گفتار چهارم- تأکید عقل بر تامین عدالت استخدامی

عدالت استخدامی از نظر عقلی نیز قابل بحث می‌باشد. بسیار واضح است که برای پیش برد کار در یک اداره از سوی دولت هزینه می شود. این هزینه برای تشکیل اداره ‌به این لحاظ صورت می‌گیرد که هدف های مورد توقع از آن اداره بر آورده شود. طبیعی است که دستیابی ‌به این اهداف در صورتی امکان پذیر است که ساز و کارهای مدیریت اداری از استخدام گرفته تا نظارت و ارزیابی و سایر مباحث مربوط به مدیریت منابع انسانی در آن اداره گرفتار نقیصه های خود ساخته یا عارضی نباشد. بحث استخدام در اداره ها و موثریت اداری از نظر عقلی بسیار مهم می‌باشد. در این گفتار ‌به این موضوع پرداخته می شود.

الف- فواید استخدام عادلانه از منظر عقل

مدیریت منابع انسانی امروزه به عنوان یکی از اصلی ترین بحث ها در مدیریت به شمار می رود. مدیریت منابع انسانی شامل شناسایی، انتخاب، استخدام، تربیت و پرورش نیروی انسانی در یک اداره می شود که برای نیل به اهداف مورد توقع به وجود آمده است و انتظار بر این است که توسط فعالیت این افراد که در اداره به کار گرفته می‌شوند، اهداف مورد توقع از آن اداره محقق شود. ^[۵۰]

نظر به اهمیتی که مدیریت منابع انسانی در جامعه بشری پیدا ‌کرده‌است، امروزه دیده می شود که در دانشگاه های مختلف و در کشورهای مختلف، موضوعات مربوط به مدیریت و از جمله مدیریت منابع انسانی، به عنوان رشته‌های درسی تدریس می شود تا دانش پژوهان با اصول و قواعد و سیستم مدیریت منابع انسانی به خوبی آشنایی حاصل کنند. برخی از کارشناسان ‌به این باورند که یکی از مهم ترین دلایلی که در پیشرفت و یا عقب ماندگی جوامع انسانی بسیار دخیل بوده است، نحوه مدیریت منابع انسانی در سازمان ها و نهادهای اداری و اجرایی آن جامعه بوده است. در جامعه ای که مدیریت منابع انسانی به صورت مطلوب و منطقی صورت گرفته است، در کنار دستاوردهای متعدد، حد اقل دو حسن به صورت بسیار بارز و آشکار ملموس بوده است.

اول- موثریت اداری

در تعریف اداره گفته اند که اداره عبارت از نظام اجتماعی، طرح روش ها و شالوده های خاص است که در آن عده ای زیادی از افراد به منظور رسیدن به یک سلسله اهداف نسبتا مشخص به انجام وظایف معین به طور دقیق مشغول اند. و یا اینکه گفته شده است که اداره پروسه قرار دادن افراد و اشخاص در کنار هم به خاطر سهولت ها در کار و رسیدن به اهداف مشخص مورد نظر است تا از آن منابع مختلف به شکل مؤثر و مثمر استفاده به عمل آمده و در نتیجه قناعت و رضایت جوانب ذیدخل فراهم گردد.^[۵۱]

دیده می شود که در این دو تعریف رسدن به اهداف مشخص از تشکیل اداره اشاره شده است. یعنی اینکه هر اداره ای که شکل می‌گیرد و تشکیل می‌گردد، بر اساس یک هدف مشخص است و برای این ایجاد می شود که از طریق به کارگیری نیروهای انسانی، آن اداره بتواند به هدف مشخص خود دست پیدا کند. به گونه مثال اگر اداره ای برای مقابله با فلج اطفال در چوکات وزارت صحت عامه ایجاد می شود، به خاطر این هدف است که بتواند با برنامه ریزی و تطبیق برنامه هایش، فلج اطفا را در کشور محو و نابود نماید و نگرانی موجود در این زمینه را که ممکن است در نزد خانواده ها و افکار عامه وجود داشته باشد را رفع کند. بدیهی است که رسیدن اداره به هدف از پیش تعیین شده اش، زمانی امکان پذیر است که در آن اداره افرادی به کار گرفته شده باشد که توانایی و تخصص مورد ضرورت برای دست یابی به آن اهداف را داشته باشند. در مثالی که ذکر گردید، برای محو بیماری فلج اطفال، باید در اداره ای که از سوی وزارت صحت عامه ایجاد می شود، افرادی باید استخدام شوند و به کار گرفته شوند که دانش آموخته علوم طبی بوده با این مرض آشنایی داشته باشند و مهارت لازم را برای مقابله با آن دارا باشند. اگر برای مقابله با این مرض داکتر نه بلکه خیاط، نانوا، انجنیر، عکاس، آرایشگر و یا از صنوف دیگر استخدام شوند، مقابله با فلج اطفال و محو این مرض ممکن و یا آسان نخواهد بود.

