در سال‌های اولیه زندگی، کودک خودهای متفاوت دارد و از عدم ثبات بین آن ها و از فقدان وحدت یا کلیت آن رنج نمی برد. این قسمت معمول و ضروری در رشد است. هویت انتزاعی پیچیده است که کودک به دلیل محدویت تفکرش که در سطح عملیات عینی است نمی تواند آن را به موقع درک کند.

۱۰Freud

۲٫Schultz

با ظهور عملیات صوری است که نوجوانان می‌تواند به صورت درون نگرانه به وحدت و یکپارچه بیاندیشد و در این زمان بسیاری از آنان حساس می‌شوند به اینکه فقط بازیگر نقش های مختلف هستند و کلیت ‌به این ترتیب آرمانی است که در اواخر نوجوانی درک می شود و ممکن است که با جدیت پی گیری شود. فرد باید در اواخر نوجوانی عناصر هویت خود از قبیل منش شخص، چهره، استعدادها، علایق، ترسها، تعارضات و خاطرات در یک کل دوام پذیر یکپارچه کند(کروگر،۱۹۸۵).

۲-۸٫مشکلات نوجوانان در هویت یابی

1. نهایت گرایی

درجاتی از نهایت گرایی در نوجوانی بهنجار است. آزمون نقش های جدید و طریقه های جدید تفکر شکلی سالم و ضروری برای آزمایش است. با این حال شکستن هویت کودکی در افرادی خاص ممکن است اضطرابی بیش از حد را برانگیزد که موجب توسل او به یک هویت نابالغ نهایت گرا گردد. استقلال – وابستگی، پرخاشگری- اطاعت تعارض هایی هستند که ممکن است نوجوانان برای تمام یا بعضی از آن ها راه حل های نهایت گرا اتخاذ کند. برای مثال نوجوانی که از وابستگی خود در رنج است اما آنقدر امنیت ندارد که خانه را ترک کند ممکن است در خانه به عنوان یک تصمیم شبانه روزی بی ملاحظه باقی بماند. در نهایت دیگر، کسی است که ‌در مورد وابستگی بسیار نگران و نا ایمن است و از کوچک‌ترین نشانه وابستگی به خاطر ترس از بازگشت به وضعیت کودکی احساس خطر و از والدین دوری می‌کند. نوجوانی که در هویت یابی دچار اشکال است اغلب در مقابل والدین و سایر نهادهای اقتدار سر پیچی می‌کند. و در عین حال به به بعض از الگوهای اقتدار متوسل می شود برای اینکه با کسی که تعریف روشنی از نقش خود در زندگی دارد همانند سازی کند(آقا محمدیان و شیخ روحانی، ۱۳۸۲).

۲- گریز از واقعیت.

بسیاری از نوجوانان در اجتماع احساس آسودگی ندارند. برای مثال احساس می‌کنند که دارای بدن بدترکیبی هستند و از جنسیت خود ناراضی و حتی شرمگین اند. این نا آسودگی باعث می شود که از فعالیت ها ارتباطات اجتماعی دوری کنند و از واقعیت اجتماعی به انفعال و خیال پردازی ‌در مورد موقعیت های رمانتیک، ورزشی و اجتماعی روی آورند. گریز از واقعیت نیز مانند نهایت گرایی هم می‌تواند جنبه ای بهنجار در نوجوانی باشد و هم می‌تواند آسیب زا گردد. در حقیقت این آسیب شدید ترین خطر در رشد دوره نوجوانی است و آنهایی که دارای اضطراب های اجتماعی شدیدتری هستند و کسانی که ‌در مورد ابراز عواطف و به عهده گرفتن نقش های ممکن، بیشترین تعارض را دارند به دنیای تخیلات و رویاها پناه می‌برند با این امید که از ترس و دردی که انتظار دارند از تماس با دیگران نصیبشان خواهد شد اجتناب کنند. سرانجام حالت گریز از واقعیت شکل‌گیری هویت اسکینروئید است و می‌تواند از طریق دائمی زندگی فرد گردد. (مارکستروم- آدامز^۱ و همکاران، ۱۹۹۳).

۲-۹٫پایگاه های هویت از نظر مارسیا

جیمز مارسیا پس از اریکسون ‌به این نتیجه رسید که شکل گیری هویت در مراحل مختلفی صورت می‌گیرد. او دو روند را در شکل گیری هویت اساسی تلقی می‌کند که عبارتند از بحران و تعهد. (بی ریا،۱۳۸۵)مارسیا با توجه ‌به این دو روند چهار سبک را برای هویت معرفی می‌کند: ۱- هویت آشفته یا سردرگم(پراکندگی هویت)، ۲- هویت زود شکل گرفته (ضبط هویت) ۳- هویت به تعویق افتاده (وقفه) ،۴- هویت پیشرفته (کسب هویت).( برک.۲۰۰۱)

1. 1. هویت آشفته یا سردرگم (پراکندگی هویت)

1. مشخصه اصلی این نوع هویت بی تفاوتی همراه با فقدان تعهد و جستجوگری است. این افراد عمدتاًً بی تفاوت و بی علاقه هستند و نقش های اجتماعی را امتحان نموده، به سرعت ترک می نمایند و خود را به دست سر نوشت و شانش می سپارند و هر کاری که جماعت انجام دهند با آن ها هم داستان می‌شوند. عزت نفس کمی دارند، تکانشی هستند و تفکری نا منظم دارند( برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی۱۳۸۴ ).آنان نه به ارزش‌ها و باورهای معینی رسیده اند و نه کوششی برای دستیابی به آن ها به عمل می آورند. با آنکه این گروه هیچ آزمایش و کوشش قابل ملاحظه ای در این مورد نکرده اند فکر می‌کنند چنین کوششی بسیار دشوار و مستاصل کننده است (لطف آبادی، ۱۳۸۰).

