. تغییر تنها در صورتی امکان پذیر است که،بخواهید باورهایتان را عوض کنید و برای تغییر آن ها بکوشید.

هدف اساسی REBT آن است که، به مراجعان کمک کند تا واقع بینانه تر ،منطقی تر و شکیبا تر از گذشته ،زندگی کنند؛نظریۀ REBT ،درمانی چند بعدی است که،در آن از فنون ‌درمان‌بخش شناختی ،عاطفی (هیجانی)و رفتاری استفاده می شود.

۲-۱۲ فنون شناختی

مهمترین فن شناختی،به چالش کشاندن باورها،نگرش ها و خودگویی های منفی است.چهار راهبرد مجادله یا جدل کردن ،در ادامه مورد بررسی قرار گرفته اند.

از آنجا که گروه درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری، رویکردی با تکیه بر بنیادهای یادگیری بر فرایندهای شناختی ناشی از کسب تجربه و نقش فرایندهای شناختی در رفتار است، به استناد تجربه ­های بالینی، رفتار افراد در گروه، مشابه رفتار آن ها در زندگی معمولی است. افراد با همان انگاره­های رفتاری که در زندگی آن ها تو لید اشکال کرده وارد گروه می­شوند و دیری نمی پاید که این رفتارها در محدوده گروه به معرض نمایش گذاشته می شود و طی آگاهی از رفتار، فرضیه‌ها، انگیزه­ ها، خیالات، اندیشه ها و تصورات مراجعان، امکان جایگزینی نگرش ها و به طور کلی عقاید ناکارامد خود را با باورهایی عینی و ملموس تر پدید می آورند(لطفی کاشانی، ۱۳۸۷).

‌بنابرین‏، درمانگران می‌توانند درمان شناختی- رفتاری را برای ارزیابی و درمان بسیاری از بیماری‌های مزمن پزشکی به کار برند و عوامل متعددی وجود دارد که درمان شناختی-رفتاری را به یک درمان مناسب برای مشکلات مربوط به بیماری های پزشکی طولانی مدت تبدیل می­ کند. نخست اینکه، مشکلات مزمن پزشکی یا گروهی از مشکلات روانی همراه هستند که تاثیر درمان شناختی – رفتاری برای این مشکلات ثابت شده­ای در درمان آن ها دارد. حتی زمانی که تداوم درمان و هزینه های مربوطه را در نظر بگیریم درمان شناختی– رفتاری ارزانتر از دارو درمانی می‌باشد. از نظر کارکرد مداخلات شناختی– رفتاری وابسته به بخش روان شناسی انجمن روان شناسی آمریکا، اغلب درمان های “دارای حمایت تجربی” مداخلات مبتنی بر دیدگاه روان شناختی – رفتاری هستند(وایت^[۵۴]، ۲۰۰۱، ترجمه فتاحی و مولودی، ۱۳۸۹). ثانیاًً رویکرد رفتاری– شناختی بویژه به علت نوع نگاه حاکم بر آن، روشی کارآمد است که برای مجموعه وسیعی از مشکلات کاربرد دارد. این رویکرد از یک طرف با ایجاد تغییرات رفتاری مطلوب(راچمن،۲۰۰۲) بر روی آن چه که افراد انجام می‌دهند متمرکز می شود و از طرف دیگر با تأکید بر فرایندهای روانی، افراد را هدایت می‌کند تا احساسات و باورهایی راکه موجب مشکلات رفتاری می شود؛ تغییر دهند (لطفی کاشانی، ۱۳۸۷). نتایج تحقیقات نیز نشان می‌دهند که با بهره گرفتن از فنون استاندارد شناخت- رفتار درمانگری مانند آموزش روانشناختی می توان آمیزش فکر- عمل را اصلاح کرد(زاکر و همکاران، ۲۰۰۲، به نقل از بایلینگ و همکاران، ۲۰۰۶).

