۱- تحصیل، تملک یا استفاده از اموال، مشروط ‌به این که در زمان دریافت بداند که چنین مالی درآمد ناشی از جرم می­باشند.

۲- شرکت، همکاری یا تبانی برای ارتکاب، شروع به ارتکاب و معاونت (با حضور در صحنه جرم یا بدون حضور در صحنه­ی جرم)، تسهیل و دلالت بر ارتکاب هر جرمی که مطابق این ماده مشخص شده است.»^[۳۹]

نکته­ی شایان توجه این است که این دو کنوانسیون درصدد تعریف جرم پولشویی نبوده و تنها به ذکر مصادیق آن پرداخته­اند، ولی با این وجود برای ارائه­ یک تعریف جامع و مانع بسیار مفید به نظر می­رسند.

به عنایت به مفاد این دو کنوانسیون است که ماده ۲ «قانون مبارزه با جرم پولشویی» مصوب ۲/۱۱/۸۶ بدون ذکر تعریفی از مفهوم جرم پولشویی، صرفاً به بیان مصادیق آن به شرح زیر بسنده نموده است:

«پولشویی عبارت است از:

الف- تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت­های غیرقانونی با علم ‌به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه­ ارتکاب جرم به دست آمده باشد.

ب- تبدیل، مبادله یا انتقال عواید به منظور پنهان کردن منشا غیرقانونی آن، با علم ‌به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا به کمک مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد.

ج- اختفا یا پنهان یا کتمان کردن ماهیت واقعی منشا، منبع، محل، نقل و انتقال و جا به ­جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه­ جرم تحصیل شده باشد.»

این قانون نیز همان گونه که ملاحظه می­گردد به ذکر مصادیقی از پولشویی پرداخته و تعریفی که نوعاً جامع و مانع باشد، ارائه نکرده است، در هر حال پولشویی مفهومی است خاص که باید تعریف، مصادیق و حد و مرز آن بر اساس قانون و به روشنی مشخص شود. با الهام از تعاریف ارائه شده توسط صاحب‌نظران و مصادیقی که در کنوانسیون­ها و قانون مبارزه با پولشویی ذکر شده، به نظر می­رسد تعریف زیر تعریف مناسبی از پولشویی باشد:

«تطهیر پول عبارت است از هر عملی که به منظور مشروعیت بخشیدن به درآمدهای نامشروع یا موجه جلوه دادن وجوه یا اموال غیرقانونی صورت گیرد.»

پولشویی ترجمه­ی تحت اللفظی اصطلاح «Money Laundering» است و همان گونه که در اکثر تعاریفی که حقوق ‌دانان از این عبارت به عمل آورده­اند، آن را منحصر به پول ناشی از اعمال مجرمانه ندانسته و تمام اموال و عواید به دست آمده، از جرایم را مشمول این عنوان دانسته ­اند. لذا باید گفت که تطهیر پول در لسان حقوقی جمهوری اسلامی ایران، اصطلاحی رایج است که در ابتدا این واژه از حقوق خارجی عاریه برداری شده، لیکن در حال حاضر این لفظ از معنای اولیه خود عدول کرده و نه تنها «پول» بلکه تمامی عواید ناشی از اعمال مجرمانه را دربرمی­گیرد.

در این زمینه برخی از حقوق ‌دانان نوشته­اند: «قرائن و نشانه­هایی است که نشان می­دهد، سازمان ملل متحد نیز درصدد گسترش دیدگاه خود نسبت به جرم پولشویی و تسری آن به کلیه­ اموال ناشی از جرم ‌می‌باشد.»^[۴۰]

‌بنابرین‏ به نظر می­رسد که اصطلاح «تطهیر اموال» به نحو گویا و جامع­تری بیانگر این مفهوم است لیکن چون اصطلاح «تطهیر پول» بسیار رایج است، در اینجا نیز اغلب همین عنوان به کار رفته است. از آنجا که قاچاق مواد مخدر، مهم ترین منبع درآمدهای غیرقانونی است و بیشترین عواید را نصیب مجرمین می­ نماید، لذا تطهیر، بیشتر در موردپول­های ناشی از فروش مواد مخدر به کار رفته است.^[۴۱]

از این رو باید اذعان نمود که تطهیر پول اعم از عواید ناشی از قاچاق مواد مخدر و سایر جرایمی است که پول­های هنگفتی را نصیب مرتکبان این اعمال می­نمایند. بنا به گفته برخی محققانِ مؤسسات و نهادهای بین‌المللی، جرم تطهیر سرمایه­ها را شامل همه جرایم دانسته ­اند.^[۴۲]

۲- فرایند تحول پدیده ­های پولشویی

یکی از مسایل بنیادین در ارتباط با تحلیل جرم پولشویی بررسی سیر تحول این پدیده از منظر تاریخی و جرم شناختی است، در واقع دانستن این مسئله که واژه پولشویی از چه زمانی در ادبیات حقوق مورد استفاده قرار گرفته است از یک سو، و شناخت آن از منظر جرم انگاری از سوی دیگر، می ­تواند در تحلیل آثار و پیامدهای این جرم و ارائه راهکارهای مؤثر در جهت مقابله با آن مفید واقع شود.