Markstrom-adams¹

۳-هویت زود هنگام (ضبط هویت)

افرادی که هویت ضبط شده دارند، خود را به ارزش‌ها و اهدافی متعهد ساخته اند بدون اینکه گزینه های دیگر را بررسی کرده باشند. در عوض آن ها هویت حاضر و آماده ای را می‌پذیرند و ضبط می‌کنند که یک فرد مقتدر (معمولاً والدین اما گاهی معلمان، رهبران مذهبی، یا معشوقهای رمانتیک) آن را برای ایشان برگزیده است.(برک، ۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی۱۳۸۴)

افرادی که در ضبط هویت گرفتار شده اند، متحجر، متعصب و انعطاف ناپذیر هستند. برخی از آن ها تعهدات خود را به صورت دفاعی به کار می‌برند و هر گونه اختلاف عقیده ای را تهدید قلمداد می‌کنند(کروگر، ۱۹۹۵). اغلب آن ها می ترسند افرادی که برای محبت و عزت نفس به آن ها وابسته هستند طردشان کنند(استریت ماتروپیت ،۱۹۹۶، به نقل از برک، ۲۰۰۱).

۴-هویت به تعویق افتاده (وقفه)

تعویق هویت به معنای جستجوگری فعال همراه با تعهد اندک است. در این حالت هویت، فرد نیاز دارد که خود را در تجارب مختلف بیازماید تا به شناخت عمیقی ‌در مورد خود برسد. حالت تعویق ممکن است همراه با پریشانی واسترس باشد و در نتیجه این افراد در مقایسه با سایر حالت ها بیشتر تمایل دارند که مدت کمتری در حالت تعویق باقی بمانند(شووارتز۱، ۲۰۰۱)

^۱. Schwartz

۵- هویت پیشرفته (کسب شده):

افرادی که هویت کسب کرده‌اند، مثلاً گزینه ها را بررسی نموده و به یک رشته ارزش‌ها و اهدافی پای بند هستند که خودشان آن ها را برگزیده اند. آن ها احساس سلامت روانی می‌کنند. در طول زمان از احساس یکسانی برخوردارند. و می دانند راه به کجا می‌برند(برک ۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴)

نوجوانانی که هویت کسب کرده‌اند یا فعالانه آن را کاوش می‌کنند. احساس عزت نفس بیشتری دارند، به ‌احتمال بیشتری به صورت انتزاعی و نقادانه فکر می‌کنند، بین خود آرمانی و آنچه امیدوارند که بشوند) و خود و اقعی شان شباهت بیشتری وجود دارد، و در استدلال اخلاقی پیشرفته هستند(جو سلسون^۱، ۱۹۹۴؛ مارسیا و همکاران ۱۹۹۳، به نقل از برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴). در ضمن افرادی که هویت کسب کرده‌اند کمتر خود محور هستند و ‌در مورد نشان دادن خود واقعی شان به دیگران احساس ایمنی بیشتری می‌کنند(اوکانور^۲، ۱۹۹۵،به نقل از برک،۲۰۰۱ )

۲-۱۰٫تفاوتهاری جنسیتی و هویت

در خصوص تفاوت‌های ‌جنسیتی هویت، اریکسون اعتقاد داشت که تحول هویت در زنان و مردان متفاوت است. به نظر می‌رسد که تفاوت‌های جسمانی احتمالاً در جریان تحول هویت تاثیر گذارد. تحقیقات انجام شده طی سال‌های ۱۹۶۰ – ۱۹۷۰ نظر اریکسون را درباره تفاوت‌های جنسیتی موجود در شکل گیری هویت را تأیید کردند. در سال‌های قبل از ۱۹۸۰، دست یابی به هویت جداگانه بررسی می شد چون گمان می‌رفت هر جنس به گونه ای متفاوت به هویت می‌رسند، اما از ۱۹۸۰ به بعد در بررسی ها هر دو جنس را با هم در نظر گرفتند و تفاوت ها و شباهت ها را بین دو جنس در شکل گیری هویت مطالعه کردند( آقا جانی، ۱۳۸۱).

نامحسوس‌بودن

خدمات نامحسوس هستند و برخلاف کالاهای فیزیکی قابل رؤیت نیستند. ‌بنابرین‏ قبل از اینکه خریداری شوند قابل مزه‌کردن، احساس‌شدن، شنیدن یا بوییدن نمی‌باشند. استفاده‌ کنندگان از خدمات برای تعدیل و کاهش تردید خود در پی شواهد و مدارکی هستند تا از کیفیت خدمات اطمینان حاصل کنند. آن ها با کسب اطلاعات از کلیه منابع موجود، استنباط‌های لازم را نسبت به کیفیت خدمات به عمل می‌آورند. ‌بنابرین‏ وظیفه انجا‌م‌دهندگان خدمات آن است که این شواهد و مدارک را هر چه غنی‌تر سازند و موارد نامحسوس را محسوس سازند. (علی پور ،۱۳۹۰)

