پیرو تئوری پیشنهادی هیلی (۱۹۸۵)، روش کل اقلام تعهدی، مدیریت سود را به عنوان تفاوت بین سود خالص و جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی تعریف نمود. در مواقعی که تفاوتی بزرگ بین سودهای گزارش‌شده در شرکت و جریان نقدی عملیاتی آن وجود داشته باشد. احتمالاً شرکت‌ها درگیر

درجه‌ای از مدیریت سود می‌باشند. به منظور سازگاری با معیارهای نسبی، هم سود گزارش‌شده و هم جریان نقدی عملیاتی برحسب دارایی‌های ابتدای دوره سنجیده می‌شود. مدیریت سود برای شرکت I طی دوره t به صورت زیر اندازه‌گیری می‌شود:

(۲-۸)

که در معادله فوق CFOEMj.t مؤلفه مدیریت شده برای شرکت j دو سال I ام می‌باشد که برابر کل اقلام تعهدی است.

NIj.t سود عملیاتی گزارش‌شده برای شرکت j دو سال t ام است.

CFO_j,t: جریان نقدی عملیاتی برای شرکت j در سال t ام است.

از اشکالات روش فوق، ناتوان بودن در کشف حجم مدیریت سود و عدم شناسایی ابزار ویژه استفاده شده برای مدیریت سود است، ولی می‌تواند نشانه هایی از وجود مدیریت سود باشد. علاوه بر این، روش فوق بدون استفاده از روش‌های پیچیده آماری، یک راه آسان برای ارزیابی احتمالی شرکت‌های درگیر مدیریت سود، فراهم می‌آورد.

۲-۶-۲-۴ روش توزیع نمونه‌ای:

تمرکز مطالعات اخیر و توزیع فراوانی مدیریت سود، هنگام اجتناب از گزارش زیان یا کاهش سود منجر به ارائه روش پیگیری برای آزمون مدیریت سود شد. بورگستالر و دپچو (۱۹۹۷) که توزیع مدیریت سود و سودهای گزارش شده را بررسی کردند. آن‌ ها به بررسی فراوانی شرکت‌هایی که سود منفی یا تغییرات سود آن‌ ها اندک است پرداختند. این رویکرد در ارتباط با کشف فراوانی مدیریت سود نسبت به سایر روش‌های بحث‌شده، به صورت عینی‌تر مورد توجه قرار گرفته است. اما از آشکار کردن میزان مدیریت سود و یا اقلام تعهدی خاصی که برای مدیریت سود از آن‌ ها استفاده شده است، قاصر می‌باشد. (هلی و والن ۱۹۹۰) به طور خلاصه، هر معیار مدیریت سود، مزایا و معایب شاخص خودش را دارد. در غیاب یک مدل کامل برای کشف مدیریت سود، مطالعات سود بایستی معیارهای متنوع را برای افزایش اعتبار و روانی نتایج تحقیقاتشان استفاده نمایند.

جدول ذیل به تعهدی از تحقیقات صورت گرفته در خصوص اقلام تعهدی اشاره دارد:

جدول ۲-۱: جدولی از تحقیقات صورت گرفته در خصوص اقلام تعهدی

محقق

شاخص اقلام تعهدی غیرعادی (مدیریت سود)

بیور و مک نیکولز (۱۹۹۸)

رشد ذخیره زیان سالانه برای بیمه‌گران اموال

دی جرج و همکاران (۱۹۹۹)

فراوانی مقایسه سودهای فصلی سالانه به سطح سود صفر و مقایسه سود فصل قبل با پیش‌بینی تحلیل‌گران

جیانمینگ (۲۰۰۷)

اقلام تعهدی غیرمنتظره

یودیانتی (۲۰۰۸)

مدیریت سود و جریان های نقدی

لوبو و ژانگ ژو (۲۰۰۸)

افشا مدیریت سود

کارل و اسکات (۲۰۰۹)

نقش اقلام تعهدی در صنعت

دپوچ و همکاران(۲۰۰۹)

اقلام تعهدی و اندازه گیری آن

۷ تحقیقات انجام‌شده:

۲-۷-۱ تحقیقات خارجی:

تحقیقات متعددی در این رابطه انجام شده و به بررسی انواع مدیریت سود و تأثیر آن بر متغییر های مختلف در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس های اوراق بهادار پرداخته‌اند.

کارل و اسکات (۲۰۰۹) به بررسی نقش رده‌بندی صنعت در برآورد اقلام تعهدی اختیاری پرداختند. نتایج حاصله نشان می‌دهد که رده‌بندی شرکت‌ها ‌بر اساس GICS که بیشتر به سمت گروه‌های متجانس یا همگن تمایل دارد، بر تغییرات سطح برآورد اقلام تعهدی اختیاری اثر می‌گذارد. آن‌ ها همچنین قسمتی از مطالعات تئو و همکاران (۱۹۹۸) در رابطه با عملکرد بلندمدت بازار سرمایه در زمان عرضه اولیه سهام به عموم را تکرار کرده و نتایج عمومی منتشر شده در رابطه با فراوانی غیرعادی اقلام تعهدی در سال عرضه اولیه سهام و عملکرد ضعیف سهام در سال‌های بعد از آن را تأیید می‌کند.