نکته­ای که ‌در مورد سیر تحول جرم پولشویی از لحاظ موقعیت مطالعاتی در رشته­ های مختلف علوم کیفری قابل توجه است، این است که تطهیر پول از جمله جرایم سازمان یافته­ است، در این خصوص برخی از محققان بیان داشته اند:«ویژگی­های مطالعاتی و تحقیقاتی جرم سازمان یافته این است که در ابتدا این جرم در علم جرم شناسی و جامعه شناسی جنایی همانند بسیاری از نابهنجاری های اجتماعی مطرح گردیده و مورد مطالعه قرار گرفته است و پس از تبیین ماهیت و میزان خطرناکی این جرم در جرم شناسی، حقوق کیفری با دیدگاهی نو، در جهت شناسایی و جرم انگاری مظاهر آن اقدام شده است، از طرف دیگر، برخلاف اکثر جرایم کیفری که از حقوق داخلی به حقوق بین الملل راه می­یابند، روند تکاملی این جرم معکوس بوده است، ‌به این معنا که ابتدا در حقوق بین الملل، مورد توجه قرار گرفته و قراردادها و معاهدات و مصوباتی پیرامون مبارزه با آن میان دولت­ها منعقد گردیده و پس از آن به تدریج به حقوق داخلی راه یافته و در حال پیدا کردن جایگاه خود در حقوق داخلی کشورهاست.»^[۴۳]

این مطلب درخصوص جرم پولشویی نیز صادق است، چون در وهله­ی نخست، جرم شناسان با مشاهده و بررسی اثرات سوء و مخربی که این پدیده داشته و موجب تزلزل پایه­ های اقتصادی، فساد سیاسی و اداری، ناامنی و خدشه در جریان عدالت کیفری و … می­گردد، خطر این پدیده را متذکر شده و توجه قانونگذاران را ‌به این پدیده جلب نموده ­اند. از طرفی چون این جرم، معمولاً با عبور از مرزهای یک کشور جنبه فراملی پیدا می­ کند و شبکه­ های مجرمانه­ای که معمولا با عبور از مرزهای یک کشور جنبه فراملی پیدا می­ کند و شبکه­ های مجرمانه­ای که معمولاً اقدام به پولشویی آلوده ‌می‌کنند، غالباً در کشورهای متعددی فعالیت ‌می‌کنند، به طوری که ممکن است در فرایند پولشویی چندین کشور دیگر درگیر باشند، لذا در ابتدا جوامع و سازمان­ های بین‌المللی به منظور حفظ نظم و امنیت بین‌المللی درصدد برخورد با این پدیده برآمده و ضمن تهیه و تصویب اسناد بین‌المللی، حقوق داخلی کشورها را تحت تاثیر قرار داده و آن ها را وادار به جرم انگاشتن و برخورد با پولشویی در حقوق داخلی خود نموده ­اند.^[۴۴]

۳-روش­های ارتکاب پولشویی

شیوه­ هایی که مجرمین برای پولشویی­ها و درآمدهای کثیف ناشی از اعمال مجرمانه در پیش می­ گیرند، بسیار زیاد و مختلف بوده و هر روز نیز بر تعداد و تنوع آن ها افزوده می­ شود. در واقع روش­های پولشویی به تناسب نوع جرم اصلیِ سودآور، شخصیت و توانایی‌های فکری و جسمی مجرم، نوع و ارزش مال به دست آمده، امکانات مجرم، محدوده­ جغرافیایی مورد استفاده جهت پولشویی و بسیاری از عوامل دیگر، متنوع و متفاوت از یکدیگر انجام می­پذیرد. با این حال تردیدی نیست که امروزه استفاده از بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری در سراسر دنیا از رایج­ترین و بهترین شیوه ­های پولشویی است و بخش عظیمی از مبالغی که همه ساله تطهیر داده می­ شود، از طریق این بانک­ها و مؤسسات صورت ‌می‌گیرد. با این توضیح شیوه ­های پولشویی به دو قسمت اصلی تقسیم می­ شود:

الف- شیوه ­های مرتبط با سیستم بانکی

همچنان که ‌از ترکیب افراد شرکت کننده در این اجلاس برمی آید ،طبیعی است که با توجه به حضور وزرای بهداشت ومسئولین اموربهداشتی وعدم حضور حقوق دانان وجرم شناسان،بحثی ‌از حمایت کیفری وحتی حمایت های قضایی به میان نیامد.واگرچه در این سند نیزبه موجب بندهای ۱۱و۱۲ ‌بر حمایت پزشکی واجتماعی ‌از سالمندان تأکیدشده است ودربند ۳نیزبراجرای (اعلامیه اصول ملل متحد)تأکیدشده است.

فلذا،گرچه هیچ بحثی ‌از حمایت کیفری به میان نیامده است ولی همین اندازه که توجه ملل متحد به سالمندی ومشکلات ناشی ازآن،به چالشی جدی تبدیل گردیده است،جای امیدواری است که درصورت اجرایی شدن برنامه های مورد ‌نظر این سند واسناد دیگردرخصوص سالمندان،به نوعی به پیش گیری ازجرایم علیه سالمندان به واسطه سایر حمایت‌های قابل تصور دست یافت.

مبحث دوم:اسناد منطقه ای

گفتاراول:کنوانسیون های حقوق بشر

باید اذعان داشت نمونه ای ازمهم ترین اسناد منطقه ای،کنوانسیون های حقوق بشر می‌باشند که درسطح مناطق مختلف جهان ازجمله اروپا کنوانسیون اروپایی حقوق بشر وآزادی های اساسی^[۵۱]–آمریکا کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر ^[۵۲]–آفریقا منشور آفریقایی حقوق بشر وملت ها ^[۵۳]– کشورهای اسلامی اعلامیه حقوق بشر اسلامی- به تصویب رسیده اند.