تفکیک‌ناپذیری

به طور معمول، خدمات همزمان با تولید به مصرف می‌رسند. اگر خدمات توسط کسی انجام شود انجام‌دهنده نیز بخشی از خدمت تلقی خواهد شد. از آنجا که مشتری نیز همزمان با تولید خدمت حضور دارد، تأثیر متقابل فرد یا مؤسسه ارائه‌دهنده خدمت حالت خاصی از بازاریابی خدمت بشمار می‌آید و هر دو عامل یعنی ارائه‌دهنده خدمات و مشتری بر پیامد خدمت تأثیر می‌گذارند. (همان منبع)

عدم مشابهت و تغییرپذیری

کیفیت خدما به دلیل وابستگی به شخص ارائه‌دهنده و محلی که خدمت در آنجا ارائه می‌شود بسیار متفاوت است. مؤسسات خدماتی برای اعمال کنترل کیفی می‌توانند سه اقدام انجام دهند اول انتخاب، آموزش و استفاده از نیروی انسانی شایسته و ورزیده است. شرکت‌های هواپیمایی، بیمه و بانک‌ها برای ارائه خدمات مناسب و کیفی، منابع زیادی را صرف آموزش کارکنان خود می‌کنند. دومین اقدام، استانداردکردن فرایند انجام خدمت در سراسر سازمان است. این امر را می‌توان با تهیه نقشه و دستورالعمل فرایند خدمات موردنظر در یک نمودار جریان کار با هدف شناسایی و تعیین نقاط ضعف در ارائه خدمت ترسیم نمود. گام سوم، نظارت دقیق بر چگونگی رضایتمندی مشتری با بهره گرفتن از سیستم‌های بررسی انتقادات و پیشنهادات و تحریک مشتریان برای بازخورد می‌باشد. از این طریق، خدمت‌رسانی ضعیف شناسایی شده و کوشش می‌شود تا نقاط ضعف آن برطرف شود. (همان منبع)

غیرقابل ذخیره‌بودن

خدمات را نمی‌شود انبار کرد برخی پزشکان از بیمارانی که سر وقت حاضر نمی‌شوند حق ویزیت مطالبه می‌کنند زیرا پزشک در موعد مقرر آماده انجام معاینه، بوده است. وقتی تقاضا یکنواخت است، غیرقابل ذخیره‌بودن مشکل عمده‌ای محسوب نمی‌شود، اما زمانی که با نواسان در تقاضا مواجهیم، مؤسسات خدماتی با مشکلاتی روبرو می‌شوند (روستا و دیگران، ۱۳۸۰).

۲-۶-بازاریابی خدمات

امروزه اعتماد و اطمینان در فرآیندهای بازاریابی جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص داده است. در دنیای تجارت مدرن امروز، قدرت مشتریان به دلایلی چون افزایش اطلاعات، افزایش گزینه‌های انتخاب، افزایش ارتباطات بین مشتریان و افزایش رنجش، وجود اطمینان و اعتماد و مسئولیت در عملکرد و عدم اطمینان مشتریان روز به روز در حال افزایش است. بازاریابی نقش مهمی در عملکرد مؤثر سازمان ایفا می‌کند. زیرا این اعتماد و مسئولیت نوعی وابستگی احساسی بین پرسنل و مشتریان ایجاد می‌کند. اعتماد و مسئولیت به عنوان نوعی سرمایه اجتماعی در فعالیت‌های سازمانی محسوب می‌شود و روابط بازاریابی نقش مدیریتی در سازمان را دارد. فرایند بازاریابی در یک سازمان باید به گونه‌ای باشد که اعتماد مشتریان را جلب نماید در این راستا برخوردهای ارادی و تعاملی برای متقاعدکردن و جذب مشتریان و کسب اعتماد آن‌ ها بسیار تأثرگذر است. ‌بنابرین‏ بازاریابی‌هایی که توأم با جلب اعتماد و اطمینان مشتریان باشد احتمال موفقیت بیشتری دارد. از آنجایی بازاریابی در بخش مالی و بانکی در گروه بازاریابی خدمات مورد توجه قرار می‌گیرد ‌بنابرین‏ در تدوین استراتژی‌های بازاریابی باید این نکته را مدنظر قرار داد که در مواقعی که محصول آن‌ ها از نوع نامشهود بوده و نوعی خدمت است جایگاه سازمان در ذهن مشتریان مورد تعیین می‌گردد. ‌بنابرین‏ بازاریابی خدمات مالی و بانکی تنها شامل فروش خدمات نیست بلکه عملکرد بانک و نقش و تصویر آن در ذهن مشتریان است (وانس^[۹]، ۲۰۰۲).

بخش دوم: بازاریابی سبز :

۲-۷- بازاریابی سبز

تاریخچه بازاریابی سبز به سال ۱۹۷۰ بر می‌گردد . فارغ از توجهات دهه ۷۰ ، در اواخر دهه ۸۰ ایده ای به نام بازاریابی سبز ظهور خودش را اعلام کرد . در این موقع مرکز توجه مشتریان به سمت محصولات سبز گرایش پیدا کرد و پس از آن موضوع بازاریابی سبز مطرح و پژوهش های زیادی خصوصاً در کشورهای توسعه یافته انجام شد . (کران و پیت ۲۰۰۵)^[۱۰] تمرکز اصلی بازاریابی سبز در اواخر ۱۹۸۰ و اوایل ۱۹۹۰ درباره اندازه بازار سبز و خصوصیات مصرف کنندگان بود .(رکس و بومان ۲۰۰۷)^[۱۱] اکثر شرکت ها امروزه از خود می پرسند ما می‌توانیم سبز ، پاک و سودمند برای هر زمانی باشیم ؟ بازاریابی سبز به عنوان یک گرایش مهم در تجارت پیشرفته مطرح شده است . تقاضا برای محصولات اکولوژیک و فعالیت های تجاری پایدار دلایل متعددی داشت که از جمله آن می توان به افزایش سطح آگاهی های مشتریان درباره مسایل محیطی و قوانین سخت معرفی شده دولت های ملی ، بخصوص در کشورهای توسعه یافته صنعتی اشاره کرد .(گوران و ریچهلد،۲۰۰۵)^[۱۲] .