لوبو و ژانگ ژو (۲۰۰۸) در تحقیقی با عنوان کیفیت افشا و مدیریت سود به بررسی ارتباط بین کیفیت افشا و مدیریت سود می‌پردازد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ارتباط منفی و معنی‌داری بین افشاگری شرکت‌ها و مدیریت سود وجود دارد. به عبارت دیگر شرکت‌هایی که تمایل کمتری به افشا دارند بیشتر به مدیریت سود روی می‌آورند و بالعکس.

رینا و دیگران (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان “جریان های نقد آزاد مازاد، مدیریت سود و کمیته حسابرسی” ‌به این پرداختند که چه قدرجریان نقد آزاد مازاد به مدیریت سود مربوط است. در این مطالعه فرض بر این است که مدیران شرکت هایی که از جریان های نقدی آزاد بالایی برخوردارند شدت عمل خوبی در اداره مدیریت سود دارند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کمیته حسابرسی مستقل به شرکت های دارای جریان نقدی آزاد، کمک می‌کند تا بر رویه های مدیریت سود نظارت داشته باشد.

یودیانتی (۲۰۰۸) در تحقیقی با بهره گرفتن از ۱۵۰ شرکت نمونه به بررسی تاثیر مدیریت سود بر رابطه جریان های نقدی آزاد و ارزش سهام‌داران پرداخت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با ۹۵ درصد اطمینان، تغییرات جریان های نقدی آزاد با تغییرات ثروت سهام‌داران ارتباط معنا داری دارد. همچنین او در این تحقیق نشان داد که بین جریان های نقدی آزاد مثبت و ارزش سهام‌داران رابطه مستقیم معناداری وجود دارد ولی بین جریان های نقدی منفی و ارزش سهامدارن رابطه معنادار مستقیمی وجود ندارد. وی در آزمون فرضیه دوم ‌به این نتیجه رسید که با ۹۹ درصد اطمینان، مدیریت سود در سطح کل نمونه و در سطح جریان های نقدی مثبت باعث تضعیف رابطه جریان های نقدی با ثروت ایجاد شده برای سهام‌داران می شود.

دپوچ و همکاران (۲۰۰۹) نشان دادند که با اتکا بر اندازه گیری اقلام تعهدی به روش سنتی و با بهره گرفتن از نمونه شرکت‌های زیان ده قدرت پیش‌بینی بازده آتی سهام شرکت‌ها تضعیف می شود.

جیانمینگ (۲۰۰۷) در تحقیقی از طریق به کارگیری اقلام تعهدی غیرمنتظره در خصوص آزمون مدیریت سود مدل جدیدی را نسبت به مدل جونز و مدل تعدیل‌شده آن ارائه داد و ‌به این نتیجه دست یافت که این مدل توانایی بالایی در شناسایی موارد مدیریت شده و همچنین کیفیت بهتر را دارد می‌باشد.

کارول (۲۰۰۴) در تحقیق خود به بررسی این موضوع که آیا مدیریت سود با نگرش فرصت‌طلبانه می‌تواند بر مربوط بودن سود خالص و ارزش دفتری در تعیین قیمت سهام تأثیر بگذارد پرداخت او ‌به این نتیجه رسید که مربوط بودن سود برای شرکت‌هایی که سهام آن‌ ها برای اولین بار به بازار عرضه می‌شود و مدیریت سود در آن‌ ها وجود دارد کاهش یافته است و این کاهش برای اجزای اختیاری سود بیشتر از اجزای غیراختیاری آن بوده است.

کریم جمال و چنگ تاون (۲۰۰۷) مطالعه‌ای با عنوان آیا مدیران از استراتژی اقلام تعهدی در مدیریت سود استفاده می‌کنند؟ انجام داده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که در زمان هموارسازی سود بیشتر از هر زمانی مدیران با قدرت پیش‌بینی کم تمایل به استفاده از اقلام تعهدی در هموارسازی سود رو به بالا دارند در حالی که مدیران با قدرت پیش‌بینی بالا گرایش به استفاده از اقلام تعهدی برای هموارسازی سود به سمت پایین دارند.

جدول ۸-۴ نتایج برونداد تحلیل واریانس تک متغیره متغیر های پژوهش……………………………………………۱۰۱

جدول۹- ۴ نتایج کلی تحلیل مانوا………………………………………………………………………………………………………….۱۰۲

جدول ۱۰-۴ نتایج برونداد تحلیل واریانس تک متغیره متغیر های پژوهش…………………………………………۱۰۲