بانگاه بهمواد مختلف اسناد مذکور،به وضوح دیده می شود کهمانند اسناد جهانی حقوق بشر به حمایت ازحقوق بزهکاران ومتهمان پرداخته شده وبزه دیده به عنوان یکی ازعناصر اصلی جرایم در این اسناد مغفول مانده است.باید معروض نمود ماده ۲۵کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر،حق حمایت قضایی رابرای اشخاص به رسمیت شناخته است که می توان آن را به نوعی حمایت ‌از اشخاص بزه دیده دانست.همچنین ماده ۱۸منشور آفریقایی حقوق بشر وملتها نیز دربند ۳و۴ همین حمایت ‌از اشخاص آسیب پذیر راوجهه همت خود قرار داده است به گونه ای که دربند سوم:«۳- دولت باید حذف هرنوع تبعیض علیه زنان ‌را تضمین کند وهمچنین حمایت ازحقوق زن ‌و کودک راهمان گونه که دراعلامیه ها وکنوانسیون های بین‌المللی مقرر شده است…»حمایت از زنان وکودکان رامورد حکم قرار داده ودربند ۴ نیز با این تعبیر «۴- افراد سالمند ‌و ناتوان حق دارند ‌از اقدامات خاص حمایتی متناسب باحفظ نیازهای جسمی وروحی خود برخوردار باشند»افرادسالمند ‌و ناتوان رامورد حمایت قرار داده است.

اگرچه این ماده به حمایت کیفری تصریح ندارد وصرفأ به«اقدامات خاص حمایتی متناسب با حفظ نیازهای جسمی وروحی»اشاره شده است،که ظاهرأ درتدابیر حمایتی پزشکی واجتماعی است اما همین مقدار حمایت نیز مزیت این منشور رانسبت به سایر کنوانسیون های منطقه ای نشان می‌دهد.

گفتاردوم:اعلامیه اسلامی حقوق بشر

سند فوق که در۱۴ محرم ۱۴۱۱ قمری مطابق با ۱۵ مرداد ۱۳۶۹ شمسی بین وزرای امورخارجه سازمان کنفرانس اسلامی درقاهره به تصویب رسیده است وبه «اعلامیه اسلامی حقوق بشر قاهره»نیز معروف است حاوی حقوقی است که به نظر تدوین کنندگان،دردین اسلام برای انسان‌ها درنظرگرفته شده است.^[۵۴]

در این سندهمانند سایر اسناد به موضوع سالمندی وچالش های مربوط به آن از جمله بزه دیدگی توجهی نشده است اما دربند ج ماده ۲ سند مذکور به موضوعی اشاره شده است که تعمیق درآن مارا به پاسداری ‌از سالمندان فرا می‌خواند.این بند چنین اشعار می‌دارد که: پاسداری از ادامه زندگی بشریت تا هرجایی که خداوند مشیت نماید وظیفه شرعی است.

شایان ذکر است که دربند الف ماده ۳ اعلامیه مذکور،افراد سالمند درکنار زنان وکودکان به عنوان اقشار آسیب پذیری که توان مشارکت درمخاصمات مسلحانه را ندارند،قلمداد شده وطرفین به نکشتن آنان توصیه گردیده اند.

نتیجه گیری و پیشنهادات

الف- نتیجه گیری:

بزه دیده (آزار دیده)که اخیراًًمورد توجه شایسته بعضی نظامهای عدالت کنونی قرار گرفته است.درتعریف آن می توان اذعان داشت : شخصی است که از جرم متضرر شده یا در اثر یک خسارت قطعی ،آسیب به تمامیت شخصی وی وارد آمده باشد. واژه بزه دیده که از آفرینش های کمیسیون بررسی اصطلاحات مربوط به وزارت دادگستری فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۷ خورشیدی بود. در قوانین کنونی ایران با واژه «مجنی علیه» و یا «شاکی» مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است و نخستین قانونی که این واژه را به کار برده است «قانون مبارزه با قاچاق انسان» مصوب ۱۳۸۳ بود که در تبصره ۳ این قانون از واژه بزه دیده استفاده ‌کرده‌است و اخیراًً قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ از واژه بزه دیده استفاده ‌کرده‌است و اینکه بزه دیده شناسی تقریباً هفتاد سال بعد از دانش جرم شناسی یعنی در سال ۱۹۴۸ با انتشار کتابی به نام «بزهکار و قربانی او» اثر هانس فن هنتیگ» به وجود آمد و بدین ترتیب «هنتیگ» لقب پدر بزه دیده شناسی به خود گرفت.

درباره موضوع پایان نامه حاضر یعنی سالمند آزاری و جنبه‌های گوناگون باید معروض داشت که خشونت علیه سالمندان یک معضل جدی اجتماعی است که در تمام ‌گروه‌های اجتماعی ،فرهنگی و اقتصادی جامعه دیده می شود و برکیفیت زندگی سالمندان تاثیر می‌گذارد ولی اغبلب مخفی مانده و تنها مقدار کمی ازآن گزارش می شود . از جمله دلایل عدم گزارش بزه دیدگی ناشی از سوء رفتار با سالمندان را می توان به وابستگی های گوناگون جسمانی ،مالی،مراقبتی، عاطفی و غیره آنان با سوء استفاده کنندگان ،امیدوار بودن به توقف سوء استفاده علیه آنان، رفتار تهدید آمیز سوء استفاده کنندگان اشاره کرد.