شروع فعالیت های بازاریابی سبز با تمایل به سمت حرکت های همه جانبه و گروهی باید باشد . (ماتور،۲۰۰۰)^[۱۳].

در سال های اخیر نیز محیط گرایی یا جنبش سبز در ایالات متحده به عنوان یک جریان مهم رشد کرد . جنبش سبز به عنوان یک جنبش اجتماعی مشخص در سال های اخیر شامل جنبه‌های مختلف زندگی مثل سیاست ، مصرف ، تکنولوژی ، خرید محصول ، بازار ، تولید و منابع است . (همان منبع،۱۹۳) بازاریابی سبز را بازاریابی یا ترفیع محصول ‌بر اساس یک عملکرد محیطی یا یک بهبود در آن تعریف کردند . (لی ،۲۰۰۸)^[۱۴] بازاریابی سبز یک ابزار پیچیده است که تمام سازمان و فعالیت های آن را برای رسیدن به موفقیت و مزایای بلند مدت در برمی گیرد .(پلونسکی و روسنبرگ ،۲۰۰۱) ^[۱۵] بازاریابی سبز فرآیندی اجتماعی است که افراد و گروه ها از طریق مبادله محصولات و ارزش آن ها ، نیاز و خواسته خود را از طریق یک روش اخلاقی که اثرات منفی بر محیط زیست را حداقل کند برآورده می‌کنند .

بازاریابی سبز فرآیندی مدیریتی است که مسئولیت آن شناسایی ، پیش‌بینی و ارضای نیازهای مشتریان و جامعه به وسیله یک روش سودمند و پایدار است .(پاکو و راپوسو ، ۲۰۰۹)^[۱۶]

هدف بازاریابی سبز وارد کردن موضوعات محیطی در تلاش های بازاریابی است . ‌فعالیت های زیست محیطی به ندرت در همه معیارهای ارزیابی شرکت جای می گیرند . اکثر شرکت ها از ابزارهای اندازه گیری سنتی (سود ، ROI ، سهم بازار و . . .) برای ارزیابی موفقیت نوآوری های سبز استفاده می‌کنند . اگرچه امروزه برخی از شرکت ها به دلایل بشر دوستانه به سمت سبز شدن می‌روند ، با این وجود تعداد کمی از شرکت ها سبز بودن را به عنوان یک فرصت استراتژیک درک کرده‌اند .

با اینکه تقاضا ناپایدار بوده و شرایط و استانداردهای بازار ، از یک بازار به بازار دیگر متفاوت است ، بازاریابی سبز به یک اهمیت جهانی دست پیدا ‌کرده‌است . (گوران و ریچهلد،۲۰۰۵)^[۱۷]

کثیری از فقها محاربه و افساد فی الارض را مترادف هم دانسته و آن را یک جرم به حساب آورده اند، ‌به این دلیل که ارباب تفاسیر متعرض محاربه شده و از مفسد فی الارض مستقلا بحث نکرده اند و از عدم تعرض مفسد و عدم تفسیر آن یک دلیل سلبی درست کرده و نامش را اتفاق گذاشته اند و این عدم تفسیر را دلیل بر انحصار افساد در مفهوم محارب گرفته اند^[۳۱].

این استدلال و اتفاق در یکسان دانستن عناوین محاربه و افساد فی الارض بر خلاف ظاهر آیه است زیرا اگر محاربه همان افساد فی الارض باشد، دیگر نیازی به ذکر عبارت (یسعون فی الارض فسادا) نبود، به علاوه در صورت یکسان بودن این دو، بسیاری از مصادیق افساد از شمول عنوان محاربه خارج می‌گردند.

به هر ترتیب مستقل بودن جرم محاربه و جرم افساد فی الارض از وحدت این دو در قالب یک جرم بیشتر محتمل و قابل توجیه است، چرا که از طرفی ظاهر آیه شریفه صریح در این معنی است: «انّما جزاءالذّین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فسادا…) و از طرف دیگر شرط اصلی فارق بین این دو، همان استعمال سلاح است بدین توضیح که در تحقق محاربه وجود این شرط لازم بوده ولی در تحقق افساد فی الارض، وجود چنین شرطی ضرورت ندارد بلکه استعمال سلاح یا هر وسیله دیگری می‌تواند از موارد تحقق آن باشد. به عبارت دیگر در افساد فی الارض چنین تقیدی وجود ندارد، بلکه مهم قصد مرتکب است^[۳۲].

آقای نعناکار در کتاب افساد فی الارض اختلافاتی را در خصوص این دو عنوان بیان نموده که عبارتند از:

۱- در محاربه هدف ایجاد اخافه، رعب و وحشت و سلب آزادی و امنیت در جامعه است در حالی که افساد فی الارض هدف ضربه زدن و مقابله با نظام اسلامی است و می‌تواند از طریق محاربه و برهنه کردن سلاح و برهم زدن امنیت جامعه صورت گیرد.

۲- عنصر مادی در جرم محاربه فقط از طریق به کاربردن سلاح و برهنه کردن و ایجاد اخافه و سلب آزادی از مردم صورت می‌گیرد در حالی که در افساد فی الارض عنصر مادی عبارت است از هر گونه رفتاری که می‌تواند شامل فعل و ترک فعل و گفتار نیز شود و … ^[۳۳].