اینکه در تعریف اداره به هدف و نیت خاص تأکید شده است، روشن می‌کند که اساسا اداره و سازمان به منظور دسترسی به یک هدف ایجاد می شود و باید هم به همان هدف برسد. انگیزه و فلسفه ایجادی اداره همان هدفی است که اداره برای آن تشکیل شده است. از همین رو است که گفته شده است که اداره و یا سازمان، تشکیلات بزرگ و یا کوچکی است که به قصد و نیت خاص و برای نیل به اهداف مشخص به وجود آمده است. این سازمان ممکن است عمومی و یا دولتی باشد و از بودجه دولت و برای دسترسی به یک هدف عمومی به وجود آمده باشد و هم چنین ممکن است که این سازمان یک شرکت صنعتی و تولیدی، شرکت تجاری خصوصی، باشگاه ورزشی و تفریحی، مؤسسه‌ عام المنفعه و غیر انتفاعی، دانشگاه و یا یک قطعه از نیروهای نظامی باشد. ^[۵۲]

مهم این است که یک هدف وجود داشته است و همان هدف انگیزه شده است که یک اداره و سازمان شکل بگیرد. دسترسی به هدف از سوی اداره در صورتی سهل و آسان است که در تشکیلات اداره از نظر انسانی، رفتار مسلکی صورت گرفته باشد. یعنی در پروسه گزینش و استخدام کارمندان اداره، تخصص و تجربه کاری استخدام شوندگان با همان حوزه و مسلک در نظر گرفته شده باشد و اطمینان استخدام کنندگان حاصل شده باشد که افراد استخدام شده از دانش و تجربه لازم برای اجرای برنامه هایی که در راستای نیل به هدف مشخص در نظر گرفته می شود را دارا می‌باشند و همچنین توانایی به کارگیری ابزارهایی که برای دسترسی به هدف یا اهداف تعیین شده ضرورت است را دارا می‌باشند . در چنین صورتی خواهد بود که دسترسی اداره به اهداف مورد توقعش قابل دسترس و در عین حال آسان خواهد بود.

دوم- کاهش هزینه

نتیجه مثبت دیگری که استخدام مطلوب و گزینش معقول و غیر جانبدارانه نیروهای انسانی یک اداره می‌تواند در پی داشته باشد، کاهش هزینه های اداری می‌باشد. وقتی هدفی تعیین می شود و برای نیل به آن هدف اداره ای ایجاد می‌گردد، هزینه هایی نیز برای آن اداره در نظر گرفته می شود. معاش پرسونل و کارمندان اداره، هزینه های اداری شامل کرایه دفتر، قرطاسیه، لوازم دفتر، ماشین آلات، لوازم فنی، برق و غیره باید تامین شود تا یک اداره بتواند وجود داشته باشد.

هزینه های اداری، شامل پول و زمان لازم برای دسترسی به هدف مورد توقع از اداره، پیش از تشکیل اداره برآورد می شود و معلومات راجع به آن در اختیار تشکیل دهندگان اداره قرار می‌گیرد. اگر بعد از تشکیل و تامین هزینه، اداره بتواند به صورت نرمال و مطلوب کار خود را به پیش ببرد، می‌تواند در بدل صرف هزینه مالی و زمانی، هدف مورد نظر خود را محقق کند، اما اگر کار اداره به صورت نرمال و مطلوب پیش نرود، سبب می شود که هزینه های اضافی بر اداره تحمیل گردد.

دو عامل، نامشابه بودن خدمات بانک را شدت می بخشند:

۲-۳-۴-روحیه کارکنان:

از آنجا که کارکنان بانک در اثنای روز و تمامی روزهای کاری دارای روحیه ثابتی نیستند، لذا کیفیت خدماتی که ارائه می‌دهند یکسان نیست. بر این اساس چنانچه بهترین خدمات، توسط کارکنان دارای خلق بد ارائه گردد، کمترین اثر بخشی را خواهد داشت.

۲-۳-۵-حجم کاری شعب:

حجم کاری شعب در تمامی روزهای کاری هفته، ماه یا سال یکسان نیست. در برخی مواقع افزایش یافته و مشتریان صف های طولانی تشکیل می‌دهند. که این عمل بر روحیه کارکنان اثر منفی گذاشته و گاهی منجر به مشاجره آنان با مشتریان می گرددو این امر کیفیت ارائه خدمات بانکی را به صورت منفی تحت تأثیر قرار می‌دهد.

معمولأ برای فائق آمدن بر مشکلاتی این چنین، به کار بستن مواد ذیل مفید می‌باشد:

۱-استاندارد کردن ارائه خدمات ۲-انتخاب و آموزش دقیق کارکنان ۳-تشویق و ترغیب کارکنان ۴-بررسی انتقادات و پیشنهادات

ت)فنا پذیری:

خدمات، فنا پذیرند. یعنی خدمات را نمی توان برای فروش یا مصرف بعدی انبار کرد. در خارج از کشور، پزشکان حق ویزیت خود را از بیمارانی که سر وقت حاضر نشده‌اند، وصول می‌کنند زیرا خدمات درمانی فقط سر وعده آماده ارائه بوده و پس از آن از بین رفته است. زمانی که تقاضا یکنواخت است مشکلی ایجاد نمی گردد، اما مؤسسات خدماتی وقتی با مشکل مواجه می‌شوند که تقاضا برای خدمات آن ها دچار نوسان گردد.

۲-۳-۶-هرم مشتری:^[۱۵](منشور بانک ملت )

یکی از معیارهایی که میتوان بدان وسیله بازار را تقسیم کرد اهمیت و درجه ارزش هر یک از مشتریان می‌باشد. در حقیقت در اینجا مشتریان بر اساس میزان اهمیت هر یک برای بانک به چند بخش تقسیم می‌شوند و خدمات ویژه‌ای به هر یک از طبقات ارائه می شود. در این بخش به معرفی چهار چوبی برای طبقه بندی مشتریان به نام هرم مشتری می پردازیم.