یکی از مؤلفه های درمان شناختی- رفتاری گروهی، ایفای نقش است که به عنوان یکی از راه‌های کمک به درمانجویان برای کنار آمدن و تجربه احساس ترس آن ها استفاده می شود. برای مثال اعضای گروه می‌توانند در دو نقش فرد افسرده و با اعتماد به نفس بازی کنند. به جای آنکه تنها درباره ی مشکلات و افکار و باورهای خود صحبت کنند، اگر به خود اجازه ایفای نقش بدهند از نظر عاطفی نیز درگیر خواهند شد. نه تنها ایفای نقش شامل ارزیابی و باسازی شناختی از احساسات و باورهای تجربه شده است و می‌تواند از نظر عاطفی اعضا را آزاد سازد، بلکه به آن ها فرصت عمل به طریقی جدید را نیز می‌دهد. از این جهت، ایفای نقش، در اصلاح روش تفکر، احساسات و رفتار اعضا مؤثر است.

یکی دیگر از شیوه های مؤثر در گروه درمانگری شناختی- رفتاری، استفاده از شوخی و خنده بذله‌‌گویی است که دارای مزایای شناختی و عاطفی، برای احساس در حال تغییر دارد. درکنار تکنیک‌های گوناگونی که توسط درمانگران استفاده می‌شود، بذله‌گویی و شوخی و خنده به عنوان معروف‌ترین تکنیک در جلسات شناخته شده است. این تکنیک به اعضای گروه می‌آموزد نه به خود، بلکه به باورهای خود تخریب‌گر بخندند. این تکنیک به افراد نشان می‌دهد که سرسختی آن ها تا چه حد مسخره هستند. با وجودی‌که شوخی و بذله‌گویی زودهنگام در گروه مشکل ایجاد می‌کند و زمانی که اعتماد به وجود آمد، اعضا پذیرش بیشتری برای لذت از خندیدن به خود را دارند.

همچنین، استفاده از تمرین و تکالیف شناختی شامل خواندن کتاب، گوش دادن به نوارهای آموزشی و تحلیل مکتوب می‌باشد. درمانگران شناختی- رفتاری به وفور از تکالیف فعالیت مدار استفاده می‌کنند تا رفتار به شیوه منطقی را به مراجع بیاموزد. در این راستا، درمانگر به اعضا کمک می‌کند در ذهن خود در حین فرایند تصور کردن انجام دهند و سپس اعضا را تشویق می‌کند که آن را وارد زندگی روزمره خود کنند. حساسیت زدایی و تشویق مراجعان به تکرار کارهایی که از انجام آن می ترسند راه هایی برای غلبه بر ترس می‌باشد. در مجموع، از ویژگی های کلی درمان شناختی– رفتاری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– بیمار عضوی فعال است: بدین معنی که بیمار در کل درمان، نقشی فعال دارد و درمانگر به عنوان مشاور یا کارشناسی که سؤالاتی مطرح می‌کند و اطلاعات و راهنمایی ارائه می کند، عمل می‌کند (فری، ۱۹۹۹، ترجمه صاحبی و همکاران، ۱۳۷۶).

– توجه به عوامل برانگیزانده و دوام دهنده: در این روش درمانی بیماران برای مشخص کردن آن چه قبل و پس از اختلال روی می‌دهد و ممکن است برانگیزنده یا دوام دهنده باشد، یادداشت روزانه تهیه می‌کنند. این نوع ارزیابی را گاهی رویکرد پیشامد ها وپیامدها می‌نامند(شارف، ۲۰۰۰).

– درمان و تجربه: روش های درمانی در رویکرد شناختی- رفتاری معمولاً به صورت آزمایش ارائه می­شوند. از این جهت، ارائه ی این روش ها حتی اگر بهبودی هم ایجاد نکنند، به آگاهی بیشتر بیمار ‌در مورد اختلال خود می­انجامد(فرزانه فر، ۱۳۸۷).

– تکالیف خانگی: بیماران بین جلسات خود با درمانگر، رفتارهای تازه را تمرین کرده یا برای آزمایش توضیحات مطرح شده در جلسات آن را امتحان می‌کنند.