مبحث دوم: درآمدی بر مبنای بزه محاربه

در این گفتار، به مبانی فقهی و عرفی که در خصوص بزه محاربه بیان گردیده اشاره می شود.

گفتار نخست: مبانی شرعی

الف: مبانی قرآنی

در آیات قرآن کریم محاربه در معانی مختلف کارزار، جنگ و مقاتله به کار رفته است. در سوره ی انفاق آیه ۵۷ آمده است: «فامّا تسقفنّهم فی الحرب فشرد بهم من خلفهم لعلهم یذکرون» یعنی تو ای رسول، چون با کافران مشغول کارزار شدی آن ها و کسانی را که پشت سرایشان هستند پراکنده و رمیده گردان تا عبرت گیرند. همچنین در آیه ۱۰۷ سوره ی توبه، ساختن مسجد ضرار به دست منافقان، جنگ با خدا و رسول او بیان شده است.

در آیه ۴ سوره ی محمد(ص) نیز درباره مبارزه با کفار، کلمه حرب به معنی جنگ و کارزار به کار رفته است. همچنین در آیه ۲۷۹ سوره ی بقره محاربه درباره کسانی که ترک ربا نمی کنند به کار رفته است: «… فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله…» یعنی اگر ربا را ترک نکنید بدانید که حربی از جانب خدا و رسولش متوجه شما خواهد شد. در این آیه حرب به معنای مبارزه ای است که خدا و رسول او با رباخوار می‌کنند و به مناسبت حکم و موضوع، مبارزه خدا این است که حکم می‌کند تا مال ربوی از رباخوار گرفته شود و مبارزه رسول خدا این است که حکم را اجرا می‌کند. معنی این سخن آن است که اگر رباخوار به اختیار خود ربا را ترک نکند مال ربوی که در حقیقت از مردم است با قوه قهریه از او گرفته می شود.

در آیه ۳۳ سوره ی مائده که اختصاص به محاربه دارد قرآن کریم می فرماید:

«انّما جزاءالذّین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فسادا ان یقتلو او یصلبوا او تقطع ایدیهم و ارجلهم من خلاف او ینفو من الارض ذلک لهم خزی فی الدنیا و لهم فی الاخره عذاب علیم.

جزای کسانی که با خدا و رسولش به ستیز بر می خیزند و در زمین برای ایجاد فساد کوشش می‌کنند این است که کشته شوند یا به دار آویخته شوند یا دست و پاهایشان به طور خلاف قطع شود یا از زمین نفی و تبعید شوند. این عذاب دنیوی آنان است و برای ایشان در آخرت عذاب بزرگی است.

۱- شأن نزول آیه

در بیان شأن نزول آیه ۳۳ سوره ی مائده نظرات مختلفی وجود دارد. مفسرین در بیان شأن نزول آیه بیان کرده‌اند: جمعی از مشرکان خدمت پیامبر آمدند ‌و مسلمان شدند، اما آب و هوای مدینه به آن ها نساخت، رنگ آن ها زرد و بدنشان بیمار شد. پیامبر اکرم(ص) برای بهبودی آن ها دستور داد به خارج از مدینه در نقطه ی خوش آب و هوایی از صحرا بروند که شتران زکات را برای چرا به آنجا می بردند و ضمن استفاده از آب و هوای آنجا از شیر شتران به حد کافی استفاده کنند. آن ها چنین کردند و بهبودی یافتند، اما به جای تشکر از پیامبر اکرم (ص) دست و پای چوپان های مسلمان را قطع کردند و چشمان آن ها را از بین بردند، سپس دست به کشتار آن ها زدند و شتران زکات را غارت کردند و از اسلام بیرون رفتند، پیامبر (ص) دستور دادند آن ها را دستگیر کردند و برای مجازات همانند کاری را با آن ها کردند که بر چوپان ها روا داشته بودند، یعنی چشم آن ها را کور کردند و دست و پاهایشان را بریدند و کشتند تا عبرت دیگران شوند.^[۳۴]

از طرف دیگر با اضافه شدن لفظ محاربه به «الله» و «الرسول» در آیه مذبور قرینه ای شده است تا مفسرین متمایل ‌به این دیدگاه شوند که چون محاربه در معنای حقیقی خود با خداوند ممکن نمی باشد، ‌بنابرین‏ محاربه به معنای حقیقی خود به کار نرفته است. اگرچه محاربه با رسول خدا (ص) امکان پذیر می‌باشد، لیکن لفظ اضافه شدن محاربه به خدا و رسول را قرینه ای دانستند که مراد و مقصود معنای گسترده تری می‌باشد.^[۳۵]

عده ای معتقدند «آیه ‌در مورد مشرکان نازل شده است که پیمان خود را با رسول (ص) شکستند و قطع سبیل و افساد فی الارض کردند. عده دیگر معتقدند ‌در مورد عده ای از اهل کتاب است و عده ای معتقدند که آیه ‌در مورد قومی است که اسلام آوردند، سپس مرتد شدند و شتر پیامبر را کشتند».^[۳۶]

ابن عباس و عده ای دیگر معتقدند آیه مربوط به قطاع الطریق از مسلمانان است، اما ابن عمر آیه را راجع به مرتدان می‌داند و این مطالب از حسن و عطا و عبدالکریم هم نقل شده است و دلیل آن را نزول آیه در قضیه عرنین می دانند که مرتد شده بودند.^[۳۷]