فهرست شکل‌ها

شکل ۱-۲-مدل چند جانبه هیجان ها ( واتسون و تلگن ، ۱۹۸۵ )………………………………………………………..۵۳

بررسی اثر بخشی ورزش بر میزان عزت نفس ، شادکامی و کیفیت زندگی جوانان

به وسیله: طیب طاهرزاده

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی ورزش بر میزان عزت نفس ، شادکامی و کیفیت زندگی جوانان بود. بدین منظور از بین ورزشکاران مبتدی مراجعه کننده به باشگاه بدنسازی شهرستان داراب در تابستان ۱۳۹۲ ،۶۰ نفر به صورت در دسترس و ۶۰ نفر نیز از افراد عادی انتخاب و از نظر سن ، جنسیت و تحصیلات با گروه آزمایش همتا شدند.پس از انتخاب ‌گروه‌های نمونه، آموزش ورزشی توسط مربی پرورش اندام به مدت ۳ ماه هرهفته ۳جلسه ۲ ساعته بر روی گروه آزمایشی(ورزشکاران مبتدی) اجرا شد. شرکت کنندگان پرسشنامه های عزت نفس کوپراسمیت، شادکامی آکسفورد و کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت را در پیش آزمون و پس آزمون تکمیل کردند. داده های این پژوهش با استفاده شاخص های آمار توصیفی، آزمون مانوا و با به کارگیری نرم‌افزاری آماری SPSS-16، تحلیل شدند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره حاکی از اثر بخشی ورزش و افزایش معنی دار نمرات عزت نفس، شادکامی و کیفیت زندگی و مؤلفه‌ های آن ها در ورزشکاران مبتدی در پس آزمون بود. پیشنهاد می شود با توجه به فواید جسمانی و روانی و نداشتن عوارض جانبی، از ورزش به عنوان عاملی جهت افزایش سلامت جسمانی و روانی در افراد جامعه استفاده شود.

کلید واژه: اثربخشی ورزش، عزت نفس ، شادکامی، کیفیت زندگی

فصل نخست

کلیات پژوهش

۱-۱-مقدمه

مطالعات انجام شده در حوزه های مختلف علوم پزشکی و روان شناختی، حاکی از آن است که بین سلامتی و سبک زندگی افراد ارتباط و همبستگی وجود دارد. انجمن قلب امریکا در سال ۲۰۰۱، سبک زندگی را از جمله عوامل مستعد کننده مهم بیماری و مرگ و میر در ایالت متحده امریکا دانسته، حدود ۷۰ درصد از تمام بیماری های جسمی و روانی را مربوط به شیوه زندگی می‌داند(انجمن قلب آمریکا، ۲۰۰۱).

از بین عوامل مؤثر در سبک زندگی سالم و سلامت روان، نقش ورزش بسیار مهم بوده و در مطالعات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است(خیر جو، ۱۳۹۱)، به طوری که در سال ۲۰۰۲ شعار سازمان بهداشت جهانی “تحرک رمز سلامتی” عنوان شده بود. کاربرد روانشناسی در ورزش نیز به طور مشخص مورد تأکید قرار گرفته است (ول و گرینلس^[۱]، ۲۰۰۳). همچنین عوامل روانشناخی دخیل در عملکرد ورزشی، به مدت طولانی مورد توجه ورزشکاران، مربیان و روانشناسان ورزشی بوده است (گوسیاردی، گوردون و دیمک^[۲]، ۲۰۰۹). تاثیر فعالیت های ورزشی بر سلامت جسم و روان در مطالعات مختلفی آزمون شده است(لاندرز، ۲۰۰۵). این پژوهش قصد دارد تاثیر یک دوره فعالیت ورزشی مستمر و منظم را بر کیفیت زندگی، عزت نفس و شادکامی افراد ورزشکار بسنجد. سه متغیری که از مؤلفه‌ های اصلی سلامت روان بوده و هریک در بر گیرنده ابعاد فردی، اجتماعی ، خانوادگی و محیطی ورزشکار می‌باشد. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی یک دوره فعالیت ورزشی بر افزایش کیفیت زندگی، عزت نفس و شادکامی افراد ورزشکار می‌باشد.

۲-۱- بیان مسئله

اصطلاح سبک زندگی^[۳]، اصطلاح رایجی است که بیشتر اوقات برای اشاره به روش زندگی مردم به کار می رود و بازتاب دامنه کامل ارزش های اجتماعی، طرز برخورد و فعالیت ها است(باقیانی، ۲۰۰۳). سبک زندگی شامل رفتارهایی مانند عادات غذایی، خواب و استراحت، فعالیت بدنی و ورزش، کنترل وزن، استعمال دخانیات و الکل، ایمن سازی در مقابل بیماری، سازگاری با استرس و توانایی استفاده از حمایت های خانواده و جامعه می‌باشد(فیپس^[۴]، ۲۰۰۳).

بیش از یک سوم کل موارد مرگ و میر در دنیا، به دلیل چند رفتار تهدید کننده سلامتی می‌باشد که ناشی از نادرستی سبک زندگی فردی و اجتماعی است و مهم ترین آن ها شامل رژیم غذایی نامناسب، کمی فعالیت بدنی، استعمال سیگار و رفتار جنسی نامناسب می‌باشد (فیپس، ۲۰۰۳). کنترل عوامل خطر در سبک زندگی و عادات بهداشتی مانند تغذیه نادرست، فقدان فعالیت ورزشی، استعمال سیگار، مصرف الکل و مواد مخدر تقریباً سبب کاهش حدود۵۰ درصد از مرگ های زودهنگام می شود(چارکازی^[۵]، ۲۰۰۹).

