سازمان عبارت است از فرایندهای نظام یافته از روابط متقابل افراد برای دست یافتن به ‌هدف‌های‌ معین.


این تعریف از پنج عنصر تشکیل شده است:

سازمان همیشه از افراد تشکیل می شود .

این افراد به طریقی با یکدیگر ارتباط دارند و بین آن ها روابط متقابل برقرار است.

. این روابط متقابل را می توان نظام بخشید

کلیۀ افراد در سازمان دارای ‌هدف‌های‌ مشخصی هستند و بعضی از این هدفها در عملکرد آن ها اثر می‌گذارند. هر فرد انتظار دارد که از طریق همکاری در سازمان به ‌هدف‌های‌ شخصی خود نیز نایل شود.

این روابط متقابل همچنین نیل به ‌هدف‌های‌ مشترک سازمان را میسر می‌کند و اعضای سازمان‌ها برای دست یافتن به ‌هدف‌های‌ فردی، حصول ‌هدف‌های‌ مشترک سازمانی را دنبال می‌کنند. با توجه به تعریف فوق، سازمان چیزی جز روابط متقابل بین افراد نیست و ساختار سازمانی این روابط متقابل را که شامل تعیین نقش‌ها، روابط بین افراد، فعالیت‌ها، سلسله مراتب هدفها و سایر ویژگی‌های سازمان است، منعکس می کند.

سازمان تشکیل شده است از گروهی از افراد با طرز فکرهای مختلف که برای رسیدن به اهداف مشخص و معین دور هم جمع شده اند و برای رسیدن به آن اهداف با هم همکاری می‌کنند.

سازمان عبارت است از گروهی متشکل از دو یا چند تن که در محیطی با ساختار منظم و از پبش تعیین شده برای نیل به اهداف گروهی بایکدیگر همکاری می‌کنند.(۱۹۹۳_ Bovee.courtland L. & Thill,John V. & Wood,Marian Burk & )Dovel,eorge

با توجه به تنوع کارکرد سازمان می توان برای سازمان تعریف زیر را آورد:

یک سازمان عبارت است از:(الف)یک موجود اجتماعی است.(ب)دارای هدف می‌باشد.(پ)دااری یک سیستم و ساختار معینی است.(ت)دارای مرز روشن و مشخص است. ( جهرمی˛۱۳۸۲˛۹۵)

سازمان عبارت است از یک نهاد اجتماعی که مبتنی بر هدف می‌باشد,ساختار آن به صورتی اگاهانه طرح ریزی شده است,دارای سیستم های فعال و همامنگ است و سانجام با محیط خارجی ارتباط دارد.در سازمان رکن اصلی این نیست که مجموعه ای از سیاست ها و رویه ها ارائه گردد بلکه سازمان از افراد و رابطه ای که با یکدیگر دارند تشکیل می شود.(ال دفت˛۱۳۸۸˛۱۹).

۲-۱-۲) انواع سازمان ها:

سازمان‌ها با توجه به اهداف اولیه آن ها به۲ نوع تقسیم می‌شوند:

۱٫سازمان‌های انتفاعی و غیر انتفاعی:سازمان‌های انتفاعی سازمان‌هایی هستند که هدفشان از تشکیل کسب سود است.بیشتر مؤسسه‌ های تجاری جزو این دسته از سازمان‌ها محسوب می‌شوند. سازمان‌های غیر انتفاعی بر عکس سازمان‌های انتفاعی با هدفی غیر از کسب سود تشکیل می‌شوند. معمولا با اهدافی اجتماعی,فرهنگی,مذهبی,سیاسی تشکیل می‌شوند مانند مؤسسه‌ های خیریه.

۲٫سازمان‌های تولیدی و خدماتی:سازمان‌های تولیدی سازمان‌هایی هستند که از مواد اولیه و مواد خام خروجی ها و کالاهای ملموس و قابل لمس تولید می‌کنند مانند کمد .سازمان‌های خدماتی سازمان‌هایی هستند که خدمات ارائه می‌کنند و خروجی آن ها ملموس و غیرقابل لمس است.

سازمان‌ها از نظر مالکیت به ۲دسته دولتی و خصوصی تقسیم می‌شوند: سازمان‌های دولتی سازمان‌هایی هستند که دولت آنهارا اداره می‌کند اما سازمان‌های خصوصی سازمان‌های هستند که به وسیله افراد یا بخش غیردولتی اداره می‌شوند.

سازمان‌ها به دو نوع رسمی و غیر رسمی تقسیم می شود:

سازمان رسمی طبق قوانین و مقرارت خاصی تشکیل شود و روابط در آن به صورت خشک و رسمی بود طبق قوانین و مقررات وضع شده اما سازمان غیررسمی طبق قوانین و مقررات خاصی تشکیل نمی شود و روابط در آن خشک و رسمی نیست بلکه کارکنان در ان دارای روابط دوستانه و صمیمیت هستند.