نظر به اینکه سالمندان همانند کودکان به عنوان بزه دیدگان بالقوه در معرض انواع سوء استفاده ها و بزه دیدگی ها قرار دارند به همین خاطر از اوایل دهه هفتاد قرن بیستم میلادی تعدادی از دانشمندان و متخصصان در رشته‌های مختلف به مطالعه و بررسی پیرامون موضوع سالمندآزاری ،علل و راهکارهای پیشگیری ازآن پرداخته‌اند . پیرو این امر تلاش‌ها و اقدامات متعددی از سوی نهادهای بین‌المللی و منطقه ای در خصوص سالمندی صورت گرفته است.با این توضیح که سازمان ملل متحدنیز از تاریخ مذکور طی نشست های متعدد و به طور خاص به مسأله سالمندی و نیازها و مشکلات آن پرداخته است که سرانجام این نشست ها تصویب قطعنامه های متعدد بوده است.این امر نشانگر این است که تا این تاریخ سالمندان از جایگاه و اهمیت چندانی در سطح سازمان ملل متحد بهره مند نبوده اند ،اما از این زمان به بعد مسأله سالمندی نیازهای و مشکلات خاص آن و حمایت ویژه از آنان در برابر سوء استفاده ها و بی توجهی ها به عنوان یک موضوع بسیار مهم در عرصه بین‌المللی معرفی شده است به گونه ای که در برخی از این قطعنامه ها مانند قطعنامه شماره ۵/۴۷ تحت عنوان «بیانیه سالمندی »مورخ۱۶ اکتبر۱۹۹۲ ،قطعنامه شماره۹۸/۴۸ به نام «برنامه اقدام بین‌المللی درباره سالمندی »مورخ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳یا قطعنامه شماره ۱۴۱/۵۰ مورخ۲۱ دسامبر۱۹۹۵ ،سال۱۹۹۹ میلادی تحت عنوان «سال بین‌المللی سالمندان»نامگذاری شده است. همچنین اول اکتبر به عنوان «روز بین‌المللی سالمندان »معرفی شده است.

تحقیق یا پژوهش، کاوش علمی در پی کشف و به کارگیری قوانین طبیعی، حقایق، روش‌ها و فنون نوین است(laperes,graw,1978,p.1354).

واژه پژوهش هم پژوهش‌های پایه و هم تحقیقات کاربردی، مطالعات و بررسی‌های کانونمند و قانونمند، متمرکز و منتظم، را در برمی گیرد که در جهت دانش و درک علمی جامعتر از پدیده و موضوع مورد مطالعه، هدایت می‌گردد(۱۹۷۴,p.17).

تحقیق و توسعه کشف دانش جدید درباره محصولات، فرآیندها و خدمات و به کارگیری دانش برای ایجاد محصولات، فرآیندها و خدمات جدید و توسعه یافته است که نیازهای بازار را پوشش دهی می‌کند (فدائی منش، کومار، ۱۳۸۶، ص ۱۷).

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تحقیق و توسعه را چنین تعریف می‌کند:

کار اخلاقی که بر پایه‌ای نظام یافته انجام می‌شود تا گنجینه دانش علمی و فنی حاصل از آن، به منظور ابداع کاربردهای جدید مورد بهره‌برداری قرار گیرد. (جین، ترایادنس، ۱۳۸۱، ص۱۱).

طبقه بندی تحقیق

بنیاد ملی علوم (آمریکا)، تحقیق را به صورت زیر طبقه‌بندی می‌کند:

تحقیق پایه

تحقیق کاربردی

تحقیق توسعه‌ای (جین، ترایاندیس، ۱۳۸۱، ص ۱۰).

تحقیق پایه

پژوهش‌های پایه یا تحقیقات محض، شامل مطالعات و بررسی‌های بنیادی،نظری و یا تجربی است که دانش علمی را پیش برده و به آن توسعه می بخشد، لیکن کاربرد علمی بی درنگ و بلاواسطه نتایج را مستقیماً مطمح نظر قرار نمی دهد(Graw,p156).

هدف تحقیق پایه درک یا دانشی عمیق‌تر درباره موضع مورد مطالعه است نه کاربرد عملی آن. بنیاد ملی علوم، با در نظر گرفتن اهداف صنعت، این تعریف را اصلاح نموده، اشاره می‌کند که تحقیق پایه، آن بخش از دانش علمی را پیش می‌برد که اهداف مشخص تجاری ندارد، هر چند ممکن است این تحقیقات در حوزه علائق فعلی یا آتی سازمان تحقیق کننده قرار داشته باشد(Graw,p156).

این نوع تحقیقات در راستای افزایش دانش بشر نسبت به مجهولات و شناخت حقایق انجام می‌گیرد و هنگامی که هدف اساسی شخص محقق دستیابی دانش جامع و درک حقایق در خصوص موضوع مورد مطالعه بدون تأکید بر کاربرد موضوع علمی می‌باشد صورت می‌پذیرد (جواهری، ۱۳۷۵، صص ۲۸۲، ۲۸۴).

