در این جا مبحث وضعیت معاون جرم در رابطه با هر یک از این تقسیم بندی ها بررسی خواهد گردید تا مشخص شود برای تحقق معاونت در هر یک از جرایم مذکور چه شرایطی لازم می‌باشد.

۱-۵-۱-۲ جرایم آنی و جرائم مستمر

اگر طول مدت وقوع فعل یا ترک فعلی را که باعث تحقق جرم می شود در نظر آوریم ، جرائم را می‌توانیم به « آنی » و « مستمر » تقسیم بندی کنیم ^[۶۵].

الف ) جرم آنی :

جرم آنی به به فعل یا ترک فعلی گفته می شود که در یک لحظه صورت گیرد ، یا مدت وقوع آن زیاد نباشد . با این تعریف قتل یک جرم آنی است ، هر چند قاتل مدتی با مقتول گلاویز شده پس از وارد آوردن ضربات متعدد او را به قتل رسانده باشد ^[۶۶].

همین طور جرائمی از قبیل دزدی ، ضرب و جرح و هتک ناموس از جرائم آنی محسوب می‌گردند . در ترک فعل ها نیز جرایم در ترک فعل ها نیز جرایم فوری متصور می‌باشد مانند امتناع مقامات قضایی از رسیدگی به شکایت و تظلم موضوع ماده ۵۹۷ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات با عنایت به توضیحات بیان شده درخصوص جرائم آنی تشخیص معاونت در این جرایم سهل می‌باشد زیرا به محض این که فردی اقدام به ارتکاب یکی از مصادیق معاونت نسبت به مرتکب جرائم آنی نماید با داشتن شرایط لازم به عنوان معاون جرم تحت تعقیب قرار خواهد گرفت مانند تحریک سارق ، تهیه سلاح گرم برای قاتل که مصداق معاونت در هر یک از این جرائم خواهد بود .

ب ) جرم مستمر :

بر خلاف جرم فوری ، جرم مستمر به فعل یا ترک فعلی اطلاق می شود که در زمان ادامه دارد . به عبارت دیگر ، جرم با عناصر خود به طور دائم تجدید حیات می‌کند ^[۶۷]مانند ترک نفقه یا اخفای مال .

با عنایت به توضیحات فوق وضعیت معاونت در جرایم مستمر پیچیدگی خاص خود را دارد و فروض مختلفی را برای آن می توان تصور نمود علت آن این است که عنصر مادی جرم مستمر در طول زمان ادامه می‌یابد لذا باید دید مصادیق همکاری و مساعدت برای این که مشمول عنوان معاونت قرار گیرد می بایست از چه زمانی شروع و تا جه زمانی ادامه یابد و چنان چه در برهه ای از رفتار مادی جرم مستمر ارتکاب یابد باز عمل ، مشمول عنوان معاونت خواهد بود یا خیر .

چنانچه مساعدت و همکاری قبل از ارتکاب رفتار مادی جرم صورت گرفته باشد به عنوان مثال با تحریک معاون ، فرد اقدام به ترک نفقه همه خود نماید ، معاونت در هر وقوع جرم محقق می‌باشد . چنانچه همکاری و مساعدت به مرتکب جرم در زمان ارتکاب رفتار مجرمانه از سوی مباشر جرم صورت گیرد به عنوان مثال تسهیل توقیف غیر قانونی مجنی علیه به وسیله نگهبانی دادن از سوی معاون جرم در این فرض نیز معاونت صورت گرفته است .

فرض آخر مربوط به زمانی است که رفتار ارتکابی از سوی معاون در برهه ای از زمان وقوع جرم صورت گرفته باشد و سپس در سایر مراحل وقوع جرم رفتار قطع گردیده است یعنی معاونت تنها در قسمتی از عنصر مادی بزه مستمر شکل گرفته است . در این فرض به نظر می‌رسد چنان چه رفتار مرتکب تمام نگردیده به عبارتی جرم تام محقق نگردیده باشد عمل مصداق شروع به جرم می‌باشد به عنوان مثال چنان چه معاون منزلی را جهت توقیف غیر قانونی در اختیار مباشر قرار دهد تا نامبرده نسبت به توقیف مجنی علیه در آن منزل اقدام نماید لیکن بعد از این که مباشر مجنی علیه را وارد منزل نمود معاون تغییر عقیده دهد و از ادامه کار منصرف و خانه را از وی تحویل گیرد عمل وی معاونت در شروع به توقیف غیر قانونی تلقی می‌گردد و چنان چه عمل مباشر به اتمام رسیده باشد فعل معاون ، معاونت در جرم مذکور خواهد بود . البته در تمامی موارد فوق احراز رابطه سببیت ضروری می‌باشد .

