بند دوم- دیدگاه حقوق ‌دانان در خصوص مفهوم افساد فی الارض

«افساد فی الارض» از عناوینی است که بعد از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، وارد قوانین جزایی گردید و از آن جا که یک عنوان کاملاً فقهی است، موجب شده تا کمتر حقوقدانی نسبت به تعریف آن اقدام نماید. هم چنین قابل ذکر است که تعاریفی که توسط علمای علم حقوق ارائه گردیده است، به علت عدم تعریف دقیق این عنوان در کتب فقهی و قانونی، خالی از اشکال نبوده و در این خصوص بیشتر نویسندگان، به صورت گذرا و تنها با اشاره ای در چند سطر از کنار این عنوان گذشته اند.

با این وجود برخی از حقوق ‌دانان پس از انقلاب، در کتب خود بابی را ‌به این عنوان اختصاص داده‌اند که در ذیل به آن ها اشاره می‌گردد.

در کتاب «بررسی جرم محاربه و افساد فی الارض» در تعریف افساد فی الارض چنین آمده است: «به طور کلی کلمه فساد و مشتقات آن در ۵۰ مورد از قرآن به کار رفته است که هر یک دارای مصداقی خاص هستند، اما جامع بین همه آن ها همان خروج از اعتدال و به هم ریختن اعتدال و نظم طبیعی یا تشریعی هر چیزی است. لذا مفسد کسی است که شیء را از حالت سلامت و صلاح بیرون ببرد و در رأس مفسدین، مفسدی قرار دارد که به منظور سلب امنیت و ایجاد رعب و وحشت برای مردم دست به اسلحه می‌برد و مقاتله و جنگ و قتال نظام صالح را که مقتضای ربوبیت خداوند است به مخاطره می اندازد. اما فساد منحصر به محاربه نیست و خروج از اعتدال به هر کیفیتی و هر میزانی و با هر شیوه و وسیله ای که صورت بگیرد فساد تحقق می‌یابد. ‌بنابرین‏ جرایمی مانند تشکیل باندهای فحشا و منکرات و ارتشاء و کلاهبرداری، قاچاق مواد مخدر، تحریک و تشویق مردم به بی عفتی و هرزگی و امثالهم که همگی منجر به خروج از حالت اعتدال و میانه روی –که حرکت به سوی خدا است- می‌شوند، از مصادیق افساد فی الارض هستند».^[۲۲]

در جای دیگری در همین اثر آمده است : «افساد در ارض اعم است و محاربه اخص، لیکن نه به آن معنا که فساد در ارض همه گناهان را شامل است، بلکه ‌به این معنا که تنها گناهانی را شامل می شود که دارای مفسده عمومی هستند، از قبیل اشاعه فحشاء، ایجاد اغتشاش و بی نظمی، قاچاق و شیوع مواد مخدر؛ مسایلی از این قبیل که محاربه یکی از مصادیق بارز آن است که میزان مجازات آن به دلیل رکن خاص مادی آن به طریق مذکور در آیه تعیین شده است».^[۲۳]

با دقت نظر در تعریف فوق، این نتیجه حاصل می‌گردد که ظاهراًً جمع بین تعریف لغوی و اصطلاحی عبارت مورد نظر صورت گرفته است.

از دیگر موارد قابل ذکر در این تعرف می توان به عام بودن آن اشاره نمود، به نحوی که هر عملی را شامل می شود، تعریف کلیِ همراه با مصادیقِ آیت الله گیلانی- که در صفحات قبلی اشاره گردید- را مورد توجه داشته است.

در کتاب «مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام» تنها اشاره ای گذرا به جرم افساد فی الارض گردیده است و در مقام بیان تعریف آن چنین آمده است:

«فساد در زمین قید دیگری است که در آیه^[۲۴] وجود دارد. فساد در زمین با توجه به قید زمین جنبه ی عمومی جرم را می رساند. هر معصیت و جرمی فساد است اما فساد در زمین نیست، آن چه به عنوان مصادیق محاربه قبلاً نام برده شد و نا امن کردن راه ها و شهرها و اغتشاش در جامعه و سلب امنیت از مردم، به وسیله قوای قهریه و سلاح همه از مصادیق آشکار فساد در ارض، مفسد فی الارض و محاربه است».^[۲۵]

این تعریف نیز جامع و مانع اغیار نمی باشد حتی می توان گفت که تعریفی از افساد فی الارض بیان نشده است. شاید بتوان از معنای این کلام، رابطه ی عموم و خصوص مطلق بین افساد فی الارض و محاربه را استخراج نمود .

تعریف دیگر از آقای رجب گلدوست جویباری است «افساد فی الارض عبارت است از : اقدام به عملی که موجب نابودی انسان‌ها و یا اموال مردم یا غارت آن ها و یا اقدام به عملی که موجب ایجاد فتنه و تفرقه و آشوب در میان افراد و یا اقدام به عملی که موجب گسترش فساد و انحراف اخلاقی عده ای از مردم به هر نحو از انحاء گردد» ^[۲۶]

خود ایشان در پایان تعریف بیان ‌کرده‌است که این تعریف خالی از اشکال نیست ولی می‌تواند در به دست دادن ملاکی برای تشخیص مصادیق افساد فی الارض مورد توجه قرار گیرد .