در زمینه رابطه ورزش و سلامت روانی قبلاً تصور عموم بر این بود که فعالیت های ورزشی برای سلامت جسمانی مفید است. امروزه ‌به این امر توجه شده که ورزش علاوه بر سلامت جسمانی، می‌تواند در ارتقای سلامت روانی نیز مؤثر باشد (لاندرز، ۲۰۰۵). تحقیقات نشان داده‌اند که فعالیت های حرکتی منظم به طور فوق العاده ای بر وضعیت جسمانی و روانی افراد تأثیر مثبت دارد (ست کوئیز و مازر^[۶]، ۲۰۰۶). لاندرز و پتروزیلو^[۷] (۱۹۹۴) در زمینه بررسی نتایج ۲۷ مطالعه بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۱ نشان دادند که ۸۱ درصد پژوهشگران ‌به این نتیجه دست یافته اند که فعالیت جسمانی با کاهش اضطراب مرتبط است. رایلی و استارت^[۸] (۱۹۹۵) نیز عنوان کرده‌اند که دانش آموزان ورزشکار در مقیاس های سلطه گری، مردم آمیزی، خودپذیری، اجتماعی شدن و احساس سلامتی بالاتر از غیر ورزشکاران هستند.

همچنین پژوهش ها نشان داده است که ورزش باعث افزایش سلامت روانی، تقویت احساس ارزشمندی، کاهش اضطراب و افسردگی (گیاکوبی، هازون بلاس و فرای^[۹]، ۲۰۰۵) و افزایش قدرت ذهنی (لوی^[۱۰] و لوی، ۲۰۰۵) می شود.

‌بنابرین‏ با مطالعه سیر تاریخی قیمت ها نمی توان آینده قیمت ‌دارایی های مالی را پیش‌بینی کرد.در بازار نیمه قوی، قیمت دارایی های مالی نشانی از تمامی اطلاعات عام و منتشر شده است. در چنین بازاری علاوه بر اطلاعات گذشته، تاثیر اطلاعات منتشره اعم از ویژگی های شرکت و یا مشخصات صنعت نیز آشکار است.اما در صورت تاثیرگذاری تمامی اطلاعات اعم از گذشته، منتشر شده و نهانی و خاص بر قیمت، می توان گفت بازار سرمایه قوی و کارآمد است و قیمت ها آینه تمام نمای تاثیر اطلاعات آشکار و پنهانند(فاما،همان منبع).

برخی از کارشناسان بازار سرمایه ‌بر اساس این تقسیم بندی، بورس تهران را از سطح ضعیف کارایی تعریف شده نیز بی بهره می دانند. شاید مهم ترین دلیل چنین وضعیتی عدم تخصیص بهینه منابع مالی کشور در بخش های سودآور اقتصادی باشد که رشد و توسعه کشور را در اختیار دارند. از جمله نخستین دلایل ضعف بازار سرمایه، نداشتن قوانین جامع و هماهنگ است که در برخی موارد مشکلات اساسی را باعث شده. یکی از مواردی که نبود قوانین روشن و امکان مقابله با متخلفان به وضوح رخ می کند، نظارت مستمر بر فعالیت ها و نشانه ها و افشای کامل اطلاعات شرکت ها و مؤسسات فعال در بازار است. نظارت اصولی و بررسی تطبیق شرایط شرکت با شرایط هیئت پذیرش تنها در بدو ورود به بورس رعایت می‌شود و پس از آن به دلیل نبود جریان پایش منظم و مستمر این موارد به فراموشی سپرده شده و از سوی مسئولان شرکت ها به درستی رعایت نمی‌شود.(عباسیان ، ۱۳۸۹).

عوامل تاثیر گذار بر کارایی بورس

کارایی بورس اوراق بهادار که نشان دهنده وضعیت بازار بورس و اقتصاد کشور است تحت تاثیر دو عامل قرار می‌گیرد الف – عامل داخلی که شامل مدیریت شرکت ،درجه کارایی ،ساختار واحد تولیدی، درجه سود آوری و رقابت پذیری آن است .

ب- عامل خارجی یا بیرونی مانند قوانین مالیاتی، بحران های سیاسی و اقتصادی ، جنگها و انقلابات، تحریم ها، وخامت یا بهبود رابطه مبادله تجاری ،قوانین و مقررات اقتصادی و سیاست های دولت می‌باشد(پور حیدری ۱۳۸۹).

به طور کلی تحولاتی که در اقتصاد کشور یا در سطح جهانی رخ دهدباعث نوسانات در بازار بورس می‌گردد و مهمترین آن ها را می توان به صورت زیر بیان نمود .

۱-کسری حساب جاری – زمانی که تراز پرداخت های خارجی کشور دارای کسری است قیمت سهام تنزل و رکود در بازار بورس ایجاد می گرددزیرا کسری تراز خارجی به وخامت اقتصاد ملی دلالت دارد.

۲-تغییرات نرخ ارز-تغییرات نرخ ارز نیز باعث نوسان در بازار بورس می‌گردد. افزایش نرخ ارزبرای واحدهایی که کالا و خدماتی از خارج می خرند هزینه بالایی در بر داشته و سود آوری آن ها را کاهش می‌دهد.

۳-تورم-افزایش شاخص قیمت های داخلی باعث نوسان در بازار بورس می‌شود .تورم باعث کاهش بازده واقعی سهام شده و نرخ سود آوری واحد های تولیدی و تجاری را کاهش می‌دهد.

۴-اوضاع و احوال اقتصادی – بازار بورس همچنین تحت تاثیر اوضاع و احوال اقتصادی قرار می‌گیرد . زمانی که اقتصاد در حالت رونق و شکوفایی است بازار بورس هم از رونق و گرمی بر خوردار است و بر عکس در حالت رکود و کسادی اقتصاد فعالیت های بازاربورس هم دچار رکود می‌گردد(باوندپور،۱۳۸۹).