– جلسات بسیار ساخت یافته: در هر جلسه، پیشرفت نسبت به جلسه ی قبل، از جمله تکالیف خانگی مرور می شود. عناوین تازه مطرح شده، تکالیف هفته ی بعد مطرح، نکات عمده ی جلسه خلاصه می‌گردد( گلدر و گراهام^[۵۵]، ترجمه پور افکاری،۱۳۸۲).

– کنترل پیشرفت: در روش درمانی شناختی- رفتاری؛ ارزیابی پیشرفت فقط متکی بر شرح کلامی بیمار نیست و اصولاً از طریق وارسی یادداشت روزانه بیمار و گاهی استفاده از مقیاس های اندازه گیری رسمی است(فرزانه فر، ۱۳۸۷).

علاوه بر مزایای درمان شناختی- رفتاری، استفاده از روش گروهی، محاسن فراوانی دارد که منجر به تسهیل و تسریع فرایند این نوع درمان می شود. از جمله اینکه بسیاری از بیماران مبتلا به افسردگی به نوعی احساس منحصر بودن در زمینه مشکلات و افکار خود دارند. این احساس منحصر به فرد بودن باعث تشدید انزوای اجتماعی این بیماران می‌گردد و انزوای اجتماعی احساس منحصر بودن را در آن ها تقویت می‌کند(مختاری، ۲۰۰۶). همچنین، درمان گروهی به سهولت این امکان را فراهم می‌سازد که تعدادی از این بیماران در یک مکان جمع شده، با یکدیگر رابطه برقرار کنند و راجع به مشکلات مشابه خود به گفتگو بنشینند. مزایای دیگر گروه درمانی عبارتند از:

از دیگر تفاوت‌های بین این دو قرارداد مدت زمان دوره تولید و مدت قرارداد می‌باشد، دوره تولید نفت و گاز در قراردادهای مشارکت در تولید بسیار طولانی تر از قراردادهای بیع متقابل می‌باشد، در نتیجه در قراردادهای مشارکت، پیمانکاران انگیزه بیشتری برای به دست آوردن اقتصادی ترین نرخ تولید از طریق استفاده از تکنولوژی پیشرفته، دانش فنی و مهارت‌ها دارند؛ ولی در قراردادهای بیع متقابل نگرانی و دغدغه عمده پیمانکاران عبارت است از رسیدن به یک نرخ متعارف محصول در طول سال‌های بازپرداخت هزینه­ های انجام شده و نیز رسیدن به سطح تولید معین در قرارداد که این دوره بسیار کوتاهتر از قراردادهای مشارکت ‌می‌باشد. ‌بنابرین‏ در قراردادهای بیع متقابل این نگرانی وجود دارد که پیمانکار بر اهداف کوتاه مدت و نه اقتصادی و بهینه تمرکز کند. در حالی که در قراردادهای مشارکت در تولید، تولید صیانتی که عبارت است از تولید بهینه با توجه به عمر مخزن، بهتر رعایت می­ شود؛ چون پیمانکار نیز در تولید شریک کارفرما است و همانند قراردادهای بیع متقابل تنها یک پیمانکار و خدمتکار و مجری صرف برای توسعه میدان نفتی نمی باشد^[۱۲۹].

تفاوت بعدی بین این قراردادها در ریسک آن ها ‌می‌باشد؛ بدین صورت که در قراردادهای مشارکت در تولید ریسک هزینه های تولید و سود حاصل از فروش نفت هر دو تابعی از سطح تولیدات و قیمت نفت یا گاز می­باشند^[۱۳۰]. به عبارت دیگر تولید بالاتر مساوی است با سود بیشتر اما در قراردادهای بیع متقابل، ریسک پیمانکار، افزایش هزینه­ های سرمایه­ای به منظور رسیدن به اهداف مندرج در قرارداد برای تحقق سطح تولید است. در این صورت هزینه­ های سرمایه­ای پیمانکار تنها تا میزان سقف مورد توافق در قرارداد توسط کارفرما باز پرداخت می­ شود و بیش از آن قابل مطالبه نیست. ‌بنابرین‏، اگر اینگونه هزینه­ ها بالا رود کارفرما وظیفه ­ای در پرداخت ندارد و این به ضرر پیمانکار است^[۱۳۱].

قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری^[۱۳۲]:

قراردادهای مشارکت در سرمایه ­گذاری، نوع پیشرفته­تری از قراردادهای مشارکتی به شمار می­آیند. ‌بر اساس این قراردادها، کشور صاحب نفت و شرکت عامل در سود و ریسک توافق نامه های نفتی سهیم می‌شوند. میزان مشارکت در عقد قراردادهای مختلف متفاوت است. در این قرارداد دولت همانند شریک در تولیدی که بر اساس قرارداد انجام می­ شود، سهیم است. سهم هزینه دولت مستقیم و یا از طریق اختصاص بخشی از سهم تولید به شرکت نفتی پرداخت می­ شود. در قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری، کشور میزبان افزون بر مالیات درصدی از سود واقعی سرمایه ­گذاری را نیز به خود اختصاص خواهد داد. در این نوع قرارداد در صورت موفق نبودن عملیات اکتشاف یا نبود امکان بهره برداری تجاری از آن، هزینه ها به عهده سرمایه­ گذار خواهد بود.

عده­ایی از حقوق ‌دانان از این قراردادها به قراردادهای، مشارکت انتفاعی نام برده ­اند^[۱۳۳]. زیرا جوینت ونچر همواره به شکل شرکت نبوده و سرمایه گذاری نیز یکی از فعالیت‌های ناشی از آن می‌باشد. جوینت ونچر دو شکل عمده دارد: قراردادی و شرکتی و از آنجا که شکل شرکتی معمول تر است، معادل فارسی (شرکت مشترک) برای آن برگزیده شده است^[۱۳۴].

قراردادهای خدماتی^[۱۳۵]:

قراردادهای خدماتی از قدیمی ترین شکل های روابط قراردادی شناخته شده میان افراد از یک سو و جوامع از

سوی دیگر به شمار می­آیند. قراردادهای خدماتی به سه دسته قراردادهای صرفاً خدماتی، قراردادهای خرید خدمات همراه با ریسک و قراردادهای خدماتی بیع متقابل تقسیم می‌شوند.

قراردادهای خرید خدمات همراه با ریسک در قیاس با انواع دیگر قراردادها کاربرد کمتری دارد و تنها زمانی که ریسک در میان باشد، به آن توجه می شود که ریسک مربوط به کشف میدان­های نفت و گاز باشد. اگر کشفی صورت نگیرد، قرارداد به خودی خود لغو خواهد شد، اما اگر نفت یا گاز کشف شود، شرکت ملزم است آن را به مرحله تولید برساند. در این نوع قرارداد تولید در اختیار کشور میزبان قرار خواهد گرفت و شرکت عامل طبق شرایط قرارداد یا از مبلغی مقطوع به عنوان بازپرداخت سرمایه به همراه نرخ بهره و ریسک بهره­مند خواهد شد و یا ‌بر اساس درآمد حاصل از میزان نفت تولید شده پس از کسر مالیات سهم خواهد برد. در قرارداد بیع متقابل، شرکت سرمایه گذار خارجی کلیه وجوه سرمایه ­گذاری همچون نصب تجهیزات، راه ‌اندازی و انتقال فناوری را برعهده می‌گیرد و پس از راه اندازی به کشور میزبان واگذار می‌کند. بازگشت سرمایه، همچنین سود سرمایه شرکت سرمایه گذار از طریق دریافت محصولات تولیدی انجام می شود. علت طبقه بندی قرارداد بیع متقابل در رده قراردادهای خرید خدمت این است که انجام بازپرداخت اصلی و سود سرمایه ­گذاری از محل مایعات گازی، نفت خام و فرآورده های نفتی صورت می‌گیرد^[۱۳۶].