یکی از نویسندگان دیگر افساد را اینطور تعریف می‌کند «افساد فی الارض عبارت است از هر گونه رفتار آگاهانه و عمدی هرکس یا کسانی ، برای برهم زدن امنیت و سلامت نظام جامعه اسلامی به قصد براندازی و یا ضربه زدن به آن و یا علم به مؤثر بودن این رفتار در مقابله با آن »^[۲۷]

در این تعریف نیز نویسنده سعی ‌کرده‌است که افساد را از مفهوم محاربه به طور مستقل تعریف کند ولی این تعریف نیز خالی از اشکال نیست ، زیرا در آن تنها موردی که مرتکب را تحت عنوان افساد قرار می‌دهد قصد براندازی و ضربه زدن یا علم به مؤثر بودن آن می‌باشد که این نمی تواند کافی باشد چراکه این مورد در بسیاری از جرایم علیه امنیت نیز وجود دارد ولی فرد را تحت عنوان افساد فی الارض قرار نمی دهد .

در تعریف دیگری که دو نفر از اساتید حقوق جزا، به نقل از کتاب «نظری به قوانین جزایی اسلام»^[۲۸]، در کتب خود آورده اند، چنین آمده است: «نباید مفهوم محارب و مفسد فی الارض را به یک معنی به کاربرد، زیرا مراد از مفسد فی الارض کسی است که در جهت فاسد کردن دیگران تلاش و کوشش داشته و قصد ستیزه جویی، گردنکشی، پیکار و محاربه با خدا و رسول خدا را دارد».^[۲۹]

در خصوص تعریف مذبور اشاره به دو نکته ضروری است؛ یکی این که آن چیزی که از ظاهر تعریف بر می‌آید، صرف اشاره به فرق میان محاربه و افساد فی الارض است و دیگر این که، با بیان عبارت «قصد پیکار و محاربه با خدا و رسول خدا را دارد»، این شبهه حادث می شود که این جرم فقط مربوط به زمان رسول خدا است.

در همین حال برخی نویسندگان افساد را به عنوان جرم مستقل معرفی و درباره‌ آن می نویسند:

«افساد فی الارض عبارت است از هر گونه رفتار آگاهانه و عمدی هر کس یا کسانی، برای بر هم زدن امنیت و سلامت نظام جامعه اسلامی به قصد براندازی و یا ضربه زدن به آن و یا علم به مؤثر بودن این رفتار در مقابله با آن».^[۳۰]

در این تعریف «افساد فی الارض» به عنوان جرمی شناخته شده که به قصد ضربه زدن به نظام جامعه صورت می‌گیرد، ‌بنابرین‏ جرایمی می‌توانند تحت این ماهیت قرار گیرند که دارای ماهیتی دال بر اندازی و ضربه زدن به جامعه باشد و ارتکاب اعمال بدون این قصد از شمول این تعریف خارج است؛ البته این تعریف در ماده ۲ قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی کشور مصوب سال ۱۳۶۹ نیز عنوان شده بود، با این تفاوت که تحقق عنوان مفسد بودن منوط به برهم زدن امنیت و سلامت در نظام جمهوری اسلامی ایران است.

• 1. اهداف پژوهش:

هدف از این پژوهش کمک به زنان در راستای افزایش سرسختی روانشناختی و بهزیستی اجتماعی برای افزایش توانایی در رویارویی با سختی ها و زندگی و مهارت‌های ارتباطی می‌باشد.

۱-۵-۱- هدف اصلی پژوهش:

بررسی تفاوت اثربخشی آموزش مهارت­ های زندگی بر سرسختی روانشناختی و بهزیستی اجتماعی

۱-۵-۲- اهداف فرعی پژوهش:

1. 1. بررسی تفاوت سرسختی روان شناختی بین زنان شاغل و خانه دار

1. بررسی تفاوت بهزیستی اجتماعی بین زنان شاغل و خانه دار

   1. فرضیه های پژوهش:

      1. فرضیه اصلی پژوهش:

آموزش مهارت‌های زندگی بر سرسختی روان شناختی در زنان اثربخش می‌باشد.

آموزش مهارت‌های زندگی بر بهزیستی اجتماعی در زنان اثربخش می‌باشد.

• • 1. فرضیه های فرعی پژوهش:

1. 1. میزان سرسختی روان شناختی در زنان شاغل و خانه دار متفاوت می‌باشد.

1. میزان بهزیستی اجتماعی در زنان شاغل و خانه دار متفاوت می‌باشد.

   1. متغیرهای پژوهش:

متغیر مستقل: آموزش مهارت های زندگی

متغیرهای وابسته: سرسختی روان شناختی، بهزیستی اجتماعی

متغیر تعدیل کننده: شغل

متغیر کنترل: جنسیت

متغیرهای مزاحم: تحصیلات، درآمد، وضعیت خانوادگی

• 1. تعریف متغیرهای پژوهش:

۱-۸-۱- آموزش مهارت های زندگی

تعریف نظری: مهارت‌های ۱۰ گانه زندگی عبارتند از: خودآگاهی – روابط بین فردی -ارتباط- تفکر نقادانه- تفکر خلاق- تصمیم‌گیری- حل مسئله- مقابله با فشار-مقابله با هیجان‌های ناخوشایند- هم‌دلی (اسمیت و گری، ۲۰۰۵).

تعریف کاربردی (عملیاتی): آموزش مهارت زندگی در این پژوهش برگزاری کلاس آموزش مهارت های زندگی به زنان شاغل و خانه دار در شهر رشت می‌باشد.

۱-۸-۲- سرسختی روان شناختی

تعریف نظری: برخی افراد راهکار‌های خاصی برای مقابله با مشکلات دارند، مرگ عزیزان، شکست‌های مالی و بیماری‌های مختلف سرنوشت مشترک همه انسان‌هاست ولی واکنش‌های افراد ‌به این مسائل به هیچ عنوان شبیه به هم نیستند. در روان‌شناسی از این افراد تحت عنوان سخت جان یاد می‌شود. مطلب حاضر با تکیه بر نگاه روان‌شناسانه بیشتر به ویژگی‌های شخصیتی افراد سخت‌جان می‌پردازد. به اعتقاد روان‌شناسان شخصیت سر سخت از ۳ مؤلفه اصلی تعهد، کنترل و مبارزه‌جویی تشکیل شده است (نمازی، ۱۳۹۱، ۱۳).

