برای شناخت هرچه بهتر هریک از اجزای سرمایه فکری، تعدادی از طبقه بندی های صورت گرفته توسط محققان مختلف ارائه می‌گردد.

۲-۲-۲-۱ ادوینسون و مالون (۱۹۹۷)

ادوینسون و مالون در سال ۱۹۹۷ سرمایه فکری را به عنوان فرایندی دانش محور که شامل آزمایشات کاربردی، تکنولوژی سازمانی، ارتباطات با مشتری و مهارت‌های حرفه ای می‌باشد معرفی کردند که باعث افزایش توان رقابتی شرکت و سودآوری آتی آن می شود. به عقیده ادوینسون و مالون سرمایه فکری شامل دو جنبه ی اولیه می‌باشد: ۱٫ سرمایه انسانی ۲٫ سرمایه ساختاری

سرمایه انسانی شامل: دانش ، تخصص ، مهارت و شایستگی و سرمایه ساختاری شامل: قدرت ارتباط، فرایندهای سازمانی و هدایت کننده های سازمانی سرمایه انسانی می‌باشد. به خاطر وجود جنبه‌های گوناگون سرمایه ساختاری، ادوینسون و مالون سرمایه ساختاری را به سرمایه ی سازمانی (شامل سیستم ها و روش ها و چرخه های عملیاتی که جریان دانش در سازمان را سرعت می بخشد) و سرمایه ی مشتری (شامل ارتباط یک شرکت با مشتریانش) تقسیم کردند. آن ها همچنین سرمایه سازمانی را به سرمایه نوآوری و سرمایه فرآیندی تقسیم کردند. در زیر تعاریف مربوط به هریک از سرمایه های مذکور آورده شده است:

سرمایه انسانی: که به ارزش دانش، مهارت، تجربه و تخصص موجود در کارکنان یک شرکت بر می‌گردد.

سرمایه ساختاری: از دیدگاه ادوینسون و مالون شامل روابط، و هدایت کننده های سازمانی و … می‌باشد.

سرمایه مشتری: شامل قدرت ارتباط شرکت با مشتریان و سایر عوامل خارجی می‌باشد.

سرمایه نوآوری: شامل دارایی های فکری مانند نام و علام تجاری، حق کپی رایت و دارایی های نامشهود می‌باشد.

سرمایه فرآیندی: شامل تکنیک ها، روش ها و برنامه هایی می‌باشد که موجب بهبود عملکرد سازمان در انجام فرایند تجاری و ارائه خدمات می شود.(ادوینسون و مالون، ۱۹۹۷)

شکل ۲-۱:عناصر تشکیل دهنده سرمایه فکری از دیدگاه ادوینسون و مالون

(ادوینسون و مالون، ۱۹۷۷)

۲–۲-۲-۲ بروکینگ (۱۹۹۶)

بروکینگ در سال ۱۹۹۶ تقریبا ترکیب ادوینسون و مالون از سرمایه فکری را ارائه کرد. در واقع تقسیم بندی او مانند ادوینسون و مالون می‌باشد که بعدا انجام شد. بروکینگ سرمایه فکری را به چهار جزء تقسیم کرد:

۱٫ دارایی های بازار

۲٫ دارایی های متمرکز شده در نیروی انسانی

۳٫ دارایی های زیر بنایی سازمان

۴٫ دارایی های فکری

در واقع بروکینگ سرمایه فکری را به اجزایی تقسیم کرد که استفاده کنندگان از صورت های مالی شرکت را قادر به شناسایی و اندازه گیری دارایی های فکری شرکت می‌کند. از دیدگاه بروکینگ هریک از اجزاء سرمایه فکری شامل عناصر زیر می‌باشد:

• • دارایی های بازار: شامل دارایی های حیاتی یک شرکت که در نتیجه ی ارتباطات نامشهود خود در بازار به دست می آورد که برگرفته از نام تجاری مشتریان و کانال‌های عرضه می‌باشد.

• • دارایی های متمرکز شده در نیروی انسانی: شامل تجربیات گذشته، خلاقیت، توانایی حل مسئله، رهبری، شایستگی و مهارت‌های کارکنان می‌باشد.

• • دارایی های زیر بنایی: شامل تکنولوژی، متدولوژی ها و فرایند های مربوط به سازمان می‌باشد.

• دارایی های فکری: شامل حق کپی رایت، نام تجاری، برند و حق طراحی می‌باشد.