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در نشریه خود تحت عنوان «سنجش فعالیت‌های علمی و فنی» تحقیق پایه را اینگونه تعریف می‌کند:

تحقیق پایه، تحقیق بکر و اصیلی است که به منظور کسب دانش نوین یا درک علمی تازه، انجام می‌شود. این نوع تحقیق اساساً هیچگونه هدف یا کاربرد عملی خاصی را دنبال نمی‌کند. تحقیق پایه، بر کلی بودن راه حل یا مفهوم تأکید دارد. تحقیق پایه محض، به نبوغ ذاتی محقق بستگی دارد، در حالی که تحقیق پایه جهت‌دار به وسیله سازمانی که محقق در آن مشغول به کار است و در مسیر کلی موضوع مورد علاقه سازمان، هدایت می‌شود. تمایز اخیر میان دو نوع تحقیق بنیادی، جالب و در عین حال برای تمیز دادن بین تحقیق بنیادی تحت نظارت بخش خصوصی و بخش دولتی نیز مفید است. (جین، ترایاندیس، ۱۳۸۱، ص ۱۱).

تحقیق کاربردی

تحقیقات کاربردی، پژوهش‌هایی را شامل می شود که در جهت استفاده و به کارگیری دانش حاصل از نتایج پایه، می کوشد موقعیتی را پدید آورد که بتواند در خدمت مقاصد عملی و اهداف بهره جویانه کار کند(Graw,p94) ‌بنابرین‏، پژوهش‌های کاربردی به سوی کاربرد عملی علم و دانش سمت گیری می کند و برای بنگاه های صنعتی و تجاری، مفهوم کشف و انکشاف دانش عملی نوین را با اهداف ویژه بازرگانی، از نظر فرآورده ها و فرایندها، مستفاد می‌دارد(Graw,p17)

این نوع تحقیقات که عموماً ‌بر اساس تحقیقات پایه‌ای انجام می‌گیرد کاربرد نتایج پژوهش‌های پایه‌ای را دنبال می‌کند. (جواهری، ۱۳۷۵، ص ۲۸۴)

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در نشریه خود «سنجش فعالیت‌های علمی و فنی» تحقیق کاربردی را اینگونه بیان می‌کند:

تحقیق کاربردی نیز تحقیقی بکر است که به منظور حصول دانش علمی و یا فنی انجام می‌شود، لیکن سمت و سوی آن از همان آغاز در جهت هدف یا مقصد معینی است. تحقیق کاربردی، ایده ها را به عمل تبدیل می‌کند. (جین، ترایاندیس، ۱۳۸۱، ص ۱۱)

تحقیق توسعه‌ای

تحقیق توسعه ای عبارت است از کاربرد نظام‌مند دانش یا مفاهیم حاصل از تحقیق، در جهت تولید مواد، وسایل،‌ نظامها یا روش های سودمند، از جمله طراحی و تولید نمونه های نیمه صنعتی و فرآیندها. (جین، ترایاندیس، ۱۳۸۱، ص ۱۱)

کوشش در خصوص استفاده از ایده های جدید و اصول و تکنولوژی منتج از تحقیقات در تولید محصولات جدید، بهبود کیفی و اقتصادی محصول تولیدی یا بهبود مواد، سیستم‌ها، روش‌ها و فرآیندها، توسعه نام دارد و از جمله آثار آن در یک مجموعه صنعتی افزایش کارایی و افزایش بهره‌وری تولید، بهینه سازی محصولات، ارائه محصولات جدید و پیشنهاد روش های کنترل کیفیت و طراحی پیشرفته می‌باشد (جواهری، ۱۳۷۵، ص ۲۸۴).

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در نشریه خود تحت عنوان سنجش فعالیت‌های علمی و فنی تحقیق توسعه‌ای را اینگونه بیان ‌کرده‌است:

توسعه تجربی یا تکنولوژی، استفاده از دانش علمی به منظور تولید مواد، وسایل، محصولات، فرآیندها، نظام‌ها و خدمات جدید یا اساساً پیشرفته است (جین، ترایاندیس، ۱۳۸۱، ص ۱۱).

نسل‌های تحقیق و توسعه

نسل اول

نسل اول تحقیق و توسعه، آن دسته از فعالیت‌های تحقیق و توسعه است که در تعداد محدودی از بنگاه های بزرگ با دامنه‌ای گسترده از تحقیقات پدید آمده است. این نوع تحقیق و توسعه به منظور جهش از دانش فعلی بازار به دانش‌های جدید، با هدف ایجاد فناوری نو برای تولید کالا و خدمات جدید صورت گرفت. این نسل با فعالیت معروف‌ترین آزمایشگاه ها، در اوایل قرن بیستم در آمریکا، در شرکتهایی چون جنرال الکتریک، تلفن بل و کداک آغاز گردید. در نتیجه نوآوریها و ابتکارهای این آزمایشگاه ها و سایر آزمایشگاه های دولتی و دانشگاهی در سال‌های نخستین قرن بیستم، نظام اقتصادی ‌دولت‌های‌ غربی، مرحله گذار از کشاورزی به صنعت را تجربه کرد(‌به کیش، ۱۳۷۹).

نسل دوم

جنگ های جهانی اول تا دوم، زمینه‌ای برای تکامل نسل اول فعالیت‌های تحقیق و توسعه با رویکرد کاربردی و توسعه در فناوری‌های مختلف شد. گسترش تسلیحات جدید، خصوصاًً بمب اتم از ره‌آوردهای این دوره بود. تعداد آزمایشگاه های نسل اول تا سال به مرز تقریبی ۲۰۰۰ واحد رسید. با پایان جنگ جهانی دوم، روسای شرکت‌ها و مؤسسات برای حفظ برتری خود فعالیت‌های واحد تحقیق و توسعه را بر حوزه تجاری سازی متمرکز کردند. به همین دلیل روش های مدیریت پروژه که در زمان جنگ طراحی شده بود به کار گرفته شد و توسعه یافت. این روش‌ها امروزه نسل دوم از تحقیق و توسعه نامیده می‌شود (دین محمدی، شهناری، ۱۳۸۵،ص۲۲۳).