تعریف کاربردی: در این پژوهش سرسختی روان شناختی نمره ای است که آزمودنی در پرسشنامه سنجش سرسختی روان شناختی کیامرثی (۱۳۷۷) به دست می آورد.

۱-۸-۳- بهزیستی اجتماعی:

تعریف نظری: سلامت اجتماعی عبارت است از آن بخش از سلامت افراد که نه جسمانی است و نه به سلامت روان آن ها مربوط است (منظری، ۱۳۹۱، ۱).

تعریف کاربردی: در این پژوهش بهزیستی اجتماعی نمره ای است که آزمودنی در پرسشنامه سنجش بهزیستی اجتماعی PWI-A به دست می آورد.

فصل دوم

ادبیات پژوهش

۲-۱- مقدمه:

مازلو، روانشناس انسان گرا معتقد است از جمله ویژگی های یک انسان خودشکوفا (متعالی) پذیرش خود، دیگران و طبیعت به طور کلی و احساس درک تازه و مداوم از جهان اطراف خود می‌باشد. از این منظر طبیعت و عناصر موجود در آن می‌تواند در سلامت روانی افراد تأثیر گذار باشد. لذا از جمله توصیه های روان شناسان جهت ارتقا و سلامت روانی انسان ها استفاده مناسب و کار آمد از مواهب موجود در طبیعت است. سلامت روان، نیازی اساسی و برای بهبود کیفیت زندگی انسان، امری حیاتی است. سلامت روان با ویژگی های توانمند ساز درونی یا منابع درون قدرت ارتباط دارد، برخوداری از این منابع درونی توانایی فرد را، با وجود شرایط ناگوار، پیشامدهای منفی، برای رشد سازگاری خود افرایش می­دهد تا سلامت روان خود را حفظ نماید. پژوهش­ها نشان می­ دهند که بلایای طبیعی، تنیدگی های روانشناختی را به دنبال دارند که با بیماری­های جسمی و روانی مرتبط هستند. سرسختی روانشناختی و تاب آوری از جمله متغیرهایی هستند که می ­توانند تنیدگی­ها و آثار نامطلوب آن ها را تعدیل نمایند. کوباسا، مدی، زولا (۱۹۸۳؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲) سرسختی را ترکیبی از باورها درباره خویشتن و جهان تعریف ‌می‌کنند که از۳ مؤلفه تعهد ـ کنترل و مبارزه جویی تشکیل شده است. باور به تغییر، دگرگونی و پویایی زندگی و این نگرش که در رویدادی به معنای تهدیدی برای امنیت و سلامت انسان نیست، انعطاف پذیری شناختی و بردباری در برابر رویدادهای سخت استرس ­زا و موقعیت­های مبهم را به دنبال دارد. کوباسا و پوکتی (۱۹۸۳؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). باور دارند که ویژگی­های روانشناختی سرسختی از جمله حس کنجکاوی قابل توجه، گرایش به داشتن تجارب جالب و معنی دار، ابراز وجود، پرانرژی بودن و اینکه تغییر در زندگی، امری طبیعی است، می‌تواند در سازش فرد با رویدادهای تنیدگی زای زندگی سودمند باشد. بررسی ها گویای آن هستند که سرسختی با سلامت بدنی و روانی رابطه مثبت دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تأثیرات منفی استرس را کاهش می‌دهد و از بروز اختلاف های بدنی و روانی پیشگیــری می‌کند (کوباسا، ۱۹۷۹؛ فلورین، میکولینر و یالبن، ۱۹۹۵؛ بروکز، ۲۰۰۳؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲).

برخی از پژوهش ها نیز بین تاب آوری و سرسختی با اضطراب و افسردگی رابطه معنی داری نشان داده‌اند و گویای آن هستند که افراد تاب آور می‌توانند بر انواع اثرات ناگوار چیره شوند (انزلیچت، ارنسون، گود و مک کی، ۲۰۰۶؛ به نقل از سامانی، جوکار و صحراگرد، ۱۳۸۶، ۲۹۰).

ویسی، عاطف و مید و رضایی (۱۳۷۹) بین تاب آوری و رضایتمندی از زندگی ارتباط مستقیم و معنی دار گزارش نمودند و نشان دادند که در شرایط پر استرس کسانی که از سرسختی بالاتری برخوردارند ، سلامت روان بیشتری دارند تا کسانی که از سرسختی پایین تری برخوردارند.

تاب آوری به عنوان یکی از سازه‌های اصلی شخصیت برای فهم انگیزش، هیجان و رفتار مفهوم سازی شده است (بلاک، ۲۰۰۲؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲).

