۳-۳-۲- حوزه ­های مورد بررسی

جامعه پژوهش حاضر، به مقالات نمایه شده در نمایه­نامه استنادی علوم که علوم پایه و کاربردی را در بر ‌می‌گیرد محدود شد. حوزه ­های علوم اجتماعی و علوم انسانی به دلایلی مورد توجه قرار نگرفت. از یک سو، پوشش مجلات این دو حوزه در پایگاه ­های تامسون رویترز در مقایسه با دیگر حوزه ­های علمی مانند علوم محض یا کاربردی ضعیف­تر است. از سوی دیگر، ساختار نظام ارتباطی نوشتاری و نیز رویه ­های انتشاراتی و ارجاعی آن­ها متفاوت است. به طور مثال، در این حوزه ها معمولاً انتشار یا ارجاع به مجلات در مقایسه با رسانه­های دیگر از جمله کتاب از اهمیت کمتری برخوردار است. علاوه بر آن، دو حوزه علوم اجتماعی و علوم انسانی گستره­ای وسیع از رشته­ ها و رده­ هایی را دربرمی­گیرد که خود تا حدود زیادی ناهمگن هستند و رویکردها یا انگاره­های پذیرفته شده در آن­ها، ویژگی­های انتشاراتی و ارجاعی متفاوتی را به نمایش می­گذارند. از این رو، تأکید متخصصان علم­سنجی بر آن است که برای ارزیابی پژوهش در این حوزه ها ابزارهایی طراحی شود که متناسب با ویژگی­های آن­ها بوده و محتوای ذاتی، رویه ­های ارتباط بین دانش­پژوهان و ساختار نظام ارتباطی آن­ها را در نظر بگیرد (ستوده، ۱۳۸۶) . در نتیجه، به منظور مطالعه مسئله مورد بررسی در تحقیق حاضر در دو حوزه علوم اجتماعی و علوم انسانی، ضروری است پژوهشی جداگانه با رویکرد روش­شناختی خاص طراحی شود.

۳-۴- روش و ابزار گردآوری داده

داده ­ها با بهره گرفتن از نمایه استنادی علوم از پایگاه ­های استنادی تامسون رویترز در سال­های مختلف جمع ­آوری ‌شده‌اند. این پایگاه به دلیل اینکه از یک طرف مجلات علمی معتبر و استاندارد را در سطح بین ­المللی پوشش داده و از طرف دیگر داده ­های انتشاراتی و استنادی را به طور دقیق و روزآمد، ارائه می­ نماید، به عنوان ابزاری برای بررسی­ های علم­سنجی ملت­ها، دانشگاه­ها، پژوهشگران و رتبه ­بندی آن­ها در سطح جهانی پذیرفته شده است. با بهره گرفتن از داده ­های این پایگاه، ‌می‌توان پژوهشگران را خواه در سطح انفرادی، خواه در سطح گروهی و سازمانی مورد بررسی قرار داد.

۳-۵- جزئیات مراحل گردآوری داده ها

۳-۵-۱- شناسایی تولیدات علمی ایران

اطلاعات تولیدات علمی کشور ایران در بازه زمانی ۲۱ ساله (۱۹۹۱-۲۰۱۱) از نمایه­نامه استنادی علوم تامسون رویترز بارگذاری شد. بخش اندکی از داده ­ها که سال انتشار آن­ها ۱۹۹۰ درج شده بود و در زمره داده ­های مربوط به سال ۱۹۹۱ بارگذاری شده بود، حذف گردید. همچنین، بخشی از داده ­های بارگذاری شده به دلیل اشکال در داده ­های پایگاه به صورت ناقص و به هم ریخته بارگذاری شده بود. این­گونه داده ­ها نیز حذف گردید. در نهایت پس از ادغام داده ­های بارگذاری شده مربوط به سال­های مختلف و حذف پیشینه­ های تکراری، تعداد ۹۴۳۸۱ پیشینه به دست آمد.