۴ ردیف برای این هرم در بانک ملت در نطر گرفته شده که این بخش‌ها عبارتند از:

ردیف پلاتینیوم:^[۱۶]

این ردیف، مشتریان بسیار سود آور بانک را در بر می گیرند که نوعأ افراد پر مصرف، بی تفاوت نسبت به قیمت، علاقه مند به سرمایه گذاری و آزمایش محصولات جدید و بسیار وفادار به بانک هستند.

ردیف طلایی:^[۱۷]

تفاوت این ردیف با قبلی در سطح سود آوری مشتریان می‌باشد. مشتریان این طبقه سود اوری کمتری داشته شاید دلیل آن، تمایلات و انتظارات مشتریان نسبت به دریافت تخفیف هایی باشد که این امر خود منجر به محدود شدن حاشیه سود (سود ناخالص) می‌گردد. این مشتریان از وفاداری کمتری بهره می‌برند و ترجیح می‌دهند که معاملات خود را با چند فروشنده انجام دهند تا درصد ریسک را پایین ببرند.

ردیف آهنی:^[۱۸]

این ردیف شامل مشتریانی می‌باشد که حجم قابل توجهی از منابع بانک را به خود اختصاص داده‌اند اما سطوح مصرف، وفاداری و سودآوری آن ها بقدری نیست که شایسته خدمات ویژه باشند.

ردیف سربی:^[۱۹]

مشتریانی که برای بانک بسیار پرهزینه می‌باشند، مشتریانی پرتوقع و نسبت به سودآوری و نرخ مصرف پایین مشکل ساز هستند، نزد دیگران از بانک زبان به شکایت می‌گذارند و منابع بانک را هدر می‌دهند.

چه زمانی باید از هرم مشتریان استفاده کرد:

زمانی که یک بانک به لحاظ سود آوری، مشتریان متفاوتی داشته باشد ولی کمی از خدمات یکسانی استفاده کنند. البته در اجرای رویکرد هرم مشتریان چه به لحاظ مالی و چه عملی نکات زیر ضروری است :

زمانی که منابع ما نظیر زمان کارمند محدود باشد.

زمانی که مشتریان خواهان خدمات و یا سطوح مختلفی هستند از جمله نوع هزینه ها و میزان آن ها.

زمانی که مشتریان مشتاقانه خواهان سطوح مختلفی از خدمات می‌باشند و توانایی پرداخت متفاوتی دارند.

زمانی که محل و مکان عرضه خدمات به مشتریان را می توان از هم تفکیک کرد.

زمانی که ارائه خدماتی متمایز، ترغیب کننده مشتریان در نقل مکان به ردیف های بالاتر هرم باشد.

۲-۳-۷-عناصر هشت گانه آمیخته بازاریابی:

برای ارضاء نیازها و خواسته‌های مشتریان، مدیر بازاریابی مجموعه ابزاری در اختیار دارد که ‌به این مجموعه ابزار”آمیخته بازاریابی”گفته می شود.(بورن ،۱۹۶۵)^[۲۰].

۱٫محصول ۲٫قیمت ۳٫توزیع ۴٫ترفیع ۵٫کارکنان ۶٫امکانات و دارایی های فیزیکی ۷٫مدیریت باجه یا فرایند ۸٫بهره وری و کیفیت خدمات

الف: محصول:^[۲۱]

شخص چیزهای خاصی را که ارضاء کننده خواسته‌های اوست، خارج از وجود خویش تصور می‌کند که به آن ها محصولات گفته می‌شوند. این محصولات به هر‌اندازه که خواسته را براورده می‌کنند دارای ارزشند و نکته قابل توجه اینکه مفهوم محصول تنها بعد فیزیکی نیست بلکه عامل اساسی در تمایز محصول خدمتی است که ارائه می‌دهد و فوایدی است که به خریداران عرضه می‌کند. پس از این پس در مقوله بانکداری به جای واژه محصول از خدمات نام می بریم.

ب: قیمت:^[۲۲]

اغلب اشخاص که وظیفه تصمیم گیری ‌در مورد قیمت محصول (خدمت) را بر عهده دارند، از خود می پرسند که خدمت را به چه قیمتی عرضه کنند. اما بهتر این است که قیمت گذاران از خود بپرسند که به راستی مشتریان برای این محصول چقدر حاضرند بپردازند؟ و این مبلغ معمولأ بر مبنای پولی در نظر گرفته می شود، که در عملیات بانکی تجلی پیدا می‌کند، از جمله:

۱- نرخ‌های بهره: بانک ها تسهیلات اعتباری مختلفی مانند مضاربه، جعاله، فروش اقساطی و… از یک نرخ برخوردارند. این نرخ تعیین کننده قیمت استفاده از تسهیلات اعتباری توسط مشتریان است.

۲- هزینه انجام عملیات(کارمزد): بانک ها خدمات مختلفی را از قبیل دریافت حوالجات، وصول چک های بانکی و…انجام می‌دهند و بابت انجام هر یک از این کارها مبلغی را تحت عنوان کارمزد از مشتریان دریافت می‌کنند.به علاوه هزینه های مالی مشتریان هزینه های غیر مالی را نیز پرداخت می‌کنند نظیر زمان تلف شده و سختی‌های مربوط به جستجو، خرید و استفاده از خدمات.

پ: توزیع:^[۲۳]

مکان که اصطلاحأ به آن کانال توزیع نیز گفته می شود، مکانی است که محصول در آنجا ارئه می شود. با توجه به افزایش و شدت رقابت، ارائه خدمات در مکان مناسب در جذب و نگهداری مشتریان است. به همین دلیل امروزه بانک ها در شعب مختلف ارائه خدمات می‌دهند تا در سریع ترین زمان و با حداقل هزینه مشتریان بتوانند خدمات را دریافت کنند.