ورنر و اسمیت (۱۹۹۲؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). تاب آوری را « ساز و کار ذاتی خود اصلاح گری انسان» می دانند . افزون بر آن بر باور ورنر (۱۹۹۷؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). خود تاب آوری، صرف نظر از خطرات تهدید کننده ، عاملی بالقوه در همه افراد برای تغییر است . بلاک (۲۰۰۲؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). بر این باور است که خود تاب آوری توانایی سازگاری سطح کنترل بر حسب شرایط محیطی می‌باشد (لتزرینگ، بلاک و فوندر، ۲۰۰۵؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). افراد خودتاب آور دارای رفتارهای خودشکنانه نیستند؛ از نظـر عاطفی آرام هستند و توانایی تبدیل شرایط استرس زا را دارند. هسته مرکزی سازه خودتاب آوری را این پیش فرض تشکیل می‌دهد که «فطرتی زیست شناختی» برای رشد و کمال در هر انسان وجود دارد (برای نمونه طبیعت خود ـ اصلاح گری ارگانیسم انسانی) که به طور طبیعی و در شرایط معین محیطی می‌تواند آشکار شود (ورنر، ۱۹۹۷؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). به باور ماستن (۲۰۰۱؛ به نقل از حیدرنیا، ۱۳۹۲، ۲). هنگامی که فاجعه از سر بگذرد و نیازهای اولیه انسانی تأمین گردد، آنگاه تاب آوری به ظهور می‌رسد.

۱-۱- مقدمه

در سراسر تاریخ انسان، تکنولوژی تاثیری عمیق بر توسعه انسان و بر پیشرفت تمدن داشته است. علی رغم این حقیقت که تکنولوژی بزرگ‌ترین و فراگیرترین عامل مؤثر بر زندگی انسان امروزی است، اما هنوز هم برای بسیاری از مردم یک معماست و هنوز هم بسیاری از عوام و خواص نمی‌توانند تعریف دقیقی از آن ارائه بدهند. لذا بهتر است بحث را با ارائه تعریفی روشن از تکنولوژی آغاز کنیم . (خلیل،۱۳۸۶)

تکنولوژی را می‌توان تمام دانش، کالاها، فرایندها،ابزارها، روش‌ها و سیستم‌هایی تعریف کرد که در جهت خلق و ساخت کالاها و ارائه خدمات به کار گرفته می‌شوند. تکنولوژی عبارت است از روش انجام کارها به وسیله ما. تکنولوژی ابزاری است که به وسیله آن می‌توانیم به اهداف خود دست یابیم. تکنولوژی، اجرای عملی دانش است، ابزاری است که به کمک تلاش و سعی آدمی می‌آید.(همان منبع)

با توجه به سرعت جهانی شدن و رقابت تنگاتنگ در عرصه جهانی، تکنولوژی‌های برتر به عنوان مزیت رقابتی برای حضور در بازار های جهانی مطرح شده‌اند. اگر سازمان‌ها می‌خواهند از تغییرات تکنولوژیکی عقب نمانند، می‌باید قادر باشند تا تکنولوژی‌های مورد نیاز خود را کسب و از تکنولوژی‌های خود بهره برداری کنند. لذا تصمیماتی در این خصوص اتخاذ می‌شود باید در فعالیت‌های طراحی استراتژی و برنامه ریزی یک سازمان مد نظر قرار گیرند. چنانچه در یک سازمان امکان دسترسی به تکنولوژی در داخل نباشد به منزله ناتوانی روی تکنولوژی کلیدی است که باید از بیرون تامین نماید( بین،۲۰۰۷) .

۱-۲- بیان مسئله

تدوین و اجرای مؤثر استراتژی تکنولوژی به عنوان عامل اصلی در مزیت رقابتی یک شرکت لحاظ می‌گردد. مطالعات زیادی ‌در مورد اینکه چه طور چشم انداز استراتژی تکنولوژی را تعریف کنیم، وجود دارد. برخی از این مطالعات بر توسعه تکنولوژی و برخی بر توسعه دانش تأکید دارد.(داونپورت^[۱] و دیگران، ۲۰۰۳). اما آنچه همه ادبیات‌ها در آن مشترک هستند این است که استراتژی تکنولوژی فرآیندی است که، از مجموعه ای گام‌هایی تشکیل می‌شود که این گام‌ها از تصمیم‎گیری استراتژیک تا اجرای استراتژیک را مورد توجه قرار می‌دهد. از جمله آن ها می‌توان به اکتساب، مدیریت و اکتشاف تکنولوژی اشاره کرد(داونپورت و دیگران، ۲۰۰۳) ( فورد^[۲]، ۲۰۰۸ (.

در تنظیم استراتژی تکنولوژی یکی از بحرانی‌ترین مراحل این است که چگونه تکنولوژی مورد نیاز را کسب کنیم. اکتساب تکنولوژی این مورد را در نظر می‌گیرد که آیا تکنولوژی را از طریق توسعه داخلی، همکاری با دیگر شرکت‌ها و مؤسسات و یا خرید تکنولوژی به دست آوریم(چو و یو^[۳]،۲۰۰۰(. تنوع استراتژی‌های (سبک‌ها) اکتساب تکنولوژی و پیچیدگی محیط تجارت مدرن منجر ‌به این شده که تصمیم‎گیری برای آن بسیار مشکل باشد. ‌بنابرین‏ نیاز مبرم به شناسایی عوامل داخلی و خارجی تاثیر گذار در شیوه اکتساب تکنولوژی احساس می‌شود و همچنین تاثیر هر کدام از گروه عوامل بر ‌گروه‌های دیگر نیز می‌تواند نهایتاً تاثیر گذار بر سبک اکتساب تکنولوژی باشد و نتایج تحقیق بدون در نظر گرفتن تاثیر گروه‌ها ‌بر یکدیگر می‌تواند ناقص باشد به همین دلیل تاثیر آن‌ ها بر یکدیگر نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