نسل سوم

از سوی دیگر کمال گرایی نیز به عنوان مؤلفه‌ ای شناختی دارای ابعاد بهنجار و سازش یافته و همچنین دارای ابعاد ناسازگار است و چنان که بدان اشاره شد، می‌تواند نقش با اهمیتی در پیشرفت و پایداری اختلالات روانی مختلف ایفا کند.کمال گرایی یا سبک ارزیابی فرد، می‌تواند بر تحول و تداوم اضطرابی که در ترس از ارزیابی دیگران نمایان می شود، مؤثر باشد (بیطرف و همکاران،۱۳۸۹). از این رو، با توجه به نزدیکی مفاهیم نظری اختلال اضطراب اجتماعی و کمال گرایی با یکدیگر و با توجه به اینکه پژوهش ها نشان می‌دهد که کمال گرایی سازش نایافته می‌تواند مانع از پیشرفت در درمان گردد (دیبارتولو و همکاران،۲۰۰۷)، به نظر می‌رسد بررسی ابعاد کمال گرایی در اختلال اضطراب اجتماعی ضروری به نظر برسد.

همچنین، ارزش و اهمیت بررسی مقوله خودکارآمدی در رابطه با اضطراب اجتماعی این است که خودکارآمدی عاملی است که به عنوان یک میانجی شناختی عمل می‌کند و شناخت، افکار و احساسات فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وقتی افراد در معرض رویدادهای منفی و یا موقعیت های استرس زا قرار می گیرند، احساس خودکارآمدی بالا به آن ها کمک می‌کند تا بتوانند آن رویدادها را اداره کرده و در نتیجه خود را در برابر بسیاری از مشکلات روانی محافظت کنند (بهادری خسروشاهی و همکاران،۱۳۹۱). اضطراب اجتماعی سبب می شود که فرد در موقعیت های اجتماعی توانایی عملکرد اجتماعی خود را پایین تر از آنچه که هست ارزیابی کند (کاهش احساس خودکارآمدی) و این ارزیابی منفی سبب افت کاربرد مهارت هایی شود که در موقعیت های اجتماعی برای تعامل اجتماعی به آن نیاز دارد.پس فرد به جای رویارویی با این موقعیت ها برای کاهش اضطراب ناشی از آن اجتناب و کناره گیری را برمی گزیند (یزدخواستی،۱۳۹۱).

اضطراب اجتماعی در جامعه دانشگاهی نیز رایج است. تحقیقات ستراهان^[۴۱]،۲۰۰۳،به نقل از شیخ علی بابایی،۱۳۸۹)،نشان می‌دهد که بین ۱۹تا۲۲درصد از دانشجویان از اضطراب اجتماعی رنج می‌برند. اغلب دانشجویان در اثر اضطراب یا اجتناب از حضور در کلاس، پیشرفتی نشان نمی دهند و حتی ممکن است در آینده به دلیل اشکال در مصاحبه شغلی و استخدامی در جستجوی کار برنیایند، دوستانی نداشته باشند یا دارای روابط پایدار نباشند. از خواستگاری و ازدواج اجتناب کنند و به زندگی با والدین خود ادامه دهند(سلطانی،۱۳۹۰). ‌بنابرین‏، چون دانشجویان از جمله اقشار آسیب پذیر نسبت ‌به این اختلال محسوب می‌شوند، لازم است با شناسایی عوامل مؤثر در این بیماری از وخیم تر شدن آن پیش گیری کرده تا این قشر فعال و آینده ساز بتواند از نهایت استعدادهای خویش برای خدمت به خود و جامعه استفاده کنند. ‌بنابرین‏، با توجه به اینکه یافته های پژوهش حاضر نقش و سهم هر یک از متغیرهای پیش بین مفروض برای اضطراب اجتماعی را نشان می‌دهد، دارای تلویحات کاربردی برای مداخله های آموزشی و درمانی مربوط به اضطراب اجتماعی خواهد بود.

۴-۱-اهداف پژوهش:

۴-۱-۱- هدف کلی:

تعیین میزان رابطه صفات شخصیتی،ابعاد کمال گرایی و خودکارآمدی با اضطراب اجتماعی در دانشجویان

۴-۱-۲ -اهداف جزیی:

تعیین میزان رابطه صفت شخصیتی روان رنجور خویی با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه صفت شخصیتی برون گرایی با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه صفت شخصیتی باز بودن به تجربه با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه صفت شخصیتی مسئولیت پذیری با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه صفت شخصیتی توافق با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه کمال گرایی سازگارانه با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه کمال گرایی ناسازگارانه با اضطراب اجتماعی

تعیین میزان رابطه خودکارآمدی با اضطراب اجتماعی

بررسی تفاوت دانشجویان دختر و پسر از نظر اضطراب اجتماعی

بررسی تفاوت دانشجویان دختر و پسر از نظر صفات شخصیتی

بررسی تفاوت دانشجویان دختر و پسر از نظر ابعاد کمال گرایی

بررسی تفاوت دانشجویان دختر و پسر از نظر خودکارآمدی

۵-۱-فرضیه های پژوهش:

بین صفت شخصیتی روان رنجور خویی و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین صفت شخصیتی برون گرایی و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین صفت شخصیتی بازبودن به تجربه و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین صفت شخصیتی مسئولیت پذیری و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین صفت شخصیتی توافق و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین کمال گرایی سازگارانه و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین کمال گرایی ناسازگارانه و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین خودکارآمدی و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.