ت: ترفیع:^[۲۴]

مفهوم ترفیع، به ترکیب و انواع روابط شخصی و غیر شخصی اشاره می‌کند و شامل ۵ عنصر تبلیغات، ترویج فروش، روابط عمومی، بازاریابی مستقیم و فروش شخصی است.

آگهی: ارائه غیر شخصی محصولات، خدمات و ایده ها به وسیله مسئول شناخته شده

کلمه «اعتیاد» و واژه مربوط به آن «معتاد»^[۸۳] تا حدودی با وابستگی ارتباط دارد. واژه «معتاد» مفهوم خاص ناپسند و تحقیرآمیزی پیدا ‌کرده‌است که مفهوم سوء­مصرف مواد را به عنوان یک اختلال طبی نمی­دهد. «اعتیاد» هم در کاربرد عوامانه، مثل اعتیاد به تلویزیون، اعتیاد به پول اهمیت خود را از دست داده است. هرچند این دلایل به اجتناب از کلمه «اعتیاد» در اصطلاحات رسمی کمک ‌کرده‌است. ممکن است اساس نوروشیمیایی و نوروآناتومیک مشترک بین همه اعتیادها وجود داشته باشد، خواه اعتیاد به مواد و خواه اعتیاد به سایر چیزها (مثلاً قمار، دزدی و خوردن). این اعتیادهای مختلف ممکن است اثرات مشابهی بر فعالیت­های نواحی پاداش خاص در مغز، نظیر ناحیه تگمنتال بطنی، لوکوس سرولوس، و هسته آکومینس داشته باشند (کاپلان- سادوک، ۲۰۰۳).

۲-۳- انواع مواد مخدر و اثرات جسمی و روانی آن­ها

انواع مواد مخدر به شرح زیر است:

1. 1. تریاک: از گیاه خشخاش به دست می ­آید منشأ هروئین، کدئین و مرفین نیز از همین ماده است. سوخته تریاک و شیره از اشکال دیگر تریاک ‌می‌باشد. روش­های مصرف آن عبارتند از: الف) تدخین که با بهره گرفتن از ابزارهای مختلف نظیر وافور، چپق، نگاری (مخصوص تدخین شیره)، قلیان دست­ساز (قلقلی) و سیخ و سنگ انجام می­ شود، ب) خوردن که شامل حل کردن در آب و چای، مکیدن و بمبی است، ج) تزریق که مخصوص معتادین بی­بضاعت است (مناجاتی، ۱۳۸۲).

1. 1. مرفین: از تریاک گرفته می­ شود و به دو صورت مایع و پودر بوده و در جوامع صنعتی بیشتر توسط جوانان استفاده می­ شود.

1. 1. هروئین: یکی از مشتقات نیمه­مصنوعی مرفین است، اما اثرش سه برابر مرفین است. روش­های مصرف آن عبارتند از: الف) تدخین، ب) انفیه (دماغی)، ج) تزریق

1. 1. کوکائین: از گیاه مصنوعی گرفته می­ شود. اثرات جسمی آن کم است در حالی که از نظر روانی اثرش از هروئین بیشتر است.

1. 1. ال- اس- دی^[۸۴]: اعتیاد جسمانی ندارد ولی اثرات مغزی و روانی دارد. به همین دلیل زیانبخش است و اعتیاد روانی ‌می‌آورد. در آمریکا بیشتر از سایر کشورها رواج دارد.

1. 1. آمفتامین­ها: محرک و اعتیاد آورند و اغلب به وسیله پزشکان به بیماران تجویز می­گردند و چون سیستم عصبی مرکزی را تحریک ‌می‌کنند، بیشتر به وسیله رانندگان بیابانی و کارگران شب­کار و دانشجویان مصرف می­شوند.

1. 1. ماری­جوانا و حشیش: هر دو از گیاه خودرو شاهدانه گرفته می­شوند و اعتیاد جسمانی ندارند ولی اعتیاد روانی می ­آورند، به همین جهت مضرند و اثرات مغزی ناگواری دارند. اغلب به صورت سیگار مصرف می­شوند.

1. 1. آرام­بخش­ها: اگر به مقدار زیاد و به مدت طولانی مصرف شوند، اعتیادآورند. متأسفانه امروزه در جوامع صنعتی به صورت حلال مشکلات درآمده­اند.

1. مواد استنشاقی: شامل انواع حلال­ها، چسب­ها، رنگ­های اسپری، مواد پاک­کننده، بنزین و … می­باشند. استنشاق این مواد از طریق بطری، قوطی، پارچه و دستمال آغشته به مواد یا اسپری صورت ‌می‌گیرد (داجن، ۱۳۸۳).

۲-۴- روش­های مصرف مواد اعتیادآور

عمده­ترین روش­های مصرف مواد اعتیادآور عبارتند از:

الف- خوردن به صورت قرص یا شربت (مشروبات الکلی، باربیتورات­ها، آمفتامین، آرام­بخش­ها و …)

ب- کشیدن به صورت دود یا پودر (سیگار، تریاک، هروئین، کوکائین).

ج- تزریق به صورت زیرپوستی (هروئین)، عضلانی (استروئید)، وریدی (هروئین و کوکائین).

د- مالیدن و استفاده از برچسب­ها (نورانی­پور، ۱۳۸۳).

