پیشینه پژوهش های انجام شده در کشورهای دیگر

پژوهش هایی که با توجه به مدل طرحواره یانگ انجام شده نشان داده است که پرسشنامه طرحواره یانگ که ابزار سنجش وجود و شدت طرحواره های ناسازگار اولیه است با مقیاس های ناراحتی روان شناختی و آسیب پذیری شناختی نسبت به افسردگی روایی همگرا دارد (اسمیت، جوینر، یانگ و تلچ ۱۹۹۹). در پژوهشی که محققان در یک نمونه ۴۵۷ نفری از دانشجویان در حال تحصیل انجام دادند نیز بین طرحواره ها و نشانه های اختلالات عاطفی (افسردگی، اضطراب و خشم) رابطه معنی داری به دست آمد. پژوهش های متعددی نیز تأیید کرده‌اند که وجود طرحواره ها پیش‌بینی کننده افسردگی است. از آن جمله می توان به گلاسر (۲۰۰۸)، ولبرن (۲۰۰۹) اشاره کرد (به نقل از برانف، ۲۰۰۹). همچنین پژوهشی که در نمونه ۲۷۱ نفری در ‌استرالیا انجام شد اعتبار پیش بین بین پرسشنامه فرم کوتاه یانگ را برای اختلال افسردگی تأیید کرد (برانف، تیان و اویی، ۲۰۰۸).

در پژوهش دیگری در این زمینه در نوجوانان ۱۸-۲۲ ساله دیده شد که افسردگی به طور منحصر به فردی با طرحواره هایی که به ناشایستگی (شکست، نقص/ شرم، وابستگی/ بی‌کفایتی) و یا (طرحواره محرومیت هیجانی) مربوط هستند ارتباط دارد. نوجوانان افسرده خود را شکست خورده، نالایق، حقیر و در جنبه‌های مهم مربوط به همسالان به عنوان دوست نداشتنی و ناتوان در مدیریت مسئولیت روزانه می دانستند. همچنین در این نوجوانان طرحواره های معیارهای سرسختانه/ عیب جویی افراطی، رها شدگی/ بی ثباتی، شکست، وابستگی/ بی کفایتی، استحقاق/ بزرگ منشی پیش‌بینی کننده های اختلال های اضطرابی هستند. در این پژوهش طرحواره ها به ترتیب ۲۳ و ۲۵ درصد واریانس چندگانه نشانگان افسردگی و اضطراب را تبیین کردند (ولیربرگ، ۲۰۰۹). موریس (۲۰۰۶) نیز با اجرای پرسشنامه خودگزارش دهی در نمونه ۱۷۳ نفری از دانشجویان ‌به این نتیجه رسید که ۵۲% واریانس نشانگان افسردگی و ۳۸% واریانس نشانگان اضطراب توسط طرحواره یانگ تبیین می شود. پژوهش دیگری در زمینه اضطراب نشان داد که اکثر طرحواره های ناکارآمد به طور معناداری توسط بزرگسالانی که دچار اختلالات اضطرابی هستند برانگیخته می‌شوند (دلاتر^[۵۱]، سرونت^[۵۲]، روزنیک^[۵۳]، پارکوئت^[۵۴]، ۲۰۰۹).

وندورت^[۵۵] و دیورز^[۵۶] (۲۰۰۸) در پژوهشی به بررسی رابطه اضطراب، قوم و فرهنگ و باورهای غیرمنطقی پرداختند. نتایج نشان داد که بین اضطراب و هفت تا از مؤلفه های باورهای غیرمنطقی جونز رابطه معناداری وجود دارد (توقع تأیید از دیگران، انتظار بیش از حد از خود، سرزنش کردن، اجتناب از مشکل، درماندگی برای تغییر، بی مسئولیتی عاطفی، واکنش عاجزانه به ناکامی). این مطالعه نشان داده تفاوت‌های فرهنگی در اضطراب و باورهای غیرمنطقی نقش دارد.