۵-نرخ بهره-از آنجا که نرخ بهره یک هزینه سرمایه گذازی است بالا بودن آن باعث کاهش سود آوری واحد های تولیدی و تجاری می گرددو در نتیجه ارزش سهام آن ها سقوط می‌کند . از طرف دیگر بالا بودن نرخ بهره باعث هدایت سرمایه ها بطرف سیستم بانکی شده که باز بازار بورس را دچار مشکل می‌سازد .

۶-ثبات سیاسی-بی ثباتی سیاسی و عدم امنیت در جامعه علاوه برسقوط بازار بورس اقتصاد را هم نابود می‌کند .در زمانی که نا امنی و بی ثباتی بر جامعه حاکم است نه تنها کسی تمایل به سرمایه گذاری و خرید سهام نداشته بلکه سرمایه خویش را هم از کشور خارج می‌کند .

۷- تحریم های اقتصادی –تحریم و بایکوت های اقتصادی که گاهی برای کشوری رخ می دهدباعث سقوط ارزش سهام در بازا ر بورس و ایجاد رکود در آن می‌شود .

۸- قوانین و مقررات دولتی –قوانین و مقررات اقتصادی و سیاست هایی که گاهی دولت ها در پیش می‌گیرند باعث رکود بازار بورس و ایجاد نوسان در آن می‌شود .

با توجه به آنچه که در خصوص بازار بورس اوراق بهادار و چگونگی کارایی و حرکت آن گفته شد این سؤال مطرح می‌گردد. آیا روند حرکت بورس اوراق بهادار تهران نامانا بوده و از گام تصادفی پیروی می‌کند یا مانا است و از میل باز گشت به میانگین تبعیت دارد. این سؤال و پرسشی است که بایستی به آن پاسخ داده شود. و هدف این تحقیق هم پاسخ دادن ‌به این پرسش است.

۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

بررسی پدیده‌ها و موضوعات اقتصاد ی اجتماعی و سیاسی زمانی احساس می‌شوند و ضرورت پیدا می‌کنند که انسان به درجه ای از آگاهی و کنجکاوی می‌رسد و این سؤال برای او مطرح می‌گردد که پدیده یا موضوع مورد نظر چه تأثیری بر زندگی اجتماعی او داشته یا حل مسئله چه کمکی به رفع مشکل جامعه می‌کند(باوند پور ۱۳۸۹). یکی از موضوعاتی که همواره توجه اقتصاددانان و صاحب‌نظران امور مالی را به خود جلب نموده و از نظر جامعه هم از اهمیت و ضرورت بالایی بر خوردار است بورس اوراق بهادار می‌باشد بازار بورس اوراق بهادار در رشد اقتصاد و حل بسیاری از مسائل و مشکلات اجتماعی و فرهنگی می‌تواند نقشی حیاتی ایفا کند. این بازار باعث مشارکت هرچه بیشتر مردم در تأمین سرمایه مالی واحدهای صنعتی و سهیم شدن آن ها در مالکیت شرکت ها، کنترل تورم، رشد تولید ناخالص ملی، افزایش تعهد مدیریت نسبت به سهام‌داران و در نهایت ارتقا کارایی اقتصادی می‌گردد.‌در مورد عملکرد بورس و روند حرکت آن اختلاف نظر بین محققین و پژوهشگران وجود داشته است عده ای با بررسی حرکت بورس در کشوری و در یک مقطع زمانی خاص مانایی حرکت بورس را ثابت کرده‌اند و برخی هم در کشوری دیگر به نتیجه ای عکس یعنی حرکت نامانایی دست یافته اند.حرکت مانایی به فقدان کارایی و حرکت نامانایی به کارایی بازار بورس اوراق بهادار اشاره دارد.

در صورت تعارض و تزاحم بین تامین استقلال و نفوذ، از نظر نوواقع گرایان تهاجمی و تدافعی ایران ارجحیت و اولویت را به استقلال می‌دهد. چون در یک نظام بین الملل آنارشیک که همواره کشورها و ائتلاف های تهدید کننده وجود دارند، عقل حکم می‌کند که جمهوری اسلامی ایران استقلال و آزادی عمل خوئد را بر نفوذ مرجح و مقدم بدارد. حتی در شرایطی که تهدید بالفعل وجود ندارد. منطق آنارشی ایجاب می‌کند که ایران بر پایه بدترین حالت و سناریو، برای حفظ و افزایش آزادی عمل و استقلال خودا تلاش کند. بر این اساس، دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ایران را برای حفظ چرخه سوخت خسته ای، می توان برخاسته از استقلال طلبی آن در عرصه بین‌المللی تحلیل کرد.

‌بنابرین‏، طبق نظریه نوواقع گرایی تهاجمی و تدافعی، جمهوری اسلامی ایران برای تامین و تضمین امنیت خود به کسب قدرت به عنوان ابزار می پردازد. این هدف نیز از طریق اتخاذ سیاست استقلال طلبی و گسترش و اعمال می‌گردد. اما این دو شاخه نوواقع گرایی ‌در مورد میزان قدرت لازم برای تامین امنیت اتفاق نظر ندارند. از منظر نوواقع گرایی تهاجمی، امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مستلزم کسب حداکثر قدرت و خودمختاری ممکن و نهایتاًً هژمونی منطقه ای است. در این صورت امنیت مطلق به دست می‌آید. اما بر مبنای نوواقع گرایی تدافعی، جمهوری اسلامی ایران در پی امنیت نسبی است که حفظ و کسب میزان مقتضی از قدرت در موازنه قوای منطقه ای کفایت می‌کند. از این رو، در نوواقع گرایی تهاجمی سیاست خارجی ایران ماهیت و اهداف تهاجمی دارد در حالی که نوواقع گرایی تدافعی ماهیت و اهداف آن را تدافعی می‌داند (پیشین، ۴۵).