مطالعات زیادی انجام شده است که اجزای کلیدی مؤثر بر سبک اکتساب تکنولوژی را شناسایی می‌کند(کروکاوا^[۴]، ۱۹۹۷) (هوانگ و تانگ^[۵]، ۲۰۰۷). با این حال وجود شکاف بین تصمیمات نهایی و عوامل اثر گذار احساس می‌شود. هر چند عوامل زیادی شناسایی شده که مؤثر در سبک اکتساب می‌باشند، اما وجود مطالعات اندک ‌در مورد اینکه چطور یک تصمیم استراتژیک مبتنی بر مجموعه ای بزرگ از عوامل با رویکردی کمی و سیستماتیک می‌توان گرفت، احساس می‌شود. شمار زیادی از استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی شناسایی شده که شامل استراتژی خرید فن آوری، خرید لیسانس، مأموریت‌ تحقیق و توسعه، ائتلاف تحقیق و توسعه، استفاده از کارمندان نخبه، تحقیق وتوسعه درونی و غیره می‌باشد که تصمیم‎گیری در این زمینه می‌تواند با بهره گرفتن از برنامه‎ ریزی ریاضی، تجزیه‎وتحلیل آماری و روش‌های تصمیم‎گیری چند معیاره باشد.

در این پژوهش با توجه به وجود شرایط متعدد در سازمان‌ها، شرکت‌های صنعتی و خدماتی از یکسو و از سوی دیگر تنوع و تفاوت استراتژی‌های اکتساب با توجه به نوع نیاز صنعت پتروشیمی ایران استراتژی مناسب انتخاب می‌شود. به منظور انتخاب استراتژی مناسب به دلیل محدودیت‌های دسترسی به خبرگان از روش‌های MADM استفاده خواهد شد.

۱-۳- ضرورت و اهمیت تحقیق

انتخاب استراتژی مناسب اکتساب تکنولوژی یکی از تصمیمات راهبردی مهم در خصوص تدوین استراتژی تکنولوژی می‌باشد. در سال های اخیر، تدوین و به کارگیری استراتژی تکنولوژی به عنوان یک محرک قوی در خصوص ایجاد و بهبود مزیت رقابتی صنایع مختلف مورد توجه قرار گرفته است. با وجود مطالعات و پژوهش های صورت گرفته بر ارزیابی تکنولوژی و فرایند های اکتساب آن تحقیقات اندکی در زمینه روش مناسب اکتساب تکنولوژی در صنایع خاص صورت پذیرفته است. این مسئله موجب ایجاد چالشی برای تصمیم گیرندگانی که وظیفه اتخاذ تصمیماتی در خصوص چگونگی ارزیابی و تحلیل شرایط موجود و متعاقب آن اتخاذ تصمیماتی در خصوص چگونگی ارزیابی و تحلیل شرایط موجود و متعاقب آن اتخاذ تصمیمات منطقی و کارا در انتخاب شیوه مناسب اکتساب تکنولوژی با هدف بقاء و ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان باشد، شده است. روش های دست یابی به تکنولوژی می بایست هم راستا با اهداف سازمان ها باشد. به سبب تنوع روش های اکتساب تکنولوژی و نیز محیط و شرایط متنوع سازمان ها و با توجه به نیاز های در حال رشد، لزوم به کارگیری مدل های ریاضی با بهره گیری از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره برای حل چنین مشکلاتی شده است.

۱-۴- اهداف تحقیق

هدف این تحقیق کمک به محققان و پژوهش گران برای مطالعه سیستمی در زمینه استراتژی اکتساب تکنولوژی و بررسی دلایل تاثیر بیشتر یا کمتر هر یک از این عوامل در کشور های در حال توسعه در تحقیقات آتی و تلاش برای رفع موانع موجود بود.

مؤسسات و مدیران اجرایی نیز می‌توانند در طراحی استراتژی تکنولوژی سازمان خود یافته ها های تحقیق حاضر را مورد مطالعه قرار دهند و با توجه به شاخص‌های شناسایی شده در این تحقیق اقدام به اولویت بندی استراتژی اکتساب تکنولوژی در سازمان خود نمایند. اهداف دیگری که این تحقیق دنبال می کرد به شرح زیر می‌باشد:

1. 1. با توجه به شرایط موجود در صنعت پتروشیمی استراتژی اکتساب تکنولوژی مناسب انتخاب گردید.

1. 1. عوامل اثر گذار در انتخاب استراتژی مناسب، تعیین شد.

1. 1. عوامل در ‌گروه‌های مختلف طبقه بندی شد.

1. 1. میزان شدت تاثیر هر کدام از عوامل تعیین ‌گردید.

1. 1. چگونگی تاثیر گرو های اصلی اثر گذار بر همدیگر ا تعیین شد

1. انتخاب بهترین رویکرد اکتساب تکنولوژی با توجه به شرایط موجود در صنعت پتروشیمی برای دست یابی ‌به این هدف با توجه به موقعیت صنعت پتروشیمی از نظر هر یک از شاخص‌ها اقدام به انتخاب بهترین رویکرد اکتساب تکنولوژی گردید.

ICU3(مراقبت های ویژه داخلی)

NICU(مراقبت های ویژه نوزادان )

ICU(جراحی قلب )

بخش های

مراقبت های ویژه

زایمان – بستری زایمان

نوزادان – اطفال

عفونی – نازایی

دیالیز – شیمی درمانی

کتلب – پستکت

سایر بخش های بالینی

فیزیوتراپی- داروخانه – آندوسکوپی -تراکم استخوان- تست ورزش-رادیولوژی – نوارمغز – نوارقلب – سی تی اسکن-آزمایشگاه – اسپیرومتری

بخش های پاراکلینیک

فصل سوم

روش تحقیق

مقدمه

هدف تمام علوم ، شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به منظور آگاهی از مسایل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش های علمی ، تغییرات قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده‌اند. این روندها و حرکت‌ها سبب شده است که برای بررسی رشته‌های مختلف بشری ، از روش علمی استفاده شود، (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸،۸۴). از جمله ویژگی‌های مطالعه علمی که هدفش حقیقت‌یابی است استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدفها ، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش‌های تحقیق است، (خاکی ،۱۳۷۹ ،۵۲).