وودز^[۵۷] (۲۰۰۹) در پژوهشی به بررسی نیمرخ باورهای غیرمنطقی برای خشم و اضطراب در بین یک نمونه ۴۴۶ نفری پرداختند و نتیجه گرفتند که چهار باور غیرمنطقی (تقاضا برای تاییددیگران، انتظارات بالا از خود، سرزنش کردن، اضطراب زیاد، واکنش به ناکامی) نقش عمده ای در هر نوع آشفتگی عاطفی بازی می‌کنند. در پژوهش اف، کاش^[۵۸] (۲۰۰۹) که در زمینه رابطه بین افسردگی و آزمون باورهای غیرمنطقی انجام داد نشان داده شد که بین نمره کل آزمون باورهای غیرمنطقی و آزمون افسردگی، ضریب همبستگی ۳۵ درصدی وجود دارد که در سطح ۹۹ درصد معنادار است.

در پژوهشی که کیم (۲۰۰۸) انجام داد، نتیجه گرفت که بین متغیرهای روان شناختی و بهزیستی روانی افراد رابطه معناداری وجود دارد. باورهای خود کارآمدی به صورت نیرومندی با افسردگی و اضطراب رابطه دارند. باورهای خودکارآمدی نشان دهنده این هستند که فرد توانایی تغییر حالت منفی روانی خود را دارد. کیم نشان داد افسردگی با سطح بالای نگرش منفی و باورهای ضعیف خود کارآمدی رابطه دارد. خود کارآمدی، نقش میانجی در کاهش نشانه های افسردگی ایفا می‌کند و اضطراب و افسردگی افراد بالغ، با افزایش و تقویت باورهای خودکارآمدی کاهش می‌یابد.

فصل سوم:

روش شناسی پژوهش

روش پژوهش

روش پژوهش انتخاب شده در این تحقیق پس رویدادی از نوع مقطعی- مقایسه‌ای است. در این روش پژوهشگر به دنبال کشف بررسی روابط بین عوامل و شرایط خاص یا نوع رفتار که قبلاً وجود داشته یا رخ داده از طریق مطالعه نتایج حاصل از آن ها می‌باشد. به عبارت دیگر، پژوهشگر در پی بررسی امکان وجود روابط علت و معلولی از طریق مشاهده و مطالعه نتایج موجود و زمینه قبلی آن ها با امید یافتن علت وقوع پدیده‌ها یا عمل است (دلاور، ۱۳۸۰). که در آن وضعیت آزمودنی ها (دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی) به عنوان متغیر مستقل و متغیرهای باورهای غیرمنطقی اساسی، بهزیستی روانی و طرحواره های ناسازگار اولیه به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.

جامعه پژوهش

جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانشجویان حاضر در خوابگاه های دانشگاه تهران در سال ۹۳- ۹۴ در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در هر رشته تحصیلی هستند.

نمونه پژوهش و روش نمونه گیری

نمونه این پژوهش شامل ۱۰۰ نفر از دانشجویان دارای علائم افسردگی و اضطرابی بود، که با مراجعه به پرونده و سابقه بالینی افراد و توجه به نظر روانپزشک آن ها، افراد مستعد به اضطراب و افسردگی شناسایی شد و بین آن ها یک گروه ۵۰ نفری با علائم افسردگی و یک گروه ۵۰ نفری با علائم اضطرابی به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. و ‌در مورد انتخاب ۱۰۰ نفر (۵۰ نفر برای هر گروه) نمونه باید اشاره کرد که در روش های علی- مقایسه‌ای، هر زیر گروه باید حداقل ۱۵ نفر باشد و برای این که نمونه انتخاب شده نماینده واقعی جامعه باشد و اعتبار بیرونی بالایی داشته باشد تعداد نمونه ۱۰۰ نفر(۵۰ نفر برای هر گروه) در نظر گرفته شد (دلاور، ۱۳۸۰).