۲-۵- مشکلات ناشی از اعتیاد به مواد مخدر

۲-۵-۱- مشکلات جسمی

خطرات جسمی اعتیاد به مواد مخدر علاوه بر مسمومیت مزمن و تدریجی ناشی از مصرف مواد مخدر که موجب از دست دادن اشتها و ددر نتیجه کاهش وزن و بالاخره به خطر افتادن سلامت جسمی می­گردد، بیشتر از جهت اثرات سویی که به دلیل عدم رعایت بهداشت و استریل کردن وسایل تزریق و نادیده گرفتن سلامت عمومی فرد به دنبال دارد قابل توجه است.

الف) خود تزریقی: خود تزریقی که معمولاً با وسایل غیربهداشتی و سوزن­های آلوده انجام ­می­گردد، موجب ناراحتی­های پوستی، عفونت­ها، دمل­ها، آماس­ها، و یرقان ناشی از مصرف سوزن آلوده و سایر امراض عفونی می­گردد. ابتلاء به بیماری ایدز خطرناک­ترین عارضه آن است.

ب) مصرف بیش از اندازه: معمولاً به دنبال از دست دادن تحمل در فرد معتاد، مصرف بیش از اندازه رخ می­دهد (فرجاد، بهروش و وجدی، ۱۳۸۲).

۲-۵-۲- مشکلات روانی

مهم­ترین مشکل روانی برای یک فرد معتاد، وابستگی شدید روانی ‌می‌باشد. آنچه که قابل توجه و جالب است. این است که در بیشتر موارد فردی که برای ماه­ها به مواد مخدر معتاد بوده است، دیگر آن احساس سرخوشی و شنگولی را نمی­نماید. در حقیقت این بدان معنا است که انگیزه­ اصلی او برای ادامه مصرف، جلوگیری از اثرات قطع دارو است. حالات افسردگی توأم با احساس خودکشی در آن­ها دیده می­ شود و به طور کلی در اخلاق و رفتار معتاد احتمال اختلالاتی وجود دارد. همچنین احتمال دارد که فرد به سمت نوع خاصی از زندگی کشیده شود و به عنوان جزئی از یک گروه غیرعادی و ناسالم جامعه تلقی گردد و بالاخره در برابر جامعه حالتی پیدا کند که می ­تواند کم و بیش در تغییر و اصلاح فرد معتاد اثری سوء داشته باشد و امر بازتوانی را با مشکل مواجه سازد (فرجاد و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۵-۳- مشکلات اجتماعی

بارزترین تأثیر سوء اعتیاد به مواد افیونی این است که انرژی و توان را از فرد معتاد ‌می‌گیرد؛ به طوری که فرد دیگر علاقه­ای به فعالت ندارد. حتی علایقش را درمورد ارتباطات دوستانه، خانوادگی و زناشویی از دست می­دهد. به طور کلی، امکان دارد که روش زندگی­ای را که مخالف جامعه است، بپیماید. معتاد علاقه دارد در اجتماعی زندگی کند که بتواند به طور غیرقانونی مواد غیرقانونی را به دست آورده و مصرف کند. مهم­ترین خطر اجتماعی اعتیاد به مواد مخدر آن است که اعتیاد به طور مؤثری ارتباط فرد را با دنیای اطرافش قطع کرده و او را از واقعیت­های موجود در زندگی دور می­ کند. معتادان به مواد مخدر اغلب افرادی سست­اراده و ضعیف­النفس هستند و بیشتر در دنیای خودفریبی، تقلب، نادرستی، دروغ و ریا زندگی ‌می‌کنند (فرجاد و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۶- سوابق روانی و صفات خلقی معتادان

نتایج تحقیقات مختلف نشان داده ­اند که بسیاری از افراد معتاد پیش از ابتلا به اعتباد افرادی تنها و منزوی بوده و دوست پیدا کردن برایشان مشکل بوده است. همچنین آن­ها در معاشرت راحت نیستند. بسیاری دچار تشویش و دلهره می­باشند. عده­ای مبتلا به افسردگی و اضطراب بوده و برای کاستن از این حالت دست به مصرف مواد زده­اند (فرجاد و همکاران، ۱۳۸۲).

بسیاری از مبتلایان به اعتیاد، بیماری روانی همراه دارند و بیماری­هایی مثل پنیک، وسواس، افسردگی عمده و فوبیا در میان آن­ها مشاهده می­ شود (مناجاتی، ۱۳۸۲).

اما شخصی که به دعوا جلب می شود تاصرفاً جالب را حمایت و پشتیبانی نماید صدق عنوان خوانده بروی وبارنمودن تکالیف خوانده براوصحیح نیست. چون با توجه به تعریف فوق،او اصلاً درجایگاه خوانده قرارنمی گیرد، زیراخوانده کسی است که ‌در مقابل‌ خواهان قرارمی گیردو خواسته یاهدفش ‌در تعارض باخواسته یاهدف خواهان است،در صورتی که درموردمجلوب ثالث تقویتی چنین نمی باشد.پس علی‌رغم تصریح قانون‌گذار درماده۱۳۹ق.آ.د.م به خوانده محسوب نمودن مجلوب ثالث، نمی توان مجلوب ثالث تقویتی ‌را خوانده محسوب نمود ‌و احکام خوانده را بروی بارنمود. چنین شخصی نمی تواند از ایرادات ماده۸۴ ق.آ.د.م ‌در مقابل‌ خواهان جلب استفاده نماید.بعضی ازاساتیداین مسئله رابه این نحوبیان نموده اندکه :«می توان علیه جالب ثالثی که مستقلاً حقی ‌را مطالبه ‌کرده‌است دعوای متقابل مطرح کرد. قاعدتاً در دعوای جلب ثالثی که به هدف مطالبه حق مستقلی طرح می شود مانعی وجود ‌ندارد که بر اساس آن جالب نتواند تقاضای تامین خواسته بنماید.»^[۲۰]