۶-۱-سوالات پژوهشی:

آیا بین دانشجویان دختر و پسر از نظر اضطراب اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد؟

آیا بین دانشجویان دختر و پسر از نظر صفات شخصیتی تفاوت معنی داری وجود دارد؟

آیا بین دانشجویان دختر و پسر ار نظر ابعاد کمال گرایی تفاوت معنی داری وجود دارد؟

آیا بین دانشجویان دختر و پسر ار نظر خودکارآمدی تفاوت معنی داری وجود دارد؟

۷-۱- تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها و متغیر ها:

۷-۱-۱-تعریف مفهومی اضطراب اجتماعی:

اختلال اضطراب اجتماعی با ترس بارز و پایدار که مواجهه به اشخاص نا آشنا یا نگاه موشکافانه دیگران باعث آن می شود و مواجهه با عامل هراس آور که باعث اضطراب شدید در خصوص تحقیر شدن یا شرمندگی می شود،بروز می‌یابد.شخص مبتلا از موقعیت هراس آور اجتناب می‌کند یا آن را با اضطراب شدید تحمل می‌کند(دیویسون^[۴۲] و همکاران،۲۰۰۷؛به نقل از بهرامی،۱۳۹۰).

۷-۱-۲-تعریف عملیاتی اضطراب اجتماعی:

اضطراب اجتماعی در این پژوهش نمره ای است که با بهره گرفتن از پرسشنامه هراس اجتماعی کانور و همکاران(۲۰۰۰) به دست می‌آید.

۷-۱-۳-تعریف مفهومی صفات شخصیتی:

شخصیت از صفات یا ویژگی هایی تشکیل می شود که به تفاوت های فردی در رفتار،ثبات رفتار در طول زمان و تداوم رفتار در موقعیت های گوناگون می‌ انجامد.این صفات می‌توانند منحصر به فرد باشند،در برخی گروه ها مشترک باشند،یا کل اعضاء گونه در آن سهیم باشند،ولی الگوهای آن ها در فرد تفاوت دارند(فیست و فیست،ترجمه سیدمحمدی،۱۳۸۶).

تعریف نظری هریک از صفات شخصیتی:

روان رنجور خویی: به تمایل فرد به تجربه هیجانات منفی از قبیل اضطراب،افسردگی و خشم برمی گردد.

برون گرایی: به تمایل فرد به پرانرژی،شاد و معاشرتی بودن اطلاق می شود.

باز بودن به تجربه: به تمایل فرد به غیرسنتی و تخیلی بودن و علاقه مندی به هنر اشاره می‌کند.

توافق : به تمایل فرد به اعتمادورزی،کمک کنندگی و بخشندگی اشاره دارد.

الف: نقش والدین در مسئولیت پذیری نوجوانان

جامعه شناسان بر این باورند که سپردن مسئولیت به نوجوانان و شرکت دادن آن ها در تعاملات اجتماعی برای رشد انسانی آن ها و ورودشان به دوره ی جوانی و بزرگسالی ضرورتی است. کارکردن نیاز هر انسان سالم است و بهترین درمان برای خیال پردازی های دوره ی نوجوانی ست. نوجوانی که به دنیای کار وارد می شود، فشارهای ناشی از هیجانات نوجوانی را بهتر تحمل می‌کند و رشد اجتماعی، فکری و عاطفی اش سرعت می‌گیرد. مهمتر این که مسئولیت پذیری فرصتی ست برای نوجوان فراهم می‌سازد تا ایده های خود را در جریان کار به مرحله آزمایش بگذارد. این ها به نوجوان کمک می‌کند تا راه رشد خود را به تدریج گسترش دهد و طرح مناسبی برای ایفای نقش های شغلی و اجتماعی و در کل برنامه زندگی اش تعیین کند. محققین معتقدند اگر همه افراد به مسئولیت های خود عمل کنند و خود را متعهد به انجام آن بدانند جامعه پیشرفت بیشتری خواهد داشت و از بسیاری جرم و جنایت ها کاسته خواهد شد. در این میان خانواده به عنوان اولین نهادی که فرد از بدو تولد بسیاری از ابعاد شخصیتی خود را از آن می‌گیرد، نقش مهمی در ایجاد مسئولیت پذیری افراد دارد. در یک سال اول تولد، نوزاد بی قید و شرط نیازمند مراقبت و خدمات پدر و مادر است، اما از یک سالگی به بعد بایستی کم کم برخی کارها را به خود کودک واگذار کرد(صاحبی،۱۳۹۰b).