منابع و عوامل تعیین کننده: منابع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به عنوان متغیرهای مستقل تعتیین کننده آن بر حسب ماهیت، عناصر و ویژگی های نظام بین الملل و نظام فرعی منطقه ای و جایگاهد قدرت جمهوری اسلامی در آن ها تعریف و تعیین می‌گردد. زیرا، نوواقع گرایی متغیرهای سطح واحد و سیاست داخلی مانند ماهیت نظام سیاسی و حکومت ویژگی های سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان، ایدئولوژی سیاسی ملی، افکار عمومی و نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران را عوامل تعیین کننده سیاست خارجی جمهوری اسلامی نمی داند. از این رو، برای تحلیل ماهیت و تنوع رفتار سیاست خارجی ایران به جای تأکید بر ویژگی های ملی و داخلی آن باید بر محیط خارجی آن تمرکز کرد.

‌بنابرین‏، مهم ترین منبع و عامل تعیین کننده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران جایگاه و موقعیت نسبی قدرت آن در ساختار قدرت جهانی و منطقه ای است موقعیت قدرت نسبی ایران نیز معلول برآیند میزان سهم آن از مجموع قدرت جهانی و منطقه ای یعنی مقدورات و توانایی‌های ملی آن و چگونگی توزیع قدرت در این دو سطح یعنی قطبیت^[۲۶]۱ نظام بین‌المللی و منطقه ای است قدرت به صورت کنترل بر منابع مادی تعریف می شود که بیش و پیبش از هر چیز بر حسب دسترس پذیری مقدورات نظامی و اقتصادی تعریف می شود که به جمهوری اسلامی ایران اجازه و امکان می‌دهد تا منافع خود را تعیین و ازآن دفاع نماید. توانایی ها و مقدورات نیز شدیداًً تبدیل پذیر است. یعنی قدرت یک استعداد و قابلیت کلی و عامی است که امکان بهره گیری از آن در حوزه های مختلف سیاست خارجی وجود دارد.

از نظر نوواقع گرایی، توانایی نظامی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مهم ترین عناصر تشکیل دهنده قدرت ملی آن هستند. شاخص های توانایی نظامی به عنوان عنصر کانونی قدرت ملی داشتن سلاح مناسب اندازه و تعداد نیروهای مسلح و بودجه نظامی است. توان اقتصادی به عنوان قدرت نهان، به معنای عناصر اجتماعی ـ اقتصادی است که زیربنای ایجاد قدرت نظامی قرار می‌گیرد. قدرت اقتصادی نیز بر مبنای شاخص های تولید ناخالص داخلی، حجم صادرات و میزان ذخایر ارزی، تعداد جمعیت و وسعت سرزمینی اندازه گیری می شود.

ساختار مادی نظام بین الملل یا قطب بندی آن که بر حسب تعداد قدرت های بزرگ تعریف می شود نیز عامل تعیین کننده جایگاه نسبی قدرت جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن رفتار سیاست خارجی آن است. چون تعداد قدرت های بزرگ یا قطبیت نظام بین الملل آزادی عمل و حوزه مانور ایران را در نظام بین الملل و امکان و چگونگی به کارگیری مقدوراتش را تعیین می‌کند. یک نظام چند قطبی نسبت به نظام دو قطبی آزادی عمل بیشتری برای قدرت های منطقه ای چون ایران فراهم می‌سازد. به گونه ای که در یک نظام دو قطبی حتی قدرت های بزرگ نیز برای تامین امنیت شان باید با یکی از ابرقدرت ها متحد شوند و در اعمال قدرتشان با محدودیت مواجهند با وجود این، نظام دو قطبی منعطف نسبت به نظام دو قطبی متصلب آزادی عمل و قدرت مانور بیشتری برای کشورهایی مانند ایران ایجاد می‌کند همچنین، نظام تک قطبی یا سلسل مراتبی بسیار محدود کننده تر از نظام های دو قطبی و چند قطبی است از این رو، جمهوری اسلامی ایران تا فروپاشی شوروی و پایان نظام دو قطبی در سال ۱۹۹۱ از آزادی عمل بیشتری برخوردار بود تا در سال های پس از آن که نوعی نظام تک قطبی پدید آمد (همان، ۴۷).

همچنین ساختارهای مختلف نظام منطقه ای خاورمیانه و خلیج فارس نیز محدودیت های رفتاری خاصی را بر جمهوری اسلامی ایران تحمیل می‌کند زیرا به رغم تعامل بین نظام فرعی و نظام بین الملل، زیرسیستم های منطقه ای خاورمیانه و خلیج فارس از استقلال ساختاری نسبی برخوردارند. از این رو، در حالی که ساختار نظام بین الملل در دوران جنگ سرد دو قطبی بود ساختار نظام منطقه ای خاورمیانه چند قطبی بود. همچنین پس از فروپاشی شوروی و به ویژه بعد از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، نظام بین الملل بیشتر شبیه یک قطبی است. با توجه به حضور مستقیم آمریکا در خاورمیانه، ساختار این منطقه نیز به نوعی هژمونیک برون­زاست. در نتیبجه محدودیت های رفتاری ایران در نظام تک قطبی بیش از نظام دو قطبی می‌باشد.