خواهان می‌تواند علیه خوانده تقاضای تامین خواسته نماید. برهمین اساس جالب می‌تواند علیه مجلوب ثالث تقاضای تامین خواسته نماید.‌اما این امرزمانی صورت می گیردکه مجلوب ‌در تقابل با جالب باشد.مجلوب تقویتی به دلیل اینکه نقش حمایتی دردعوا داردخوانده واقع نمی شود و نمی توان علیه وی تقاضای تامین خواسته نمود. نظریه مشورتی شماره ۱۲۲۴ مورخ ۱۷/۳/۱۳۴۴ در این زمینه اشعار می‌دارد: «دعوای جلب ثالث اگر به منظور دعوت مجلوب برای جوابگویی به دعوای خواهان اصلی اقامه شده باشد، خواهان جلب نمی توانددرخواست تامین خواسته را ازاموال مجلوب ثالث بنماید.ولی اگر دعوای جلب به منظور محکومیت مجلوب ‌در مقابل‌ خواهان جلب اقامه شود،درخواست تامین خواسته بارعایت ماده ۲۲۵ ق.آ.د.م(ماده ۱۰۸قانون فعلی) ضمن دادخواست جلب ممکن است به عمل آیدودرجریان رسیدگی یا بعداز انجام تبادل لوایح تامین خواسته موقعیت نداشته و قابل قبول نیست.»

«هرگاه جالب تبعه بیگانه باشد و مجلوب تبعه ایران،می‌تواند در خواست تامین خسارات دادرسی را بنماید.»^[۲۱]اما مجلوب تقویتی که برای حمایت ازجالب تبعه بیگانه وارد دعوا شده است چنین اختیاری ندارد.

ماده۹۹ق.آ.د.م بیان می‌دارد:«دادگاه می تواندجلسه دادرسی را به درخواست و رضایت اصحاب دعوا فقط برای یکبار به تأخیر بیندازد.» ماده فوق ‌در مورد مجلوب ثالث تقویتی قابل اعمال نمی باشد زیرا وی نمی تواند به عنوان یکی از اصحاب دعوا در این تصمیم گیری شرکت نماید.

مورددیگری که قابل تسری به مجلوب تقویتی نمی باشد، این است که هرگاه مجلوب ثالث اصلی در برابرجالب محکوم شودبایدخسارات وی رابپردازد و هرگاه جالب محکوم به بی حقی شود باید خسارت مجلوب را بپردازد. اما مجلوب تقویتی چون به هیچ وجه محکوم نمی شود و طبق رویه لازم نیست که درموردوی حکم صادر شودمحکوم به پرداخت خسارت در فرض محکوم شدن خواهان جلب در دعوای اصلی نخواهد شد.

قسمت دوم ماده۱۳۷ق.آ.د.م بیان می‌دارد:«جریان دادرسی درمورد جلب شخص ثالث ، شرایط دادخواست ونیز موارد رد یا ابطال آن همانند دادخواست اصلی خواهد بود.» طبق ماده فوق که شرایط رسیدگی به دعوای جلب رابه قواعدعمومی ارجاع داده است می توان نتیجه گرفت هزینه دعوای جلب ثالث برابربادعوای اصلی است ‌اما این امردرمورد مجلوب ثالث تقویتی قابل اعمال نمی باشدطبق رویه قضایی هزینه دادرسی دعوای مجلوب ثالث تقویتی معادل هزینه دعوای غیرمالی می‌باشد.

مجلوب ثالث اصلی چون خوانده محسوب می شودمی تواند شخص دیگری رابه ‌دعوا جلب نماید اما با توجه به آنچه گذشت واینکه مجلوب ثالث تقویتی ،خوانده درمفهوم واقعی نیست ‌بنابرین‏ از حق جلب برخوردار نمی باشد.«البته شایدبتوان استدلال کردکه مجلوب ثالث تبعی نیزحق ارائه دلیل برای تقویت موضع یکی ‌از طرفین داردواین تقویت ممکن است گاه مستلزم جلب شخص دیگری به دادرسی باشد.»^[۲۲]

طبق نظری دیگر^[۲۳]ایرادنشودکه مطابق ماده۲۷۴(۱۳۵قانون جدید)جلب شخص ثالث ازحقوق اصحاب دعوای اصلی است و مجلوب حق جلب دیگری را ندارد، چه به موجب ماده۲۸۱ (۱۳۹قانون جدید) شخص ثالثی که جلب می شودمدعی علیه محسوب وتمام مقررات راجع به مدعی علیه درباره ‌او جاری است.وقتی که شخص ثالث مدعی علیه محسوب می شودجزء اصحاب دعوااست وحق دارد دادخواست جلب دیگری رابه دادگاه بدهد.

درصورتیکه طرفین دعوا به توافق برسند، دعوارابه داوری ارجاع می‌دهند.زمانی که درحین دعوای اصلی، دعوای جلب ثالث اقامه می شود طرفین دعوای جلب ثالث، با طرفین دعوای اصلی درارجاع دعوابه داوری توافق می نمایند. اما بعیدبه نظر می ‌رسد که مجلوب ثالث تقویتی نقشی درایجاد توافق مذبور داشته باشد.

