خانواده درمانی رفتار و شناختی – رفتاری بر اساس یکی ازکامل ترین رویکردهای تحقیق شده و بر کمک به خانواده ها یعنی نظریه یادگیری استوار است . سرچشمه این نظریه به اوایل قرن بیستم باز می‌گردد . پیشگامان اولیه آن کسانی همچون ایوان پاولف ، جان . ب.واتسون ،و ب.اف. اسکینر بوده اند .

خانواده درمانی رفتاری دارای چهار شکل اصلی تعلیم رفتاری به والدین ، زناشویی درمانی رفتاری ، درمان اختلال در عملکرد جنسی و خانواده درمانی کارکردی است . این تاکیدها غالباً از روش های شناختی – رفتاری استفاده می‌کنند . همه آن ها بجز رویکرد چهارم خطی هستند و بر روابط فردی یا دوتایی تأکید می ورزند . بسیاری از مداخلات مورد استفاده در خانواده درمانی رفتاری و شناختی – رفتاری همان مداخلاتی هستند که در درمان فردی به کار می‌روند. تقویت ، شکل دهی ، حذف کردن ، سر مشق دهی ، بازی نقش ، ایست فکری ، و خاموش سازی رایج هستند . با این حال ، جنبه‌های خانواده درمانی رفتاری و شناختی – رفتاری نیز شامل مواد عملی جدیدی نظیر قرار دادهای مشروط ( وابستگی ) ، قرار دادهای یک جانبه ، و رفتارهایی است که بر اصل رفتار نظیر استوارند .

در بهترین حالت ، رویکردهای خانواده درمانی رفتاری و شناختی – رفتاری عینی برای کمک به والدین ، زن و شوهرها ، و خانواده ها برای تغییرکردن فوراً قابل کاربرد هستند . شاخه ای از یکی از این رویکردها ، یعنی خانواده درمانی کارکردی ، سیستمی است . مفاهیم اصلی که درمان بر اساس آن استوار است در حد گسترده ای مورد تحقیق قرار گرفته اند . از میان تمامی خانواده درمانیها رویکردهای خانوادگی رفتاری و شناختی – رفتاری علمی ترین آن ها‌ است.

از طرفی ، رویکردهای خانواده درمانی رفتاری و شناختی – رفتاری در بیشتر اوقات هنوز هم به میزان بسیار زیادی بر دید خطی و محدود به خانواده ها تکیه می‌کند .این رویکردها قدر مسلم می دانند که اگر درمان برای یک واحد در خانواده و برای نشانه های مرضی مشکل به کار رود سایر جنبه‌های خانواده نیز تغییر خواهد کرد .

درمان راه حل محور

درمان راه حل محور با در نظر گرفتن محبوبیت و رواج آن ، شاید درمان انتخابی عصر حاضر باشد.

این نوع درمان به دلیل دارا بودن ویژگی های چون تأکید شناختی ، گرایش حداقل آن به عمل گرایی و شیوه هایی که به آسانی قابل تعلیم هستند ، گرمترین بازار کار را در حوزه کارگاه های آموزشی کسب ‌کرده‌است و به سبب وعده ای که برای ارائه راه حل های سریع می‌دهد ، در صنعتمراقبت و درمان محبوب شده است

شواهدی دیگر بر رواج و محبوبیت آن

شمارگان فروان کتاب هایی که درباره این مدل درمانی نوشته شده شاهد دیگری بر اوج رواج و محبوبیت آن است.

( د شازر ،۱۹۸۸،۱۹۹۱،۱۹۹۴; اهانلون و واینر – دیویس،۱۹۸۹ ;والتر و پلر، ۱۹۹۲ ;لیپچیک ، ۲۰۰۲) کتاب های بسیار دیگری نیز درباره به کار گیری این مدل درمانی برای همسران ( واینر – دیویس ۱۹۹۲ ;هادسون و اهانلون ،۱۹۹۲) و نیز الکلی ها نگاشته شده است( برگ و میلر ،۱۹۹۲).

طراحان اولیه نظریه

استیو د شازر، بنیان گذار درمان اینسو کیم برگ درمانگری برجسته

پیشگامان

مبدعان درمان به شیوه راه حل – محور استیو د شازر، انیسو کیم برگ، و همکارنشان در مرکز خانواده درمانی کوتاه مدت (BFTC) در شهر میلواکی ، ایالت ویسکانسین، امریکا هستند. گروه بنیان‌گذار از زوج های همکار تشکیل شده بود . استیو د شازر و اینسو کیم برگ،جیم درکز و ایلین نانالی، مارلین لاکورث و ایو لیپچیک، جان والتر ، جین پلز و مایکل واینر – دیویس نیز شاگردان آن ها بودند .