برخی از مفسرین آیه مذبور را خاص مرتدین و کافران دانسته و قائل به منسوخ بودن حکم آیه شده اند.^[۳۸]

آموزش تن آرامی ، خصوصاًً برای افرادی که به ناراحتی و دردهای خاصی دچارند ، در مجموع تنیده اند ، یا قادر به غلبه برحالت بی قراری نیستند ، مفید است . آموزش تن آرامی به صورت های مختلفی انجام می پذیرد مانند یوگا ، مراقبه و تن آرامی حاصل از هیپنوتیزم . آموزش می‌تواند توسط خود درمانگر انجام گیرد ، یا این که مراجع به یک گروه آموزش تن آرامی یا یوگا ارجاع داده می شود(مبینی ، ۱۳۸۲ به نقل از کنرلی ، ۱۹۹۵ ) .

در این روش آزمودنی را متوجه احساساتی می‌سازند که از کمترین میزان انقباض ‌گروه‌های کوچک عضلانی ایجاد می شود و مراجع را راهنمایی می‌کنند تا به تدریج ، انقباض عضلانی خود را خاتمه دهد و به هر گروه عضلانی ، به طور جداگانه ای توجه شود (ماهر ، ۱۳۷۸) .

بر اساس روش تنش زدایی ، در خلال چند جلسه ، چگونگی ایجاد آرامش در عضلات به فرد آموزش داده می شود و انتظار می رود که با بهره گرفتن از این فنون در خلال موقعیت های تنیدگی زا نیز وی بتواند به آرامش دست یابد و در پیشگیری و کاهش اضطراب خود ، توفیق یابد .

افراد مضطرب می‌توانند از آرامش ، به عنوان روشی مؤثر در ایجاد این احساس که بر نشانه های خود کنترل دارند استفاده کنند . آرامش ، آثار شناختی وسیعتری نیز ممکن است داشته باشد . پی ولر و جانستون ( ۱۹۸۶ ) دریافتند که آرامش ، امکان دستیابی به اطلاعات مثبت در حافظه را افزایش می‌دهد و در نتیجه ، دسترسی به گزینه هایی بر ضد افکار معطوف به خطر را آسان تر می‌سازد . یکی از ساده ترین راه های رسیدن به آرامش ، اقدام به انجام کارهای لذت بخش و راحتی بخش و استراحت در فواصل کارهای شلوغ روزمره است . علاوه بر آن ، عده ای از بیماران ، از آموزش رسمی فنون آرامش ، بیشتر سود می‌برند . این شق مخصوصاً ‌در مورد افرادی صدق می‌کند که می‌گویند پیداکردن آرامش برایشان فوق العاده دشوار است و یا افرادی که به طور مداوم ، در خود تنش احساس می‌کنند . طیفی از فنون آرامش وجود دارد و صرف نظر از فنی که انتخاب می شود ، آرامش باید به عنوان مهارتی که از طریق ممارست های مکرر فراگرفته می شود ، مطرح شود و هدف آن نباید صرفاً آرامش بر روی صندلی راحت در خانه باشد ، بلکه فرد باید بتواند از آن در فعالیت های روزمره خود نیز سود جوید. یکی از انواع پذیرفتنی آموزش آرامش ، روش کاربردی آن است که به وسیله اُست ( ۱۹۸۷ ) وضع شده است (کیت هاوتون و دیگران ، ۱۹۸۹ به نقل از قاسم زاده ، ۱۳۸۳) .

شیوه اجرای جلسه درمان

برای بالا بردن سطح آگاهی فرد نسبت به نشانه های اولیه واکنش اضطراب ، از او می‌خواهیم که موارد اضطراب را گزارش دهد . چیزهایی که در این گزارش ذکر می شود شامل اطلاعاتی است درباره موقعیتی که در آن ، اضطراب اتفاق می افتد ، شدت اضطراب ( ۱۰- ۰ ) و نخستین نشانه هایی که مورد توجه قرار می گیرند ( که اکثراً واکنش های بدنی هستند مانند افزایش ضربان قلب و یا « دل آشوبی » ) . از افراد خواسته می شود که در سرتاسر مراحل مختلف آموزش آرامش ، به بازبینی نشانه های اولیه ، ادامه دهند .