ابزارهای پژوهش

پرسشنامه فرم کوتاه یانگ^[۵۹]

این پرسشنامه توسط جفری یانگ ساخته شده است و پژوهش های روانسنجی آن توسط اسمیت، جوینر، یانگ و تلچ صورت گرفته است. در ایران توسط “آهی” در سال ۱۳۸۴ بر روی ۳۸۷ نفر از دانشجویان دانشگاه تهران انجام و هنجاریابی شده است. این پرسشنامه یک ابزار ۷۵ سوالی برای سنجش طرحواره های ناکارآمد اولیه با طیف لیکرت بر روی یک مقیاس ۶ درجه ای از (کاملا درست درباره ی من تا کاملا غلط درباره ی من) درجه بندی می شود. یانگ این پرسشنامه را از روی فرم پرسشنامه اصلی، فرم ۲۰۵ سوالی طراحی کرد. پرسشنامه طرحواره یانگ برای ارزیابی ۱۵ طرحواره ناکارآمد اولیه ساخته شد (یانگ، ۲۰۰۱).

اعتبار و پایایی پرسشنامه یانگ

ث) فرضیه های تحقیق

در مقابل سوالات مطرح شده، فرضیاتی به شرح زیر می توان مطرح نمود:

1. 1. چنانچه توبه با شرایط صحیحی که گفته می شود، صورت گیرد پذیرفته می شود. زیرا قرآن در آیات متعددی خداوند را توبه پذیر معرفی می کند. از جمله این آیات، آیه ۴۵سوره شوری می‌باشد که میفرماید: «اوست خدایی که توبه بندگان را می پذیرد و گناهان را می بخشد.»

   

1. 1. 1. از آنجا که توبه یک مسئله درونی و باطنی است و تنها از طرف فرد تائب معلوم می شود، لذا صرف ادعای شخص مبنی بر توبه برای احراز آن کفایت می‌کند. مگر آنکه دلیلی بر خلاف آن یافت شود و یا یقین به کذب اظهار وی باشد.

   

1. 1. صرفاً قاضی دادگاه رسیدگی کننده به پرونده، صلاحیت احراز توبه و ترتیب اثر دادن به آن را داشته و مقامات دادسرا فاقد چنین صلاحیتی هستند.

1. در حدود، مرور زمان می‌تواند از علل سقوط مجازات‌ها محسوب شود و مرور زمان از این جهت که کاشف از توبه است، مسقط مجازات است.

ج) روش تحقیق

با توجه به اینکه تحقیق پیش رو از نوع تحقیق بنیادی ـ نظری است، مطالب با بهره گرفتن از کتب معتبر موجود در کتابخانه ها، پایان نامه ها و مقالات موجود و سایت‌های معتبر جمع‌ آوری گردیده است. روش تحقیق، روش توصیفی و تحلیلی می‌باشد.

ح) معرفی پلان و ساختار تحقیق

این تحقیق در سه فصل تنظیم گردیده است. فصل اول با عنوان توبه وشرایط آن شامل مباحثی می‌باشد. در این فصل راجع به تبیین توبه، مفهوم، حقیقت توبه و جایگاه ‌و اقسام توبه و مستندات و شرایط توبه و نیز مواردی مانند زمان انجام توبه، احراز توبه و زمان پذیرش آن مباحثی بیان می‌گردد. فصل دوم نیز با عنوان آثار فقهی و حقوقی توبه، آثار اثباتی توبه و آثار ثبوتی توبه را بیان می‌دارد. فصل سوم نیز با عنوان تأثیر توبه در سقوط مجازات است. در این فصل حدود تأثیرگذاری توبه ، تأثیر توبه در مجازات‌های حدی و در ادامه مباحث نیز به بررسی توبه در قصاص، دیات و مجازات‌های تعزیری و بازدارنده خواهیم پرداخت. در پایان هم به بیان نتیجه ها و ارائه پیشنهادها اقدام گردیده است.