۳-۵-۲- شناسایی نویسندگان ایرانی

به منظور شناسایی نویسندگان سال ۱۹۹۱ و حصول اطمینان از هویت آنان، پیشینه­ های مربوط به سال ۱۹۹۱ که مشتمل بر ۲۰۰ پیشینه می­شد استخراج و به طور جداگانه بررسی شد. نویسندگان مسئول و نشانی آنان با توجه به فیلد RP مشخص شد. با توجه به آنکه فیلد RP ‌در مورد ۳۲ پیشینه خالی مانده بود، امکان تشخیص نویسنده مسئول وجود نداشت. لذا در این موارد نویسنده اول مد نظر قرار گرفت و نشانی وی از طریق فیلد C1 که نشانی همه نویسندگان (اعم از مسئول و همکاران) را در بر ‌می‌گیرد، مشخص شد و در صورتی که از طریق این فیلد نشانی فرد قابل شناسایی نبود، جستجو در اینترنت (موتور جستجوی گوگل) صورت گرفت. در این مرحله به ۱۲۷ نویسنده ایرانی دست یافتیم اما تعدادی از آنان حذف گردید: دو نام متعلق به یک هویت بود، ۹ نویسنده تنها دارای یک پیشینه در سال ۱۹۹۱ بودند و در طول بازه مورد بررسی هیچ انتشاری نداشتند، ۲ نویسنده تنها دو انتشار در سال ۱۹۹۱ داشتند و در سال­های بعد هیچ انتشاری نداشتند و ۲ نویسنده از اواسط حیات علمی خود فعالیت سازمانی خود را در خارج از کشور ادامه داده بودند.

همچنین، برای اطلاع از هویت دقیق نویسندگان اعم از نام کوچک یا نشانی آنان، نام­ها با جستجو در موتور کاوش گوگل مورد بررسی دقیق­تر قرار گرفت. بدین منظور از عنوان مقالات سال ۱۹۹۱ یا نشانی فرد (در صورت ذکر شدن) برای دقیق­تر شدن نتایج جستجو استفاده شد. در صورتی که این جستجوها نیز به شناسایی هویت­های مربوطه کمکی نمی­کرد، نام نویسنده از دایره پژوهش حذف شد. شمار این نویسندگان به ۱۸ تن رسید. ‌بنابرین‏ در نهایت ۹۵ نویسنده ایرانی به دست آمد و ملاک عمل قرار گرفت.

سپس به منظور استخراج شمار تولیدات این نویسندگان در سال­های بعد، نام­خانوادگی هر نویسنده با انواع شکل نوشتاری ممکن، در فیلد AU پیشینه­ های مربوط به سال ۱۹۹۱-۲۰۱۱ جستجو گردید. نام نویسندگان جهت ردگیری صحیح وی در بازه زمانی مورد بررسی به صورت دستی وارسی گردید. در فرایند وارسی دستی، چنانچه نام­خانوادگی، نام کوچک یا مخفف نام کوچک دو یا چند نویسنده مشابه بود، هویت وی با بررسی نشانی نویسنده (در فیلد C1) یا جستجوی عنوان مقاله و نشانی نویسنده در موتور کاوش گوگل بررسی گردید. در نهایت ۴۲۰۶ پیشینه برای ۹۵ نویسنده سال ۱۹۹۱ به دست آمد که پس از کنار گذاشتن نویسندگان با طول حیات علمی کوتاه و متوسط (۱۴ تن) در پایان به ۸۱ تن و تعداد انتشارات آنان به ۴۱۳۷ پیشینه رسید.

۳-۵-۳- رده­بندی موضوعی نویسندگان

جهت بررسی پژوهشگران به تفکیک رشته، پژوهشگران رده­بندی موضوعی شدند. لازم به ذکر است به منظور افزایش دقت در رده­بندی موضوعی پژوهشگران و اطمینان از عدم تاثیر نوع رده­بندی بر نتایج از دو نوع رده­بندی استفاده شد.