با توجه به مواردگفته شده، مقررات ماده۱۳۹ق.آ.د.م مربوط به بارنمودن احکام خوانده نسبت به مجلوب ثالث قابل انتساب به مجلوب ثالث تقویتی ‌در همه موارد نمی باشد. البته تعیین نمودن احکام خوانده برمجلوب ثالث به طورکلی،وعدم تفکیک آن توسط قانون‌گذار ‌شاید به دلیل عدم تقسیم جلب ثالث به اصلی ‌و تقویتی توسط مقنن باشد. چون قانونگذارجلب ثالث راتقسیم ننموده دیگرلزومی به تفکیک احکام آن ها ندانسته است. امادر نهایت تقسیم بندی جلب ثالث به اصلی ‌و تقویتی وتفکیک مقررات آنهاآثار بهتری بجامی گذارد.لیکن بعضی حقوق ‌دانان^[۲۴]براین نظرهستندکه به دلیل حاکم نبودن قوانین خوانده برمجلوب ثالث تقویتی مشکل است که بتوان جلب ثالث تقویتی راقبول کرد.

جای توضیح است که جایگاه جلب ثالث تقویتی به خوبی دررویه قضایی تعریف نشده است.به همین دلیل دربیشتر مواردی که طرفین دعوانیازبه حضورشاهد دارند، اشتباهاً اقدام به جلب ثالث می نمایند و رویه قضایی ‌در زمینه جلب شخص ثالث وتفکیک مجلوب ثالث تقویتی از شاهد یا مطلع دچارابهام یاسردرگمی است. لذا ازاین نظر نیا به رفع ابهام توسط قانون‌گذار می‌باشد.

یکی از اساتیددراین زمینه چنین بیان می کند:«معمول است که پاره ای ‌از اشخاص را برای استفاده از اطلاع آن ها جلب می کنندو این را هم مصداق جلب ثالث می دانندوپاره ای از دادگاه ها هم بامجلوب مذکورمعامله جلب ثالث می‌کنند. مثلاً کسی که مالی را تحویل انباردار تجارتخانه ای داده و در نتیجه قیمت آن رااز صاحب تجارتخانه مطالبه می ‌کرده‌است، براثر انکاراواز پرداخت عوض مال، علیه صاحب تجارتخانه طرح دعوا می‌کند و انباردار رابه دعوا می کشدکه ازاطلاعات ‌و تأیید اواستفاده کند بدون اینکه صدورحکم علیه انباردار راخواسته باشد. در چنین وضعیتی چون انباردار معنون به عنوان مدعی علیه نیست ماهیت حقوقی جلب ثالث درمورد او صدق نمی کند وباید با او معامله شاهد کرد. صرف استعمال غلط کلمه جلب در این مورد ‌از طرف‌ کسانی که آشنا باموازین قانونی نیستند نباید مأخذو ملاک کار باشد.»^[۲۵]

– سیستم های مدیریت یادگیری و شیوه های فعال تدریس

روش های فعال تدریس دانش آموزان را به جای مصرف اطلاعات، به تولید آن ها (چه به صورت فردی چه به طور گروهی) ترغیب می‌کند. اما اجرای این شیوه ها در کلاس درس معمولاً مشکلاتی در پی دارد.

هنگامی که معلم یکی از روش‌های فعال تدریس مثلاً روش بحث و گفت وگو یا یادگیری گروهی را اجرا می‌کند، دانش آموزان به علت نا آشنایی با علاقه ها، اخلاق و نظرات یکدیگر، بیشتر جنگ و جدال می‌کنند تا همکاری. غالباً معلمان در اجرای روش‌های فعال تدریس از کمبود وقت شکایت می‌کنند؛ به خصوص اگر تعداد دانش‌آموزان کلاس زیاد باشد این مشکل بیشتر می‌شود. در واقع، قبل از اجرای روش‌های فعال تدریس، معلم باید حداقل دو تا سه ماه محیط کلاس را آماده کند؛ اما صرف وقت برای ایجاد صمیمیت و شناخت از یکدیگر، موجب باز ماندن از آموزش مطالب درسی می‌شود. به همین خاطر، اغلب معلمان عنوان می‌کنند که استفاده از روش‌های فعال تدریس موجب عقب ماندن دانش‌آموزان از مطالب کتاب درسی می‌شود.

سیستم‌های مدیریت یادگیری فرصت‌هایی را در اختیار معلم و فراگیرندگان قرار می‌دهند تا در محیط مجازی، در هر زمان و مکان، با یکدیگر گفت وگو کنند. از این طریق، نه تنها می توان آموزش‌هایی در سطوح پایین یادگیری ارائه داد، بلکه دانش‌آموزان و معلمان می‌توانند در فضای مجازی با نظرات و علاقه های یکدیگر آشنا شوند. این نوع ارتباط می‌تواند نوعی حس همدلی و صمیمیت بین دانش آموزان و معلم ایجاد کند. در واقع، این قبیل ارتباطات می‌تواند از بروز حس غریبه‌گی در بین دانش‌آموزان و معلمان تا حد زیادی بکاهد و بستر ساز پرورش تفکر خلاق و نقادی در کلاس درس شود. به طور کلی، سیستم‌های مدیریت یادگیری می‌توانند معلمان را یاری کنند تا بخشی از آموزش را در محیط مجازی ارائه دهند و در اوقات کلاس روی سطوح بالای یادگیری مانند تجزیه و تحلیل و ارزشیابی تمرکز کنند.

۲-۱۱- برانگیختن دانش آموزان به استفاده از فناوری یادگیری

فناوری را با محتوا مرتبط کنید

• • فناوری را با محتوای ســخنرانی ها و سایر بخش های درســی تلفیق کنید. در مقالات، سخنرانی‌آموزش‌ها و سایر مستندات دوره، به آن اشاره کنید و یا به آن ارجاع دهید.