آرامش پیشرونده ( ۱۵ تا ۲۰ ثانیه ) : نخستین مرحله آرامش آموزی ، آموزش فن پیشرونده است . بدین منظور بدن به چند گروه عضلانی بزرگ تقسیم می شود و هر گروه ابتدا تنیده و بعد آرمیده می شود . تناوب تنش و آرامش به فرد یاد می‌دهد که بین دو حالت ، تمایز قایل شود و آگاهی بیشتری نسبت به قسمت هایی از بدن خود که مخصوصاً تنش دار است ، پیدا کند . برای آنکه بتوان آرامش را به راحتی به موقعیت های طبیعی تعمیم داد ، لازم نیست افراد در جریان آموزش ، روی نیمکتی دراز بکشند . بلکه از آن ها خواسته می شود روی صندلی راحت بنشینند . ابتدا درمانگر ، خود ، نشان می‌دهد که چه طور می توان ‌گروه‌های مختلفی از عضلات را تنیده و یا آرمیده ساخت . همزمان با او ، مراجع چند تمرین تنش – آرامش انجام می‌دهد و درمانگر ، درستی آن ها را وارسی می‌کند . آن گاه مراجع چشم خود را می بندد و درمانگر دستورالعمل لازم برای ایجاد تنش و آرامش در عضلات مختلف را به ترتیبی درست و مطابق زمان بندی درست ، ارائه می‌دهد . تنش ، معمولاً حدود ۵ ثانیه طول می کشد و آرامش به دنبال آن و به مدت ۱۰ تا ۱۵ ثانیه ، طول می کشد . معمولاً هر یک از عضلات ، فقط یک بار تنیده و آرمیده می شود . پس از آن که مراجع توانست ‌به این ترتیب همه عضلات خود را مورد تنش و آرامش قرار دهد ، از او خواسته می شود تا میزان آرامش خود را در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ ، تعیین کند . از همین مقیاس ، بعدها برای بازنگری میزان پیشرفت در جریان تمرین های خانگی ، استفاده می شود . درمانگر باید ببیند که اگر بیمار در تمرین های آرامش برخی از عضلات ، مشکلی دارد ، به او کمک کند تا این مسئله بر طرف شود . در آرامش پیشرونده ، بدن به دو قسمت ، تقسیم می شود . در جلسه اول آرامش ، دست ها ، پاها ، صورت ، گردن و شانه مورد تمرین قرار می‌گیرد.در جلسه دوم ، بقیه قسمت ها نیز افزوده می شود . عضلات اصلی که در هر جلسه مورد توجه قرار می‌گیرد و دستورالعمل برای ایجاد تنش در آن ها از این قرار است : جلسه ۱ « دست خودتان را مشت کنید ، به طوری که در ناحیه مشت و بازو احساس تنش بکنید … دست چپ تان را مشت کنید ، به طوری که در ناحیه مشت و بازو ، احساس تنش بکنید ، دست تان را از آرنج خم کنید و در عضله دو سر انقباض ایجاد کنید . ناحیه انگشتان را آزاد بگذارید . دست تان را صاف نگهدارید و عضله سه سر را منقبض کنید و قسمت پایین دست هایتان را به صندلی بچسبانید و سعی کنید انگشتان را در حالت آرمیدگی نگه دارید ….. » ، جلسه ۲ : ابتدا تمرین های جلسه قبل را انجام دهید . این کار باید حدود ده دقیقه ، وقت بگیرد . پس از انجام آخرین تمرین مربوط به ناحیه شانه ، بلافاصله دستور العمل های زیر را شروع کنید : به طور آرام و منظم نفس بکشید و به شکم تان فشار نیاورید … نفس عمیق بکشید ، ریه هایتان را کاملاً پر کنید و … چند ثانیه نگه دارید و بعد بدون مقاومت ، نفس تان را بیرون دهید . عضلات شکم را منقبض کنید …… »

غذا و مواد غذایی در هر جامعه‌ای نماد و ‌بیان کننده بخشی از فرهنگ جامعه است و بسیاری از گردشگران می‌توانند با خوردن غذای کشور مقصد به فرهنگ،آداب و رسوم و سبک زندگی افراد آن جامعه پی ببرند. انسان‌شناسان عادات غذایی را به عنوان کلیتی پیچیده از فعالیت‌های آشپزی، تمایل‌ها و تنفرها، آگاهی جمعی، اعتقادات، تابوها، موهومات وابسته با تولید، تهیه و مصرف غذا و در یک کلام یک مفهوم فرهنگی بزرگ میک مدرس دانشگاه درباره گردشگری غذایی به خبرنگار ایرنا گفت:گردشگری غذایی یکی از شاخه‌های گردشگری سلامت است و گردشگرانی که با هدف تجربه و تنوع در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به کشورهای مختلف سفر می‌کنند علاوه بر بهره‌مندی از جاذبه‌های تاریخی از امکانات غذا و نوشیدنی در محل‌های مورد بازدید گردشگری نیز استفاده می‌کنند. گردشگری غذا نوعی دیگر از فعالیت‌های گردشگری است که ‌به این نوع گردشگری در روستاها توجه زیادی می‌شود.

برگزاری جشنواره‌ها و فستیوال‌های غذایی در محیط‌های روستایی برگزاری تورهای غذا برای آموزش پخت غذاهای محلی و افزایش گردشگرانی که به دنبال تنوع غذایی در محیط‌های کاملا سنتی هستند به ایجاد گردشگری غذایی منجر شده است. این سطح راز گردشگری در زمان‌های ویژه‌ای از سال که محصولات کشاورزی مثل سبزی‌های محلی می‌رسد طرفداران خاص خود دارد. امروز، مسافران با تجربه تر هستند، بیشدرآمد قابل تصرف و زمان بیشتری اوقات فراغت به سفر، و ‌بنابرین‏ گردشگری اجازه می‌دهد تا آن ها را به فرار از زندگی روزمره خود را محیط معمول و غرق خود را در جهان از آزادی و اخبار. گردشگران ‌بنابرین‏، بیشتر و بیشتر در جهان به دنبال برای تجارب یادگیری بتن، و در این تلاش تجربه وابسته به غذا و پخت و پز، بسیار متنوع راه، در حال پخش است به طور فزاینده ای برجسته است.

۲-۶ توسعه گردشگری^[۴۵]

لازم است قبل از بحث میان « توسعه^[۴۶]» و «رشد^[۴۷]» تمایز قائل شویم؛ بدین معنی که واژه ی رشد، تغییر در اندازه یا کمیت وضع پدیدهای از نظر تعداد، ابعاد و میزان آن را بیان می‌کند. اما توسعه واژه ای مهم است که جنبه‌های مختلفی اعم از رشد اقتصادی، تغییر ساختاری، صنعتی شدن، خود شکوفایی و اتکا به نفس فرهنگی، مذهبی، ملی و فردی را در بر می‌گیرد( حسینی و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۶۵). در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰ مفهوم توسعه با آنچه در گذشته بود تغییر کرد و به نوعی مسئله ی کیفیت زندگی مطرح شد. یکی از جنبه‌های بسیار مهم که به توسعه همه جانبه ی کشورها کمک ‌کرده‌است گردشگری و یا توسعه ی گردشگری است.