در تحقیقاتی از این دست همواره محقق به دنبال آن است که با بررسی نمونه‌ای کوچک که البته معرّف جامعه‌ مورد بررسی می‌باشد، نتایج به دست آمده از نمونه را به کل جامعه تعمیم دهد. محقق داده های به دست‌آمده در فرایند تحقیق را با بهره گرفتن از شاخص‌هایی مانند میانگین و میانه توصیف می‌کند. اما واضح است که در اکثر تحقیقات محقق امکان دسترسی یا بررسی کل اعضای جامعه را ندارد، لذا آنچه که او را در فرایند تجزیه و تحلیل داده ها یاری می‌کند روش‌ها و تکنیک‌های آمار استنباطی می‌باشند.

در این فصل پس از بیان روش تحقیق ، بررسی جامعه ، نمونه و روش سنجش اعتبار پرسشنامه‌ها و آزمون های آماری مورد استفاده مطرح می‌گردد.

۱-۳ روش تحقیق

به طور کلی روش های تحقیق در علوم رفتاری را می توان با توجه به دو ملاک تقسیم کرد. الف) هدف تحقیق و ب)نحوه گردآوری داده ها.

تحقیق حاضر، از آنجایی که هدفش تعیین تجربی روابط میان سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان و مدیران است، از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات پیمایشی توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد.

۱-۱-۳ قلمرو تحقیق

قلمرو مکانی تحقیق : تحقیق حاضر در بیمارستان شهید بهشتی کاشان انجام خواهدشد.

قلمرو زمانی : دوره زمانی این تحقیق سال ۱۳۹۳ می‌باشد.

قلمرو موضوعی: به لحاظ موضوعی این تحقیق در حوزه مدیریت رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی قلمداد می شود.

۲-۱-۳ جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری: جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه سطوح منابع انسانی ( متصدیان، کارکنان، کارشناسان، کارشناسان مسئول و مدیران ) بیمارستان شهید بهشتی کاشان می‌باشد.

۳-۱-۳- نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه:

نمونه ای که معرف جامعه باشدکه شامل متصدیان، کارکنان، کارشناسان، کارشناسان مسئول و مدیران می‌باشد. با توجه به آمارهای موجود مبنی بر تعداد کل جامعه آماری(بیمارستان شهید بهشتی کاشان)، با بهره گرفتن از فرمول زیر به تعیین حجم مطلوب نمونه می‌پردازیم، (آذر، مومنی، ۱۳۸۴، ۷۶).

فرمول:

که در آن :

P : برآورد نسبت صفت متغیر، (۵/۰ = P) Z : مقدار متغیر نرمال واحد، متناظر با سطح اطمینان ۹۵ درصد، ( ) : مقدار اشتباه مجاز، (۰۶/۰ = )

N : حجم جامعه محدود که ۳۰۰ نفر می‌باشد.

که برای اطمینان بیشتر۱۷۰ پرسشنامه توزیع گردید و ۱۵۰ پرسشنامه جمع‌ آوری شد.

۴-۱-۳- روش نمونه‌گیری

برای نمونه‌گیری در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی استفاده شده‌است. در این تحقیق از روی لیست منابع انسانی و به صورت تصادفی نمونه گیری انجام شده است.

۵-۱- ۳- متغیرها و شاخص های تحقیق

در فرضیه اصلی متغیر مستقل سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی متغیر وابسته است. و در فرضیات فرعی ابعاد سرمایه اجتماعی متغیر مستقل و رفتار شهروندی سازمانی متغیر وابسته هستند. شاخص های سرمایه اجتماعی در جدول زیر آورده شده است که این شاخص ها عبارتنداز:

1. 1. برای بعد ساختاری شامل روابط شخصی گرم ، ارتباط کاری خوب ‌و زیاد ، ساختار ارتباطی تسهیل کننده ازجمله تیم ها و کمیته های کاری

1. 1. برای بعد شناختی شامل وجود ارزش ها واهداف مشترک ،شناخت ‌و همکاری ‌بر اساس حکایت مشترک می‌باشد

1. برای بعد رابطه ایی شامل روابط مبتنی برصداقت واعتماد متقابل ،همکاری به ‌عنوان یک الزام ،وجود کار تیمی ،انتقاد پذیری ،تعهدبه اهداف ، رجحان منافع سازمان ، عضویک خانواده مشرک بودن می‌باشد.

۶-۱-۳- روش های جمع‌ آوری اطلاعات

مهمترین روش های گردآوری اطلاعات ‌بر اساس ابزار گردآوری بدین شرح می‌باشد :

۱) مطالعات کتابخانه‌ای

در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق موضوع ، از منابع کتابخانه‌ای ، مقالات ، کتاب‌های مورد نیاز و نیز از شبکه جهانی اطلاعات (اینترنت) استفاده شده است.

۲) تحقیقات می‌دانی

در این قسمت به منظور جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از ۲ نوع پرسشنامه استفاده گردیده است:

الف) پرسشنامه مربوط به سرمایه اجتماعی : این پرسشنامه را کلیه سطوح منابع انسانی ( متصدیان، کارکنان، کارشناسان، کارشناسان مسئول و مدیران ) در بیمارستان شهید بهشتی کاشان پاسخ گفته اند. این پرسشنامه که توسط ناهاپیت وقوشال طراحی گردیده ،بعدساختاری (۷ گویه)، رابطه‌ای (۶ گویه) و شناختی (۷ گویه) را می سنجد.