کودکان در شش سال اول زندگی به قدری هوشیار و حساس هستند که هر حرف و عملی را از سوی افراد به خاطر می سپارد و در زندگی آینده شان به کار خواهند برد. کودک به دلایلی مانند غذا، پوشاک و غیره به والدین خود وابستگی زیادی دارد، ‌بنابرین‏ آن ها را الگوی کارهای خود قرار می‌دهد و از آن ها تقلید می‌کند. به همین خاطر است که بسیاری از عادتها، گفتار و کردار را تکرار می‌کند. برای ایجاد مسئولیت پذیری در کودک و نوجوان بایستی وظیفه ای به آنان واگذار کرد. این تجربه به آن ها کمک می‌کند متوجه اشتباه های خود شوند. باید خاطرنشان کرد بیشترین میزان اعتماد به نفس در نوجوانان و جوانانی دیده می شود که والدین آن ها توجه و علاقه مندی بیشتری به عقاید و فعالیت های فرزندانشان نشان داده و آن ها را تشویق کرده تا رفتاری استقلال طلبانه داشته باشند و در امور زندگی خانوادگی فعالانه شرکت کنند. فردیت یکی از اصول سازمان دهنده ی رشد انسان و شامل کوشش مستمر شخص برای شناخت خود و هویت خود در ارتباط با سایر افراد است. برای آن که بچه ها بتوانند از دوره ی کودکی به دوره ی بزرگسالی برسد، نیاز دارند مسئولیت ها و وظیفه هایی را بر عهده بگیرند تا از خودمختاری و استقلال در جامعه برخوردار شوند. نوجوان و جوانی که استقلال ندارد نمی تواند رابطه رضایت بخشی را با همسالان خود ایجاد کند و از پس وظایف خود برآید. روانشناسان بر این باورند که اگر والدین به فرزندشان مسئولیتی واگذار می‌کنند باید متناسب با سن، توانایی و استعداد او باشد، چون اگر وظیفه ای که به فرزندان محول می شود درحد توانایی او نباشد، از عهده ی آن کار به خوبی برنیامده و از آن گریزان خواهد شد. از سوی دیگر مسئولیتی که به فرزند داده می شود نباید جنبه زور و اجبار داشته باشد چرا که می‌تواند به او صدمه ی روحی و جسمی وارد کند(موسوی، نظیری و محمدی،۱۳۹۱).

نوع مسئولیتی که به کودک داده می شود باید زود به نتیجه برسد چون در مراحل اولیه ی سپردن مسئولیت به کودک یا نوجوان باید وظایفی از سوی خانواده به آنان محول شود تا شخص از آن لذت ببرد و برای او خسته کننده نشود، از سوی دیگر چنانچه مسئولیت های واگذار شده به نوجوان تمام وقت او را پر کند و فرصتی برای کارهای دیگر نداشته باشد خیلی زود از آن دلسرد و دل زده خواهد شد. جامعه شناسان معتقدند یکی از راه های مهم ایجاد مسئولیت پذیری در نوجوان و جوان درونی کردن آن در ذهن فرد است. شخص اگر انجام وظیفه را جزئی از خود بداند، بدون این که کسی را ناظر بر اعمال خود بداند آن را انجام می‌دهد، نه از روی ترس والدین، معلم و دیگران بلکه با تمایل و خواست خود تصمیم می‌گیرد و برنامه ریزی و اجرا می کند. باید خاطرنشان کرد مدرسه یکی از عوامل مهم ایجاد احساس مسئولیت در کودکان است. یکی دیگر از راه های ایجاد مسئولیت پذیری در افراد عدم دخالت های بیش از حد والدین در کارهای فرزندان است. برخی والدین در وظایف فرزندان به آن ها کمک می‌کنند تا کارها سریع تر و بهتر انجام شود. اما نباید فراموش کرد با این صرفه جویی در وقت، فرزندان غفلت کردن و مسئولیت نپذیرفتن را می آموزند و برای کاری که انجام نداده اند امتیاز می گیرند(سالکوفسکی^[۸۳]،۲۰۰۰).

عدم آموزش مسئولیت پذیری در زمینه‌های زیادی از زندگی فردی نوجوانان مؤثر می‌باشد که از آن جمله می توان به انجام وظایف تحصیلی و اجرای تکالیف و در نتیجه موفقیت تحصیلی اشاره نمود، همچنین از دیگر نماد های بارز عدم مسئولیت پذیری در دوران نوجوانی، تأثیر آن در دوران های بعدی زندگی از جمله ازدواج می‌باشد، از نمونه های آشکار آن عدم احساس مسئولیت پذیری در زندگی زناشویی آن ها خواهد بود؛ به دلیل این که زندگی زناشویی بر پایه ی مشارکت استوار است، چنان ­چه یکی از طرفین از مسئولیت خود شانه خالی کند اختلاف های عمیقی در خانواده به وجود خواهد آمد. پس برای تربیت و پرورش افرادی مستقل و خودمختار، خانواده و مدرسه نقشی اساسی ایفا می‌کنند که توجه به آن از ضروریات به شمار می‌آید(محمدی،۱۳۸۶).

ب: مسئولیت پذیری در دانش آموزان:

دانش آموزان در قبال رفتارشان هر چه بیشتر احساس مسئولیت کنند، نیاز کمتری به اعمال مدیریت از سوی معلم خواهند داشت. به همین جهت باید بیش از پیش در جهت مسئولیت پذیر کردن دانش آموزان بکوشیم. اغلب ما مسئولیت را به آن دسته از دانش آموزان می‌دهیم که قبلا در این راستا خود را نشان داده‌اند.

واگذاری مسئولیت می‌تواند به اشکال متعددی صورت گیرد. معلم می‌تواند به دانش آموزانی که ‌در مورد انجام وظایف داخل کلاسی مشکل دارند، مسئولیت توزیع کتب درسی، کمک در جمع‌ آوری تکالیف، پاک کردن تخته، آوردن گچ و… را واگذار نماید. امور محوله باید از مسئولیت های کوچک و کم اهمیت شروع شود و پس ازآن که دانش آموز از خود قابلیت ایفای مسئولیت را نشان داد مسئولیت های مهم تری به او واگذار گردد.