فهرست اختصارات

ص ………………………………………………………………………………. صفحه

ج ………………………………………………………………………………… جلد

م …………………………………………………………………………………. میلادی

ه.ق ………………………………………………………………………………. هجری قمری

ه.ش …………………………………………………………………………….. هجری شمسی

ر.ک …………………………………………………………………………….. رجوع کنید

بی نا ……………………………………………………………………………. بدون نام ناشر

بی تا …………………………………………………………………………… بدون تاریخ نشر

بی جا …………………………………………………………………………. بدون محل نشر

فصل اول:

توبه و شرایط آن

۱ـ۱ـ تبیین کلی توبه

در این مبحث راجع به ماهیت و مفهوم توبه، پیرامون توبه در ادیان مختلف اعم از اسلام، مسیحیت و یهودیت، و مطالبی راجع به حقیقت و اهمیت توبه بیان می شود.

۱ـ۱ـ۱ـ ماهیت و مفهوم توبه

در این گفتار معنای لغوی توبه، معنای اصطلاحی توبه، توبه در حقوق جزای اسلام، توبه در فقه پویای اسلام و جایگاه توبه در قانون مجازات اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱ـ۱ـ۱ـ۱ـ معنای لغوی توبه

توبه در لغت به معنی بازگشت، هر نوع بازگشتی و بازگشت از گناه و ندامت وپشیمانی می‌باشد.^[۱]

توبه از ماده «توب» به معنای «رجع» بازگشت است. صاحب مقاییس اللغه می نویسد: « توب، التاء و الواو و الباء کلمه واحده تدلٌ الی رُجُوع؛ تَوَب با تاء، واو و باء،کلمه واحدی می‌باشد که به معنای رجوع و بازگشت است.»^[۲]

در لسان العرب نیز آمده است: « التوبه: الرجوع من الذنب وتاب الی اللهیتوب توباً متابا، اناب و رجع من المعصیه الی الطاعه؛ توبه به معنای بازگشت از گناه است.»^[۳]

خواجه نصیر الدین طوسی(رحمه الله) در اوصاف الاشراف می نویسد: « توبه به معنای بازگشت از معصیت است و نخست باید دانست که گناه چه باشد.»^[۴]

مرحوم محقق اردبیلی در کتاب مجمع الفائده و البرهان فی شرح الارشاد الاذهان می فرماید:«التوبه هی الندامه والعزم علی عدم الفعل لکون الذنب قبیحاً ممنوعا و امتثالاً لامرالله و لم یکن غیر ذالک مقصوداً.»^[۵]

ازاین تعریف دو نکته استفاده می شود:

۱ـ پشیمانی و ندامت، توبه است. ۲ـ عدم الفعل (ترک گناه) به خاطر قبح شرعی آن باشد.

در توضیح این نکته باید گفت که «عدم الفعل» گاهی به خاطر عدم توانایی بر انجام آن است و زمانی خاطر ممنوع و قبیح بودن آن است.از این رو مجرد «عدم الفعل» توبه نیست؛ مثلاً کسی دراثر ارتکاب زنا مبتلا به بیماری هایی شود که مانع تولید مثل و فرزند دار شدن او می شود،حال اگر وی به خاطر فرزند دار نشدن، از عمل ارتکابی خود پشیمان شود این پشیمانی توبه نیست؛ زیرا پشیمانی او به خاطر قبح شرعی عمل نمی باشد. اکنون سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که اگر امکان ارتکاب گناه برای شخص نباشد و او در این حال توبه نماید، آیا توبه وی محقق و پذیرفته می شود؟ در پاسخ باید گفت: اگر شخص مرتکب بپذیرد که معصیت الهی را ‌کرده‌است، به طوری که اگر قادر به انجام آن نیز بود، دیگر مرتکب آن نمی گردید، در این صورت توبه اش پذیرفته خواهد شد. شیخ بهایی (رحمه الله) در تعریف توبه می نویسد: «التوبه:الرجوع و تنسب الی العبد و الی الله سبحانه….و معناها علی الاول:الرجوع عن المعصیه الی الطاعه و علی الثانی: الرجوع عن العقوبه الی الطف و التفضیل.»^[۶]