سازمان رسمی در بردارنده قوانین و مقررات و ‌دستورالعمل ها و بخشنامه ها و آیینامه ها می‌باشد که از طریق مجاری قانونی در هر سازمان جاری می شود تا همه امور در چارچوب نظم و قانون صورت پذیرد.

این مجموعه قوانین خوب می‌باشند اما می باید فراموش نکنیم که نباید آنقدر به وضع قوانین مختلف بپردازیم که در اصطلاح سازمان را سردرگم و پیچیده کنیم.

سازمان غیر رسمی که به نام سازمان سایه هم مشهور می‌باشد ، در دل سازمان رسمی شکل می‌گیرد .این سازما ها به خاطر آن ایجاد می‌شوند که اصولاً سازمان رسمی نمی تواند برطرف کننده تمامی نیازهای کارکنان خود باشد ،‌بنابرین‏ کارکنان در سازمان‌ها به طرق مختلف(تیم فوتبال – گردش دسته جمعی – کوه نوردی – میهمانی های خانوادگی و … ) گردهم می‌آیند تا پوشش دهنده این نیازها باشد.

علما و دانشمندان کلاسیک معتقدند که با داشتن سازمان رسمی میتوان حداکثر کارائی را از کارگران به دست آورد و با لعکس علما نئوکلاسیک معتقدند که با برقراری روابط غیر رسمی میتوان باین هدف رسید.(پرهیزگار˛۱۳۷۷˛۱۲۰)

در سازمان رسمی اختیارات مقامات و روابط بین کارکنان بر حسب مقررات و قواعد وضع می شود.در سازمان رسمی مشاغل و پستهای سازمان تعریف می‌شوند و اختیارات و مسئولیت‌ها در هر شغل یا در هر مقام به صورت دقیق و مدون تشریح می‌گردد.به طور کلی سازمان غیررسمی از گروه ها و افرادی تشکیل می شود که در درون سازمان اداری یا سازمان رسمی دارای روابط شخصی و اجتماعی بین افراد هستند.این روابط از طرف مقامات سازمان به رسمیت شناخته نمی شوند.(جاسبی˛۶۷_۶۶)

نتیجه فرایند جمع شدن افراد به دور هم در یک سازمان رسمی˛به طور اجتناب ناپذیری منتهی به تشکیل گروه غیر رسمی خواهد شد.با پیوستن افراد به یکدیگر˛این گونه روابط توسعه یافته ادامه می‌یابد.مدیریت سازمان رسمی ق
ادر نخواهد بود در شکل گیری و نحوه پدید آمدن سازمان های غیر رسمی اعمال نظر کند.(قاسمی˛۱۳۹۰˛۳۹۴)

یکی از تفاوت‌های سازمان رسمی و غیر رسمی این است که سازمان رسمی˛یک سازمان عمومی و اداری است.در صورتی که سازمان غیر رسمی یک سازمان غیر رسمی خصوصی و غیر ارادی است.لذا سازمان رسمی طبق قانون مدون تشکیل می‌گردد و دارای اهداف از پیش تعیین شده است.اما وجود پیدایش سازمان غیر رسمی در جایی مطرح و مکتوب نیست.منبع در سازمان رسمی قانون˛اختیار و مسئولیت است و در سازمان غیر رسمی˛منبع قدرت در خود افراد نهفته است. در سازمان رسمی هر فرد که به استخدام سازمان در آید˛ موظف و مجبور است در محدوده قوانین و مقررات به انجام وظیفه بپردازد.در مقابل در سازمان غیر رسمی تبعیت داوطلبانه و ازاد است.(۳۲۹_۱۹۸۵_ Keith Davis)

اهمیت سازمان غیر رسمی آنقدر زیاد است که فرد لوتانز جدا کردن سازمان رسمی را از غیر رسمی اشتباه بزرگی مد داند.(۳۷۳_۱۹۸۵_ Fred Iutans).



۲-۱-۳) شکل سازمان:

چارچوبی به وسیله هنری مینزبرگ ارائه شده است که بر ان اساس هر سازمان از ۵بخش تشکیل می شود.(۲۱۵_۹۷_ Henry mintzberg_1981)

در رأس سازمان مدریت ارشد قرار می‌گیرد.در بخش میانی سازمان مدیریت میانی جای دارد.بخش هسته فنی شامل تشکیا شده است از افرادی که کارهای اصلی ‌سازمانِ بر عهده آن ها است.بخش گروه ستاد فنی شامل افرادی است که برنامه ریزی و کنتری هسته فنی را بر عهده دارد.بخش ستاد اداری شامل افرادی است که خدمات غیر مستقیم را رائه می‌دهند.