رفتار سیاست خارجی: در چارچوب نوواقع گرایی، رفتار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تابعی از ویژگی های موقعیتی و جایگاه نسبی قدرت آن در نظام بین الملل آنارشیک، موازنه قوای بین‌المللی و منطقه ای و در رابطه با سایر کشورهاست. به گونه ای که الگوی رفتاری ستیزشی، رقابتی و همکاری جویانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی و همچنین تداوم و تغییر آن بر پایه این سه متغیر الگویی قابل تحلیل و تبیین می‌باشد از این رو، ساختار آنارشیک نظام بین الملل به عنوان یک عامل تداوم بخش، باعث می شود تا جمهوری اسلامی ایران بر پایه بی اعتمادی به سایر کشورها درصدد تامین امنیت ملی خود از طریق حفظ و افزایش قدرت نسبی اش برآید. پیگیری این هدف از نظر نوواقع گرایی تدافعی به توازن بخشی و موازنه سازی و از منظر نوواقع گرایی تهاجمی به بیشینه سازی قدرت و هژمونی طلبی منطقه ای در سیاست خارجی ایران می‌ انجامد.

از مفاهیم و تعاریف ارائه شده این گونه استنباط می­ شود که فقط انتقال یک پیام نمی­تواند گویای مفهوم ارتباط باشد. در جریان انتقال باید نوعی اشتراک دانش و اندیشه بین فرستنده و گیرنده پیام وجود داشته باشد تا این دو بتوانند یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهند تغییرات لازم را به وجود آورند. ‌بنابرین‏ ارتباط عبارت است از فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده و بالعکس، با بهره گرفتن از علایم و نمادهای مشترک به منظور تاثیر، کنترل و هدایت (عبدالهی، ۱۳۸۷).

این تعریف تنها به انتقال پیام و تاثیر و تاثر آن به عنوان یک عمل ثابت توجه ندارد بلکه:

۱- ارتباط را یک جریان می­داند، یعنی مجموعه ای از اعمال تداوم دار که نتیجه خاصی را در پی داشته باشد یا موقعیت جدیدی را به وجود آورد. به عبارت دیگر، ارتباط عبارت است از وقایع و روابط پویا، جاری، مستمر و پیوسته در حال تغییر، نه رویدادی ثابت.

۲- در ارتباط، تبادل افکار و اندیشه­ ها، احساسات و عقاید بدون استفاده از علایم امکان پذیر نیست؛ اما انتقال مطلوب و مؤثر زمانی صورت ‌می‌گیرد که فرستنده و گیرنده پیام برای انتقال پیام خود از علایم و نمادهای مناسب و آشنا استفاده کنند. در واقع اشتراک در نمادها، مفاهیم و معانی، اساس تاثیر و تاثر در ارتباط است. اگر فرستنده و گیرنده پیام هر یک تصور جداگانه ای از علایم و نمادهای مورد استفاده و در نهایت از مفاهیم منتقل شده داشته باشند بدون شک نیجه کار، هر یک از طرفین را راضی نخواهد کرد و شکست در ارتباط مسلم خواهد بود.

۳- این تعریف به هدف ارتباط فراتر از «تاثیر و تاثر» توجه دارد، زیرا آن را عامل کنترل و هدایت نیز می­داند. یعنی برای تعیین هدف تنها به تحلیل و درک پیام توجه نکرده بلکه مقصود و هدف نهایی فرستنده و گیرنده پیام را نیز مورد توجه قرار داده است (شعبانی، ۱۳۹۰).

۲-۶-۲- عناصر ارتباط

به طور کلی در جریان برقراری ارتباط سه عامل یا عنصر: ۱٫ منبع پیام، ۲٫ پیام ۳٫ گیرنده ی پیام وجود دارد. ولی عناصر دیگری هم وجود دارند که در الگوی ارتباطی نقش دارند و ممکن است در هر ارتباطی بسته به موضوع پیام و هدف متفاوت باشند. این عناصر عبارتند از؛ رمزگردانی،کانال های ارتباط، رمزخوانی و بازخورد (وکیلیان، ۱۳۸۶).

کل و چان (۱۹۹۴) در مدل ارتباطی بین معلم و دانش آموز به چهار مرحله ‌زیر اشاره کرده‌اند (نقل از محمودی، ۱۳۸۲):

الف) فرمول بندی پیام

ب) رمزگردانی و انتقال پیام

ج) رمزخوانی و تفسیر پیام

د) بازخورد

مراحل ۲و ۱ به فرستنده پیام و مرحله ۴و ۳ به دریافت کننده پیام مربوط می­شوند. این مراحل از همدیگر مستقل نیستند. فرستنده و دریافت کننده به طور مداوم با همدیگر کنش و واکنش دارند. در طی فرایند ارتباط فعالیت­ها و عکس العمل­ها را تعدیل ‌می‌کنند و به همدیگر منعکس ‌می‌کنند. ‌بنابرین‏ بعضی مواقع دانش ­آموزان فرستنده پیام هستند و در بعضی مواقع معلمان فرستنده پیام هستند، و این نقش به طور مداوم از دریافت کننده به فرستنده، و از فرستنده به دریافت کننده تغییر می­یابد.