شکل۲-۲ : طرح ارزش سرمایه فکری )بروکینگ،۱۹۹۶(

۱

مدل بروکینگ بسیار شبیه مدل ادوینسون و مالون می‌باشد، با این وجود بروکینگ دارایی های فکری را از دارایی های زیر بنایی جدا کرد. در واقع دیدگاه ادوینسون و مالون اگرچه کاملا بر هم منطبق نمی باشند، اما مکمل یکدیگرند. رویکرد ادوینسون و مالون بیشتر دیدگاه مدیریتی می‌باشد که به عنوان عامل حیاتی در شکل گیری، شناسایی و نگهداری ارزش سازمان شناخته می شود. در مدل بروکینگ بیشتر جنبه‌های یکسان مدل ادوینسون و مالون به جز دیدگاه آن ها درباره زیر مجموعه های سرمایه فکری برای مقاصد ممیزی حفظ می شود. در مدل بروکینگ شناسایی، مستند کردن و اندازه گیری سرمایه فکری بهبود می‌یابد. بروکینگ (۱۹۹۶) بیان می‌کند که هدف نهایی واحد تجاری ایجاد ارزش مالی برای شرکت می‌باشد. بروکینگ بیان می‌کند که فهمیدن توانایی مدیران در ایجاد ارزش برای شرکت بسیار مهم می‌باشد.(بروکینگ،۱۹۹۶)

۲-۲-۲-۳ روس^[۲۸]، روس^[۲۹]، دراگونتی^[۳۰] و ادوینسون (۱۹۹۷)

این محققان شاخص های سرمایه فکری را برای اندازه گیری آن گسترش دادند. روس و همکاران (۱۹۹۷) بیان کردند که رویکردشان در تبادل سرمایه فکری بر اساس دانش می‌باشد. به نظر آن ها ایجاد سرمایه فکری در سازمان زمان بر می‌باشد و ایجاد ارزش توسط سرمایه فکری در سازمان از قاعده ی خاصی پیروی نمی کند. آن ها نموداری رسم کردند که تا حدودی شبیه نمودار ادوینسون و مالون بود.

آن ها سرمایه فکری را به سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری تفکیک کردند و توضیح دادند که بین منابع فکری و غیر فکری در روش های مدیریتی گوناگون تفاوت وجود دارد. آن ها سرمایه ارتباطی را به عنوان قسمتی از سرمایه ساختاری در نظر گرفتند (به عنوان سومین مجموعه تفکیک شده). روس(۱۹۹۷) سرمایه انسانی را به سه زیر مجموعه صلاحیت و شایستگی، روش و رفتار و چالاکی فکری تقسیم کرد.

۱٫ صلاحیت(شایستگی): شامل دانش فردی، مهارت، استعداد و دانش کارمندان می‌باشد.

۲٫ روش و رفتار: شامل ارزش ایجاد شده توسط رفتار کارمندان در محیط کاری می‌باشد که تحت تاثیر انگیزش، رفتار و راهبری قرار دارد.

۳٫ چالاکی فکری: شامل اختراعات و ابداعات فردی، توانایی تغییر پذیری و سازگاری و توانایی کاربرد دانش در صورت برخورد با مشکلات اجرایی می‌باشد.

در رویکرد روس و همکاران (۱۹۹۷) سرمایه ساختاری متشکل از اجزای زیر می‌باشد.

۱٫ ارتباطات: شامل ارتباط با مشتریان، تامین کنندگان، رقبای تجاری، سهام‌داران و سایر گروه ها می‌باشد.

۲٫ تشکیلات: یک سازمان تنها شامل ساختارهای مشهود نمی باشد، بلکه شامل دارایی های زیر بنایی، دارایی های فکری و فرایندهای سازمانی می‌باشد.

۳٫ توسعه و پیشرفت: شامل جنبه نامشهود هر یک از اجزای موجود در سازمان که باعث ایجاد ارزش در آینده می شود اما اثر آن هنوز آشکار نشده است.

شکل۲-۳ : نمودار سرمایه فکری (روس و همکاران، ۱۹۹۷)

زمانی که ادوینسون و مالون (۱۹۹۷) جهت پیشبرد روش اندازه گیری سرمایه فکری همکاری می‌کردند، روس و روس (۱۹۹۷) برای ادغام روش های مختلف اندازه گیری سرمایه فکری و رسیدن به یک رویکرد جامع ارزشیابی^[۳۱] (HAV) تلاش کردند. مانند تقسیم ادوینسون و مالون (۱۹۹۷) روس و همکاران (روس و همکاران ۱۹۹۷، پیک و روس۲۰۰۰) سرمایه فکری را به سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی تقسیم کردند و نمودار زیر را پیشنهاد کردند.

شکل۲-۴ : سلسله مراتب سرمایه فکری (روس و همکاران، ۱۹۹۷)