• • از فناوری برای تقویت و تشریح مفاهیمی که در سایر بخش های درس یاد گرفته شده اند، استفاده کنید.

• • فقط از آن بخش هایی از بسته نرم افزاری استفاده کنید که مستقیماً با محتوای درس و دوره مرتبط هستند.

• • به دانش‌آموزان، ارجاعاتی به بســته نرم افزاری و «صفحه هایی خاص» در آن، بدهید (همانند سایر ارجاعات).

• • از یک برنامه واسط (به عنوان مثال: منبع یاب) برای پیوند دادن منابع متعدد که همگی یک عنوان را پوشش می‌دهند، استفاده کنید.

• • به دانش‌آموزان بگویید که چرا اســتفاده از آن بسته نرم افزاری خوب است و به کار آن ها ارتباط دارد. فرض نکنید این امر واضح است و آن‌ ها خود می‌دانند.

• • دانش آموزان را وادارید که کارشان با نرم افزار را در فایلی ضبط کنند. به نحوی که بتوانند بعداً به آن مراجعه کنند. آن ها را از این که از آن برنامه، فقط به قصد خواندن در فرصت های دیگر، نسخه چاپی تهیه کنند، برحذر دارید.

• از فناوری به عنوان پایه و مبنایی برای مرور درســی، استفاده کنید.

از مناسب بودن فناوری اطمینان حاصل کنید

• • در استفاده از زبان، اصطلاحات خاص، متدولوژی و شیوه های عمومی، باید سطح مناسب فناوری با سطح توانایی یادگیری را در نظر گرفت.

• • ســطح ســواد رایانه ای دانش آموزان در انتخاب نوع فناوری نرم افزاری مهم است.

• • به هنگام تدارک جلســه های آموزشی یا معرفی فناوری نیز، رعایت سطح سواد یادگیرنده‌ها اهمیت دارد.

• • فناوری باید با سطح دسترسی دانش آموزان به سخت افزار- در کلاس و زمان خودآموزی- نیز مطابقت داشته باشد.

• فنــاوری باید با امکان فراهم آوردن کمک، به هنگام رخ دادن مشکلات نیز مناسب باشد.

با فناوری زمینه کسب تجربه را فراهم کنید

• • آن بســته نرم افزاری را انتخاب کنید که اطلاعات را به روشی منحصر به فرد یا داســتان گونه معرفی کند، نه این که فقط در قالب یک کتاب الکترونیکی باشد که دانش آموز می‌تواند صفحات آن را ورق بزند.

• • بــرای تلفیق و یکپارچه ســازی مواد آموزشــی بــا فناوری، برنامه ریزی کنید.

• • روش هــای خود برای ارائه درس و تعامل با دانش آموزان را با بهره گرفتن از فناوری متنوع کنید.

• بخش هــای کوتاه و ویدیویی/ برنامه های تعاملی بین رایانه و دانش آموز/ شبیه سازی ها را در فرایند یاددهی- یادگیری بگنجانید.

فناوری را قابل پشتیبانی کنید

• • مطمئن شــوید که ابزارهای کمکی، زمانی که نیاز باشــد، در دسترس هستند.

• • به دانش آموزان بگویید چگونه و کجا ابزار کمکی در دسترس آن ها‌ است.

• • خودتان برای کمک ‌در مورد بخش‌هایی که می‌دانید مشــکل هستند، در محل حضور داشته باشید.

• • کلاس‌های توضیح و تشریح برگزار کنید.

• • دانش آموزان را در گروه‌های دو یا چندنفری، برای «همیاری» تقسیم کنید.

• • برگزاری جلسات حمایت آزمایشی بعدی را پیشنهاد کنید.

• • چنین فرض نکنید که همه دانش آموزان سواد رایانه ای دارند.

• • چنیــن فرض نکنید که همه دانش آموزان از کار با رایانه لذت می‌برند.

• • اطمینان حاصل کنید که دانش آموزان می دانند اهداف هر جلسه چیست.

• اطمینان حاصل کنید که مواد چاپ شده و سایر مواد کمکی، قابل دسترسی هستند.

فناوری را قابل ارزیابی کنید.

• • بســته نرم افزاری را به عنوان بخشی از کار ارزیابی مستمر به حساب آورید.

• • به عنوان یک فایل جداگانه، فناوری را به صورت الکترونیکی ارزیابی کنید.

• • آن را به عنوان بخشی از ارزشیابی مجموعی در نظر بگیرید.

• • کار یک گروه را براســاس کاربرد محتوای بســته نرم افزاری ارزیابی کنید.

• • نوشتن گزارش تفصیلی در جلسات آزمایشگاهی را به عنوان بخشی از ارزشیابی مستمر منظور کنید.

• • توانایی دانش آموزانی را که از بســته نرم افزاری برای یادگیری استفاده کرده‌اند، بسنجید و آن را ثبت کنید. این سنجش را پیش نیاز موفقیت آمیز دوره قرار دهید.

• نقدهــای خود دانش آموزان از کار بــا نرم افزار و فناوری‌های یادگیری را به عنوان بخش دیگری از کار ارزشیابی منظور کنید.

به دانش آموزان احساس مالکیت بدهید

• • اجازه کنترل سرعت پیشرفت برای کاربرد فناوری و مواد را به دانش آموزان بدهید.

• • به دانش آموزان اجازه دهید کنترل توالی کار و پیشرفت را خود برعهده داشته باشند.