شکل ۲-۲- فرایند ارتباط ‌در کلاس های درسی ( اقتباس از گیبسون و همکاران^[۴۶]، ۲۰۰۳).

۲-۶-۳- انواع ارتباط

در آموزش و پرورش وقتی صحبت از ارتباط میان معلم و دانش ­آموزان به میان می ­آید، هدف­هایی چون ۱٫ شناخت، ۲٫ انتقال ۳٫ تاثیر ۴٫ کنترل و هدایت به ذهن متبادر می­گردد. به بیان دیگر، مجموعه فرایند آموزشی در واقع تلاشی در راستای تغییر شرایط یادگیری و تاثیر و کنترل فکری و رفتاری دانش ­آموزان ‌می‌باشد که در نتیجه آن توانایی­ ها و تمایلات دانش ­آموزان شناخته شده و اطلاعات به دست آمده به هدایت آنان منجر خواهد گردید (شعبانی، ۱۳۹۰).

امروزه عواملی چون تکوین نظام آموزشی، از یک طرف و توسعه فن آوری ارتباطات، از طرف دیگر می ­توانند نقش بسزایی در دگرگونی هدف­ها ایفا کرده و آن­ها را روز به روز متنوع­تر سازند. این تنوع و از طرف دیگر تداخل روش­های مختلف ارتباطی، که به صورت شفاهی، کتبی یا غیرمستقیم ‌می‌باشد، موجبات تداخل هدف­های ارتباطی را فراهم می ­آورند. ‌به این جهت روش­های معمول گذشته نمی­تواند کارایی لازم را برای مقابله با تغییرات پیچیده امروزی داشته باشد. ناگزیر تحقق هدف­های متنوع، اعمال شیوه ­های جدیدی را طلب می­ کند (وکیلیان، ۱۳۸۶). لذا صاحب نظران برای آشنایی هر چه بیشتر معلمان، که همواره برای برقراری ارتباط مطلوب با دانش آموزان و ایجاد تغییر و تحول با آنان تلاش می‌کنند نمونه ­هایی از روش­های ارتباطی را پیشنهاد کرده که به اختصار به آن­ها اشاره خواهد شد:

– ارتباط ارادی و ارتباط غیرارادی: ارتباطی را ارادی می­گویند که با طرح و برنامه­ ریزی قبلی بوده و حساب شده و سنجیده باشد و چنانچه فاقد طرح و برنامه­ ریزی قبلی باشد، ارتباط از نوع غیرارادی خوانده می شود. برای مثال، اگر معلمی قبل از رفتن به کلاس برای انتقال مفاهیم و معلومات علمی خود، دانش پایه و علاقه دانش ­آموزان را برای تدریس در نظر داشته و بر اساس آن­ها و عوامل دیگر، طرح درس تهیه کند، شیوه وی را روش ارتباط ارادی می­نامند.

– ارتباط رسمی و ارتباط غیر رسمی: ارتباط رسمی در واقع به آن دسته از شیوه ­های ارتباطی گفته می­ شود که در محیط­های رسمی شکل ‌می‌گیرد. برای مثال، ارتباط­هایی که در سازمان­ های آموزشی به منظور ابلاغ آیین نامه­ ها و مقررات به زیردستان برقرار می­ شود، ارتباط رسمی خوانده می شود. از طرف دیگر، ارتباط غیررسمی، آن نوع ارتباطی است که بین دو نفر یا دو گروه به صورت عادی و غیر رسمی صورت می­پذیرد. به اعتقاد دست اندرکاران، ارتباط غیررسمی صمیمانه­تر و عمیق­تر از ارتباط رسمی بوده ‌و اساسا خاص گروه­هایی است که با همدیگر ارتباط چهره به چهره و نزدیک دارند (شعبانی، ۱۳۹۰).

– ارتباط یک طرفه و ارتباط دو طرفه: در ارتباط یک طرفه انتقال پیام از فرستنده پیام آغاز گردیده و به گیرنده یا گیرندگان پیام ختم شده و گیرنده یا گیرندگان پیام نمی ­توانند واکنش خود را از مفاهیم پیام به فرستنده آن انتقال دهند، مانند هنگامی که ارتباط از طریق روزنامه و یا تلویزیون برقرار می­گردد. برعکس در ارتباط دو طرفه، به طور مستمر نقش فرستنده و گیرنده پیام در جریان فعالیت­های ارتباطی تغییر یافته و واکنش­های گیرنده و فرستنده پیام بر اساس همین امر شکل می‌گیرد، مانند ارتباطی که معلم و دانش آموز به طور مستقیم و چهره به چهره در کلاس درس برقرار می­سازند. کارشناسان مسائل تربیتی، ارتباط دو طرفه را موثرتر از ارتباط یک طرفه ارزشیابی کرده ­اند. به همین جهت هم در ارتباط های یک طرفه سعی می­ شود به نحوی از گیرندگان پیام بازخورد دریافت گردد تا اثربخشی آموزش افزایش یابد (به نقل از محمودی، ۱۳۸۲).