۲-۵-۱-۲ جرائم مطلق و مقید :

الف ) جرائم مطلق :

به جرمی گفته می شود که برای وقوع آن نیازی به تحقق نتیجه حاصله از جرم نمی باشد به تعبیر دیگر مطلق ارتکاب عنصر مادی شرط است بدون در نظر گرفتن نتیجه حاصله و لذا نتیجه جرم از ارکان متشکله جرم مطلق تلقی نمی شود ^[۶۸]. به عنوان مثال جرم موضوع ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات یک جرم مطلق می‌باشد . طبق این ماده هر کس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران یا به نفع گروه ها و سازمان های مخالف نظام به هر نحو فعالیت تبلیغی نماید به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد . همان طور که ملاحظه گردید جرم موضوع این ماده به صرف فعالیت تبلیغی در گروه ها و سازمان های مخالف نظام محقق می شود و نیازمند هیچ نتیجه ای نمی باشد . از دیگر جرایم مطلق می توان به بزه توهین ( موضوع ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات ) اجتماع و تبانی ( موضوع ماده ۶۱۰ قانون مذکور ) به جهت ارتکاب جرایمی بر ضد امنیت داخلی یا خارجی کشور ساختن شبیه مسکوکات رایج داخلی یا خارجی غیر از طلا و نقره ( موضوع ماده ۵۲۰ قانون مذکور )

در این جرایم چنان چه شخصی با انجام یکی از مصادیق مندرج در ماده ۱۲۶ مساعدت نسبت به مباشر انجام دهد با دارا بودن سایر شرایط ، معاونت محقق می شود . به عنوان مثال چنان چه فردی ، دیگری را تحریک به توهین به شخص ثالث نماید و شخص مذکور در اثر این تعریف مرتکب بزه شود ، تحریک کننده به عنوان معاون جرم می‌باشد .

ب ) جرائم :مقید

جرائم مقید جرایمی هستند که برای وقوع آن ها علاوه بر رفتار فیزیکی ، تحقق علل دیگری به عنوان نتیجه جرم ، برای تکمیل رکن مادی آن ضروری می‌باشد و تا نتیجه مجرمانه تحقق نیابد صرف ارتکاب عنصر مادی کافی برای تحقق بزه فوق نمی باشد .

به عنوان مثال در قتل عمد صرف ایراد صدمه از سوی مرتکب نسبت به تمامیت جسمانی ( رفتار مادی ) کافی نبوده و مرگ بزه دیده نیز به عنوان نتیجه جرم باید محقق شود یا در جرم سقط جنین علاوه بر تحقق رفتار مادی (ایراد ضرب و اذیت و آزار ، دادن ادویه و به کار بردن وسیله و … ) تحقق مرگ جنین به عنوان نتیجه جرم ضروری می‌باشد هم چنین در جرم افترا عملی ( موضوع ماده۶۹۹ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات) صرف تحقق عمل فیزیکی (متعلق به دیگری قلمداد کردن آلات و وسایل انتساب جرم ) برای تحقق جرم کافی نبوده و تحت تعقیب قرار گرفتن شخص به عنوان نتیجه جرم به دنبال اقدامات مادی مرتکب لازمه تحقق جرم افترا عملی است. در این جرایم چنان چه شخصی در جهت مساعدت به مباشر مرتکب یکی از مصادیق ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ گردد و شخص مباشر در اثر آن اقدام به ارتکاب جرم نماید و نتیجه نیز حاصل شود شخص اخیر را می توان به عنوان معاون تحت تعقیب قرار داد . به عنوان مثال چنان چه فردی اقدام به تهیه سلاح برای مباشر جرم جهت نقل نماید یا اقدام به تحریک مباشر جهت قتل نماید که در اثر این عمل مباشر اقدام به قتل نماید و مجنی علیه فوت نماید شخصی که اقدام به تهیه سلاح یا تحریک نموده می‌تواند به عنوان معاون تحت تعقیب قرار گیرد .