این نوع قراردادها در کشورهایی که قوانین آن ها هر گونه مالکیت بخش خصوصی و یا خارجی را بر صنعت نفت منتفی می­دانند، استفاده می­ شود. در این قراردادها، پیمانکار وظیفه تأمین مالی طرح، مسئولیت اجرایی و مهندسی، مسئولیت سفارش­ها، ساخت و نصب، تصویب خواهی از کشور میزبان به وسیله کمیته مشترک مدیریت، انتقال فناوری، آموزش و راه اندازی و تحویل میدان پس از توسعه آن به کشور میزبان را دارد و همه مراحل یاد شده با نظارت فنی و مالی کشور میزبان صورت می‌گیرد.

به طور کلی هیچ یک از قراردادها به خودی خود، خوب یا بد نیست. نوع قرارداد تنها چارچوب و ظرفی برای تقسیم منافع ناشی از همکاری است. از این نظر، این که چه نوع قراردادی در چه شرایطی بتواند منافع طرفین قرارداد را تأمین کند و ظرف قرارداد با چه مظروفی پر شود، به عوامل متعدد بستگی دارد. شرکت های نفتی و کشورهای میزبان با توجه به شرایط متفاوت، به انواع گوناگون قرارداد علاقه نشان می­ دهند، اما این گرایش عمومی ‌به این معنا نیست که نوع انتخاب شده، بهترین نوع قرارداد است و می‌تواند منافع طرفین را تضمین کند. مناسبات سیاسی در عرصه های بین‌المللی و قوانین داخلی کشورهای میزبان از جمله عواملی است که ممکن است عقد شکل خاصی از قرارداد را شدنی یا به عکس از عقد شکل دیگری از قرارداد جلوگیری کند. ‌می‌توان گفت که نوع قرارداد به کاری بستگی دارد که می­خواهد انجام شود. عامل ریسک یکی از متغیرهای بسیار مؤثر در نوع عقد قرارداد و نرخ های آن است. پیچیدگی های سیاسی اقتصادی همگی در تعیین قرارداد و نوع آن اثر گذار است. میزان توانمندی­های یک کشور عامل اساسی به شمار می رود؛ به گونه ای که کشورهای ضعیف به قراردادهایی تن می­ دهند که هزینه فرصت بیشتری برای آن­ها دارد؛ ‌بنابرین‏ عوامل انسانی، غیر انسانی و مدیریتی خاص در قرارداد نهفته است^[۱۳۷].

پس از مارسیا، برزونسکی (۱۹۸۹) بر اساس مطالعات خویش و با اتخاذ رویکردی اجتماعی- شناختی، تفاوت افراد در چهار وضعیت هویت مارسیا را ناشی از تفاوت آن ها در نحوه­ای دانست که اطلاعات مربوط به هویت و “خود” را پردازش ‌می‌کنند. این رویکرد در ادامه توضیح داده خواهد شد.

۲-۱-۲- رویکرد فرآیندنگر به هویت

پس از مارسیا، برزونسکی (۱۹۸۹) هویت را به عنوان فرایند و با رویکردی اجتماعی – شناختی مفهوم­سازی کرد. او هویت را ایجاد یک نظریه روشن در رابطه با خود تعریف کرد که این نظریه چهارچوبی مفهومی برای رمزگردانی، سازماندهی و فهم تجارب و اطلاعات مرتبط با هویت فراهم ‌می‌آورد (۱۹۹۰،۱۹۹۳). وی تفاوت موجود در وضعیت­ هویت افراد را بر اساس شیوه­ای که آن ها اطلاعات مربوط به هویت را پردازش ‌می‌کنند مفهوم­سازی کرد و در این راستا، بیان کرد که افراد نظریه­­های مربوط به “خود” را بر اساس سه جهت­گیری پردازش شناختی بنا ‌می‌کنند که از آن ها تحت عنوان سبک­های پردازش هویت نام ­برد. سبک­های هویت بیانگر روش­هایی است که افراد برای آزمون و تأیید اطلاعات مربوط به هویت به کار می­برند. سبک­های هویت شامل سه سبک اطلاعاتی^[۶۸]، هنجاری^[۶۹] و گسیته- اجتنابی^[۷۰]‌می‌باشد (برزونسکی ،۱۹۹۰).