ب) پرسشنامه مربوط به رفتار شهروندی سازمانی: این پرسشنامه را هم کلیه سطوح منابع انسانی ( متصدیان، کارکنان، کارشناسان، کارشناسان مسئول و مدیران ) در بیمارستان شهید بهشتی کاشان پاسخ گفته اند. این پرسشنامه با بهره گرفتن از دو مقیاس رفتار شهروندی سازمانی، پادساکف و همکارانش( ۱۹۹۰ ) و نت مه یر و همکارانش ( ۱۹۹۷ ) ، طراحی شده است. این پرسشنامه چهار بعد جوانمردی و گذشت ( ۲ گویه)، رفتار مدنی( ۲ گویه) ، نوع دوستی(۳ گویه)و وظیفه شناسی( ۴ گویه)را می سنجد. ضمناً اصل پرسش نامه ها در بخش ضمائم و پیوست ها موجود می‌باشد.

پرسشنامه های مذکور شامل ۲ بخش عمده می‌باشند :

۱) نامه همراه : در این قسمت هدف از گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده های مورد نیاز ، بیان شده است. برای این منظور بر با ارزش بودن داده های حاصل از پرسشنامه تأکید گردیده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سوالها را عرضه کند.

۲) سوال‌های (گویه‌ها) پرسشنامه : این بخش از پرسشنامه شامل ۲ قسمت است :

الف) سوالات عمومی (جمعیت‌شناختی)

در سوالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی و جمعیت شناختی در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌ آوری گردد.

جدول ۳-۱سوالات جمعیت‌شناختی

1. 1. غفلت والدین نسبت به نیازهای کودک: بی توجهی نسبت به نیازهای کودکان در زمره مخرب ترین عوامل مؤثر در پرورش کودک به طور اعم و در تحصیل کودک به طور اخص است. عدم تأمین نیازهای کودک، چه نیازهای اولیه مثل خوراک و پوشاک و چه نیازهای ثانویه مثل امنیت، تعلق و احترام ضربه شدیدی بر جسم و روح کودک وارد می‌کند. این ضربه می‌تواند زندگی کودک را شدیداًً تحت تأثیر قرار دهد و موجب تضعیف عملکرد تحصیلی گردد. گاهی اوقات به دنبال رویدادها و اتفاقاتی که در خانواده به وقوع می پیوندد، نیازهای کودکان مورد غفلت قرار می‌گیرد و والدین از تأمین آن ها باز می مانند. از این رو کودکان این خانواده ها به یکباره کاهشی در عملکرد کلی خود و به خصوص عملکرد تحصیلی نشان می‌دهند.

   

1. 1. فقر و محرومیت اقتصادی: یکی از مهمترین عوامل مؤثر در افت تحصیلی دانش‌آموزان، عدم تأمین حداقل نیاز اقتصادی است. محرومیت اقتصادی خانواده از جهات مختلف بر افت تحصیلی کودکان و نوجوانان دانش آموز تأثیر می‌گذارد و رویهم رفته بیشترین درصد دانش‌آموزان ناموفق را کسانی تشکیل می‌دهند که مشاغل پدرانشان در سطح پایین اقتصادی و اجتماعی قرار دارد.

1. 1. کمبود وسایل کمک آموزشی و رسانه های گروهی: امروزه نقش وسایل کمک آموزشی و رسانه های گروهی در آموزش و پرورش بسیار حائز اهمیت است و فقدان آن مانع پیشرفت تحصیلی کودک می‌گردد. از آنجا که شاخص های پیشرفت تحصیلی به موازات وسعت یافتن امکانات آموزشی و به تبع آن انتظارات اولیای مدرسه و نظام آموزشی، رشد پیدا ‌کرده‌است، لازم است که توانایی یادگیری کودک نیز در کنار این امکانات همگام با سایر دانش‌آموزان بالاتر رود. در غیر این صورت کودکی که از امکانات کمک آموزشی و رسانه های گروهی بهره مند است از هر لحاظ به کودکی که فاقد این امکانات است پیشی می‌گیرد. و کودکی که از این وسایل بی بهره است، در زمره دانش‌آموزان دچار افت تحصیلی می‌گردد. هرچند میزان و کیفیت مطالعه وی تغییر نکرده باشد به عبارت دیگر بدون توجه به قابل دسترس بودن یا نبودن این امکانات، استانداردهای تحصیل بر حسب امکانات موجود یکسان است.

1. 1. 1. مهاجرت و انتقال: جابه‌جایی از محیطی آشنا به محیطی ناآشنا اغلب تعادل عاطفی و هیجانی کودک را برهم می زند. مهاجرت متضمن رها کردن برخی علایق، دوستی ‌ها، تعلقات و وابستگیهاست. اموری که در دست کشیدن از آن ها بسیار فشارآور است و در صورتی که تدابیری جبرانی اندیشیده نشود، ممکن است، منبع آسیب های روانی و اجتماعی وسیعی گردد. مهاجرت مستلزم این است که کودک مدرسه ای را ترک و در مدرسه ای دیگر شروع به تحصیل نماید. علاوه بر این خود را با سر‌فصل‌های زمان بندی شده درسی مدرسه و مکان جدید هماهنگ کند، لازم است کودک بسیاری از عادات خود را یکباره ترک کند و خیلی سریع مجموعه عادات دیگری برگزیند. این تحول یکباره حائز فشارهای روانی شدیدی است که تحمل آن گاهی اوقات حتی برای یک بزرگسال مشکل است در جریان جنگ تحمیلی و مهاجرت مردم استان‌های جنگ زده به سایر نقاط کشور این مسئله بخوبی قابل مشاهده و پیگیری بود و تأثیرات مهم آن بر وضعیت دانش‌آموزان مهاجر آشکار بوده و هست.