تشابهات و تفاوت‌های درمان راه حل محور و رویکرد MRI

• درمان راه حل محور ، ظرافت خود را از مدل MRI گیرد و آن را به شکل نوینی صورت بندی می‌کند. هدف مدل MRI کمک به مراجعان است تا آن چیزهایی را که کارایی و اثری ندارند را کمتر انجام دهند، حال آنکه رویکرد راه حل محور، افراد را تشویق می‌کند تا آن چیزهایی را که کارایی دارند و مؤثر هستند ، بیشتر انجام دهند.

• هر دو شیوه رویکرد عمل گرایانه هستند که بر مشکل عنوان شده توسط مراجع، تمرکز می‌کنند.

• تفاوت واقعی بین این دو رویکرد این است که مدل MRI تاکیید بر رفتار ، و مدل راه حل محور تأکید بر شناخت دارد.

صورت بندی های نظریه

• پیش فرض هایی که درمان راه حل محور بر اساس آن ها بنیان نهاده شده است، ساده و صریح هستند. همان‌ طور که برگ می‌گوید : ما به ساده بودن نظریه مان افتخار می‌کنیم . برای ساده کردن این نظریه، نظم شدیدی به کار گرفته شده است. ( وایلی، ۱۹۹۰)

• همواره یکی از ویژگی های بارز این نظریه تمرکزآن بر زمان حال یعنی آنجا که مشکلات وجود دارند، و نه جستجو در گذشته برای یافتن علل بوده است ترجیح درمانگرهای راه حل – محور نگاه به آینده است. آنجا ست که می توان مشکلات را حل کرد.

• این درمانگران نیز مانند مدل MRI معتقدند که تنگ نظری ها و میدان دید محدودی که انسان‌ها از مشکلات خویش دارند منجر به تثبیت و دائمی شدن الگو های خشک راه حل های غلط در زندگیشان می شود.

• درمانگران راه حل محور معتقدند افرادی که برای درمان مراجعه می‌کنند توانایی بروز رفتارهای مؤثر را دارند اما قابلیت اثر گذاری آن ها توسط طرز تفکر منفی شان مسدود شده است در این رویکرد کوشش می شود تا توجه مراجعان به زمانی جلب شود که به خوبی از عهده مشکلاتشان بر می آمدند و بدین ترتیب به آن ها کمک می‌کنند تا مسائل را به گونه دیگری ببینند.

• مراجع از نقطه نظر اهمیت مشکل را اولیه می‌داند ( و استثنائات را – اگر متوجه آن ها شده باشد_ ثانویه می پندارد ) در حالی که از نظر درمانگر استثنائات اولیه و مشکل ثانویه است . مداخله های درمانی به مراجع کمک می‌کند تا این دیدگاه را جا به جا کند و با وارونه سازی موفق به یافتن راه حل شود(د شازر ۱۹۹۱).

• پیش فرض راه حل – محور ها در این است که مراجعان واقعا می خواهند تغییر کنند.

• مدل MRI تحت تاثیر نظریه اریکسون است و می‌گوید که انسان‌ها اغلب فقط نیاز به یگ تغغیر کوچک در دیدگاهشان دارند تا نیروهای بالقوه شان آزاد گردد.

• تمام آن چیزی که نیاز داریم تغییرشیوه حرف زدن افراد است ، از این اندیشه است که هدف راه حل – محور شکل می‌گیرد و مراجعان را از « حرف زدن از مشکل» به «حرف زدن از راه حل» هدایت می‌کند.

•برخی دیگر معتقدند که دلیل تاثیر گذاری درمان راه حل – محور ایجاد احساس خوب در مراجع نسبت به خودش است و این کار با نمایان کردن نقاط قوت و موفقیت‌های او تحقق می‌یابد.

• درمانگران راه حل – محور از اندیشه ساخت گرایی مبنی بر اینکه هیچ چیز مطلقی وجود ندارد هواداری می‌کنند.

• درمانگر راه حل – محور فقط به زبان توجه دارد یعنی شیوه ای که انسان‌ها خودشان و مشکلات خودشان را توصیف می‌کنند.

رشد اختلالات رفتاری