افراد با سبک هویت اطلاعاتی، به طور فعال اطلاعات مربوط به هویت را جستجو، پردازش و ارزیابی ‌می‌کنند. این افراد با دیدی انتقادی نسبت به خود می­نگرند، نسبت به عقاید و گزینه­ های مختلف گشوده­اند و از این طریق ساختار خود را ارزیابی و آزمون ‌می‌کنند. آن ها مانند دانشمندانی هستند که برای ایجاد نظریه درباره خود اطلاعات مختلفی را به کار می­ گیرند و برای انتخاب­ها و اعمال خویش تبیین و دلایل منطقی ارائه می­ دهند. سبک هویت اطلاعاتی به ایجاد یک نظریه متمایز و در عین حال منسجم درباره خود می­انجامد (برزونسکی، ۲۰۱۱). افرادی که طبق مدل مارسیا در وضعیت هویت کسب ­شده و تعویقی قرار دارند معمولاً از سبک اطلاعاتی برخوردارند (برزونسکی، ۱۹۸۹).

افراد با سبک هویت هنجاری اهداف، باورها و ارزش­های افراد مهم را درونی و تأیید ‌می‌کنند. این افراد تحمل ابهام ندارند و نیاز شدیدی به حفظ ساختار دارند. افراد با سبک هویت هنجاری، در تشکیل نظریه­ درباره خود متعصبانه عمل ‌می‌کنند و هدف اولیه­ آنان حفظ دیدگاه خود است و در برابر اطلاعاتی که ارزش­های آنان را تهدید می­ کند، جبهه می­ گیرند. آن ها خود را با دستورات و ارزش­های افراد مهم منطبق ‌می‌کنند و انتظارات آنان را تأیید ‌می‌کنند. این سبک به شکل­ گیری هویتی متعصبانه منجر می­ شود که در برابر تغییر بسیار مقاوم است (برزونسکی، ۲۰۱۱). سبک پردازش هنجاری معمولاً در افرادی دیده می­ شود که در مدل مارسیا در وضعیت هویت زودرس قرار دارند (برزونسکی، ۱۹۸۹).

افراد با سبک هویت گسیخته- اجتنابی از برخورد با موضوعات و تعارضات مربوط به هویت اجتناب ‌می‌کنند و یا رویارویی با موضوعات مربوط به هویت­یابی را تا جایی که ممکن است به تأخیر می­اندازند. این افراد در شکل­دهی هویت خویش به رویکردی موقتی و وابسته به موقعیت متکی­اند. بدین معنا که رفتار و انتخاب­های افراد با این سبک هویت، توسط تقاضا و پیامدهای موقعیتی تعیین می­ شود و این حساسیت و انطباق نسبت به درخواست­های محیط به جای تجدید نظر ثابت و بلندمدت در هویت افراد به رفتارهای زودگذر و موقت می­انجامد. این امر ممکن است به متلاشی شدن و عدم انسجام خود منجر شود (برزونسکی، ۲۰۱۱). سبک هویت گسیخته – اجتنابی که در واقع رشد نایافته­ترین سبک پردازش هویت است معمولاً در افرادی دیده می­ شود که در مدل مارسیا در وضعیت گسیخته قرار دارند (برزونسکی، ۱۹۸۹).

نظریه ­هایی که تا بدین­جا مطرح شدند گرچه سالها الهام بخش محققان بوده ­اند و تحقیقات بسیاری را در زمینه هویت موجب ‌شده‌اند، اما هویت را به طور کلی و در قالب وضعیت و سبک هویت مفهوم­سازی کرده ­اند و به محتوای هویت افراد کمتر توجه داشته اند. از این رو، گروهی از نظریه­پردازان هویت با چشم­انداز دیگری به بررسی هویت پرداخته­اند که بیشتر بر محتوای هویت افراد متمرکز است. در ادامه این رویکرد توضیح داده خواهد شد.