   

1. عوامل منطقه ای و محلی: در مناطق خاص از کشور ممکن است مشکلات منطقه ای وجود داشته باشد که در افت تحصیلی اثر بگذارد و ازجمله این عوامل منطقه ای که در روند تحصیل دانش‌آموزان تأثیر بسیار زیاد به جا می‌گذارد، مسئله تفاوت زبان محلی با زبان جامعه است. دو زبانه بودن^[۱]۱ یکی از عوامل بسیار مهم در افت تحصیلی کودکان است که بی شک معلمان ورزیده و آگاه بیش از هر فرد دیگر با آن آشنایی دارند. (لیامی و دیگران ۱۳۷۳)

تحقیقات جهانی انجام شده در این زمینه

در گزارشی که توسط یونسکو منتشر شده است، تکرار پایه در همه سطح های آموزشی رخ می‌دهد. بیشترین بررسی ها به سطح ابتدایی پرداخته‌اند، زیرا نسبت تکرارکنندگان در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا بیش از یک پنجم جمعیت دانش آموزی است.^[۲]۲

میزان تکرار پایه گزارش شده در آسیا و امریکای لاتین کمتر است. در آمریکای مرکزی و آسیای جنوبی، همانند کشورهای آفریقایی، جنسیت رابطه یکدستی با تکرار پایه ندارد. هرچند که احتمال ترک تحصیل دختران به طور معمول و به ویژه در پایه های نخستین بیشتر است. (همان مجله)

در گزارشی که یونسکو (۱۹۹۱) اعلام کرده در میان منطقه های گوناگون، کشورهای آفریقایی بیشترین میزان تکرار پایه گزارش شده در دو سطح دبستانی و دبیرستانی را دارند. میزان گزارش شده برای کشورهای آفریقایی بیشترین میزان تکرار پایه گزارش شده در دو سطح دبستانی و دبیرستانی را دارند. میزان گزارش شده برای کشورهای آفریقایی در سطح دبستانی بیش از کشورهای شرق آسیا و خاورمیانه و نزدیک به میزان برآورد شده برای فقیرترین کشورهای آمریکای لاتین است.

در پژوهشی که هوسن (۱۹۶۷) در انجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در درس ریاضیات انجام داد، یک رابطه مثبت بین پیشرفت تحصیلی با وضعیت اقتصادی – اجتماعی خانواده دیده شد.^[۳]۱ (رئیس دانا)

در پژوهشی دیگر از عوامل متعدد و ممکن تعیین کننده وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده، ساده ترین آن یعنی شغل پدر به عنوان شاخص اصلی تعیین کننده وضعیت اجتماعی – اقتصادی به علاوه تعداد سال‌های تحصیل پدر و مادر به عنوان شاخص‌های دیگر در کنار شاخص اصلی تعیین گردید. در دو مطالعه درس علوم در سال‌های ۱۹۷۱-۱۹۷۰ و ۱۹۸۴-۱۹۸۳ در گروه سنی ۱۴ سال نشان داد که به استثنای کشور تایلند ضرایب همبستگی میان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در درس علوم و وضعیت شغلی پدر آن ها از یک سو و میزان تحصیلات پدر و مادر، به طور مجزا از سوی دیگر، همه مثبت و معنادار است^[۴]۲٫ (کیوز ۱۹۹۲)

در پژوهشی دیگر که میانه ضرایب همبستگی محاسبه شده بین شاخص‌های تعیین کننده وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده و پیشرفت تحصیلی در سه درس علوم، ادبیات و درس خواندن ارائه شده است.

شاخص‌های تعیین کننده وضعیت اقتصادی اجتماعی، شغل پدر و میزان تحصیلات پدر و مادر بوده است. مقادیر ضرایب به دست آمده در درس خواندن بزرگتر از ضرایب مربوط به درس علوم و ادبیات بوده است. به عبارت دیگر ارتباط میان پیشرفت تحصیلی با وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده در درس خواندن قوی تر از دو درس دیگر بوده است. بعلاوه میزان همبستگی پیشرفت تحصیلی در کلیه موارد، با شغل پدر قوی تر از همبستگی با تحصیلات پدر و مادر بوده است^[۵]۱٫ (ثورندایک ۱۹۷۳)

وضعیت مطالعات در ایران

تحقیقی که در سال ۱۳۶۵ برای برآورد خسارت‌های اقتصادی ناشی از شکست تحصیلی در جامعه ایران انجام گرفت نشان داده شد که خسارت‌ها در سه گروه یعنی هزینه های تحمیل شده به دولت، هزینه های تحمیل شده بر خانواده ها و خسارت‌های وارده به دانش آموز شکست خورده طبقه بندی می‌شود. تعداد دانش‌آموزان مردود در سال تحصیلی ۶۶-۶۵ معادل ۴۹۴/۲۱۴/۲ نفر بوده که نتایج محاسبات نشان می‌دهد خسارت اقتصادی ناشی از شکست تحصیلی در آن سال برای دولت و خانواده های دانش‌آموزان مردود چیزی معادل ۹/۶ میلیارد ریال بوده است که این رقم معادل ۲۶/۱ برابر ۴۸۹ میلیارد ریالی است که ‌در سال‌ ۶۵ صرف اداره مؤسسات آموزش کشور شده است^[۶]۲ (نفیسی، ۱۳۶۵)