” توسعه ای که همه جانبه نباشد و برای مثال بعد فرهنگی را نادیده بگیرد و صرفا به الگوهای وارداتی خارجی متکی باشد، خلاقیت فرهنگی بومی را از رشد باز می‌دارد و ظرفیت جامعه برای مقابله با فرهنگ و الگوی وارداتی را سست و ضعیف می‌کند” (اردستانی، ۱۳۸۲: ۴۴). گردشگری یکی از ابزارهای دستیابی به توسعه در مقصدها به شمار می رود. در بیانیه مانیل^[۴۸] درباره گردشگری جهانی که سازمان گزدشگری جهانی (WTO)^[49] آن را منتشر نموده، آمده است که گردشگری در مقیاس جهانی اش می‌تواند منجر به ایجاد اقتصاد جدید بین‌المللی گردد و این خود سبب کاهش شکاف عمیق اقتصادی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و هم چنین سرعت بخشیدن به توسعه اقتصادی و اجتماعی به ویژه در کشورهای در حال توسعه می شود (Sharpely, 2002: 14). در همه ی کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه، ساختارهای سیاسی و اجتماعی حاکم است که تعیین می‌کند کدام یک از راهبردهای توسعه توفیق بیشتری دارد. تجربه ها نشان داده است که توسعه ی موفق، بستگی به دگرگونی های بنیادین در ساختارهای اجتماعی – اقتصادی دارد ( نکویی، ۱۳۸۹: ۱۲۰). امروزه، بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه، از گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه ی پایدار یاد می‌کنند و در تلاش هستند با شناسایی قابلیت های توسعه ی گردشگری مناطق و رفع موانع آن سهم بیشتری از عایدات این بخش را نصیب خود سازند ( قدمی و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۱۱). برای بیان مفهوم توسعه گردشگری و مؤلفه‌ های آن راه درازی در پیش است، چراکه در کتب و مقالات مختلف به مؤلفه‌ های متفاوتی به عنوان فاکتورهای توسعه گردشگری اشاره شده است. وقتی تصمیمی برای توسعه گردشگری گرفته می شود، اشکال متفاوت زیادی از آن وجود دارد که مطابق با مکان، علایق گردشگران و منابع گردشگری قابل استفاده، متغیرند، تنوع و تفاوت رویکردها نسبت به گردشگری ریشه در تصویر جوامع گوناگون از مفهوم گردشگری دارد. فرایند برنامه ها و طرحهای توسعه گردشگری مبین استراتژیها، رویکردها، سیاست‌ها و خط مشی های کشورهای گوناگون نسبت به مقوله گردشگری است (همان، ۱۳۸۹: ۱۱۴). لذا در این پژوهش توسعه گردشگری، غالباً منوط به توسعه جاذبه های متنوع طبیعی، فرهنگی، و تاریخی تعریف می شود (تقوایی و همکاران، ۱۳۸۸: ۴۶). به نوعی می توان گفت که این توسعه همه ی چیزی که باعث رونق بیشتر گردشگری می شود را دربرمی گیرد. لذا در این پژوهش چندین مؤلفه‌ ی اساسی که بیشترین ارتباط را با سوال اصلی پژوهش دارند، بیان می شود. این عوامل از آمارهای ملی و بین‌المللی در نظر گرفته شده که شامل نرخ ورود گردشگران به کشور، میزان جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی ( رضوانی، ۱۳۸۹: ۱۰)، توسعه مکان های فرهنگی، تعدد رویدادهای فرهنگی، افزایش سیاست های توسعه گردشگری است. در فرایند توسعه، توجه به فرهنگ به عنوان عامل اثرگذار در کلیه شئونات زندگی از اولویت‌های توسعه می‌باشد اگر فرهنگ و توسعه با یکدیگر تعامل پیدا کنند و بر هم اثرگذارند اهداف توسعه دست یافتنی می شود هرگاه فرهنگ و توسعه به دو سوی متفاوت روند، توسعه محکوم به انحطاط می شود ( نجفی، ۱۳۸۳: ۳۰).

1. پیشینه تحقیق

از آنجایی که یک پژوهش خوب بر تمامییافته‌هایی که درباره مسئله به دست آمده مبتنی است، لذا در این بخش به معرفی مطالعات انجام شده در این زمینه می پردازیم. شایان ذر است که موضوع مورد مطالعه ی این حوزه از جهت محتوا منحصر به فرد است. ‌بنابرین‏ آنچه در این بخش بیان می شود مطالعاتی است که نزدیک به مسئله ی ما بوده و می توان از آن ها به جمع‌ آوری اطلاعات و دانش موجود در زمینه ی مسئله ی پژوهش پرداخت.

۳-۱ سابقه پژوهش­ها و مطالعات انجام گرفته داخلی

۳-۱-۱ کتاب

آن چه در این بخش بیان می شود، جستار کوتاه به مطالعاتی است که با زمینه ی موضوع این پژوهش مناسبت دارد. شایان ذکر است که برخی از این مطالعات به صورت کوتاه و در یک بخش با موضوع تحقیق حاضر قرابت داشته است.