۲-۱-۳- رویکرد محتوانگر به هویت

رویکرد دیگر به هویت، رویکردی است که به جای توجه به وضعیت و یا سبک هویت افراد محتوای هویت افراد را حائز اهمیت می­داند. در رویکرد محتوانگر که از مطرح­ترین رویکردها در سال‌های اخیر بوده ­است، تمرکز بر ماهیت نشانه­ها و اسنادهایی است که افراد بر اساس آن خودشان را تعریف ‌می‌کنند (برزونسکی، ۲۰۰۳). در این رویکرد، محتوای خودپنداره و تشکیل آن را به دلیل آنکه خود تعدیل کننده و تنظیم کننده­ گستره­ی وسیعی از رفتارها و ‌عملکردهای انسان است، مهم می­دانند (مارکوس و ورف^[۷۱]، ۱۹۸۷؛ ناسیر^[۷۲]،۱۹۹۱، به نقل از کهولت و جوکار،۱۳۹۱). در این دیدگاه، تأکید بر روابط بین ­فردی و تأثیرات فرهنگی بر “خود” است و به نقش دیگران در “خود تعریفی” اهمیت داده می­ شود. از این منظر خود در مسیر تعاملات اجتماعی شکل گرفته و به عنوان محصولی ویژه از محیط­های اجتماعی- فرهنگی در نظر گرفته می­ شود (هاشمی و جوکار، ۱۳۸۹).

از جمله نظریه­ های برجسته در این زمینه نظریه هویت اجتماعی (تاجفل،۱۹۷۰)، نظریه بین­فرهنگی خود (مارکوس و کیتایاما،۱۹۹۱) و مدل ابعاد هویت چیک و همکاران (۱۹۹۴) ‌می‌باشد که در ادامه توضیح داده خواهند شد.

۲-۱-۳-۱- نظریه هویت اجتماعی

توجه به هویت اجتماعی از آنجا نشأت گرفت که رویکرد فردگرایانه­ی حاکم بر روانشناسی اجتماعی جوامع آمریکایی، قادر به تبیین و توضیح تعدادی از پدیده ­های بین گروهی جوامع اروپایی نبود (اسپیرس^[۷۳]،۲۰۱۱). این امر تعدادی از نظریه­پردازان اجتماعی چون تاجفل و ترنر^[۷۴] (۱۹۷۹) را به تدوین نظریه هویت اجتماعی و به منظور پی بردن به علل روانشناختی تبعیض بین گروهی برانگیخت.

در این رویکرد هویت از یک سو، با یک چهره­ اجتماعی که نشان­دهنده عضویت افراد در یک گروه و یا طبقه است توصیف می­ شود و از دیگر سو، با چهره­ منحصربه فرد شخصی توصیف می­ شود. ‌بنابرین‏ در این رویکرد هویت دارای دو وجه فردی^[۷۵] و اجتماعی^[۷۶] است. در هویت فردی افراد خود را بر اساس ارزش­ها، باورها و سایر ویژگی­های شخصی و منحصر به فرد خویش توصیف ‌می‌کنند که باعث تمایز آن ها از دیگران می­ شود و در هویت اجتماعی افراد خودشان را بر اساس عضویت­ در یک گروه و شباهت با اعضای گروه تعریف ‌می‌کنند. تاجفل هویت فردی و اجتماعی را به عنوان دو قطب متضاد در انتهای یک پیوستار در نظر ‌می‌گیرد. بدین ترتیب چنانچه فرد به سمت هویت اجتماعی سوق پیدا کند از گرایش او به هویت فردی کاسته می­ شود و برعکس (دس­چامپس و دوس^[۷۷]، ۱۹۹۸).