توبه در لغت به معنای رجوع و بازگشت از گناه است و در اصطلاح عبارت است از« رجوع از طبیعت (حیوانی) به سوی روحانیت نفس بعد از آنکه به واسطه معاصی و کدورت نافرمانی، نور فطرت و روحانیت محبوب به ظلمت و طبیعت تبدیل شده است.»^[۷]

در قرآن هم توبه به معنای «رجوع انسان گناهکار» آمده و هم به معنای « توفیق توبه دادن از طرف خداوند به بنده معصیت کار» و هم به معنای « قبول وپذیرش توبه از جانب خداوند متعال » آمده است. در نتیجه می توان گفت، هر توبه انسان پیچیده شده در دو توبه الهی است: یکی توفیق دادن به بنده برای توبه ودیگری پذیرفتن توبه بندگان است و ممکن است هر سه توبه را به معنای لغوی برگشت داد؛ ‌به این معنی که توبه از انسان، رجوع از گناه بازگشت از معاصی است و توبه اول از خداوند، رجوع فضل و رحمتش سوی بنده است و توبه دوم،رجوع به قبول آن از بنده است.^[۸] ‌بنابرین‏ لغت شناسان توبه را به معنای رجوع دانسته اند.اما برخی از آنان،آن را به معنای مطلق رجوع گرفته اند، و بعضی دیگربه معنای رجوع مقید یعنی بازگشت از گناه تعبیر کرده‌اند. ‌بنابرین‏ توبه، به معنای بازگشت و پشیمانی از گناه و تصمیم بر ترک آن است.

در سال‌های اولیه زندگی، کودک خودهای متفاوت دارد و از عدم ثبات بین آن ها و از فقدان وحدت یا کلیت آن رنج نمی برد. این قسمت معمول و ضروری در رشد است. هویت انتزاعی پیچیده است که کودک به دلیل محدویت تفکرش که در سطح عملیات عینی است نمی تواند آن را به موقع درک کند.

۱۰Freud

۲٫Schultz

با ظهور عملیات صوری است که نوجوانان می‌تواند به صورت درون نگرانه به وحدت و یکپارچه بیاندیشد و در این زمان بسیاری از آنان حساس می‌شوند به اینکه فقط بازیگر نقش های مختلف هستند و کلیت ‌به این ترتیب آرمانی است که در اواخر نوجوانی درک می شود و ممکن است که با جدیت پی گیری شود. فرد باید در اواخر نوجوانی عناصر هویت خود از قبیل منش شخص، چهره، استعدادها، علایق، ترسها، تعارضات و خاطرات در یک کل دوام پذیر یکپارچه کند(کروگر،۱۹۸۵).

۲-۸٫مشکلات نوجوانان در هویت یابی

1. نهایت گرایی

درجاتی از نهایت گرایی در نوجوانی بهنجار است. آزمون نقش های جدید و طریقه های جدید تفکر شکلی سالم و ضروری برای آزمایش است. با این حال شکستن هویت کودکی در افرادی خاص ممکن است اضطرابی بیش از حد را برانگیزد که موجب توسل او به یک هویت نابالغ نهایت گرا گردد. استقلال – وابستگی، پرخاشگری- اطاعت تعارض هایی هستند که ممکن است نوجوانان برای تمام یا بعضی از آن ها راه حل های نهایت گرا اتخاذ کند. برای مثال نوجوانی که از وابستگی خود در رنج است اما آنقدر امنیت ندارد که خانه را ترک کند ممکن است در خانه به عنوان یک تصمیم شبانه روزی بی ملاحظه باقی بماند. در نهایت دیگر، کسی است که ‌در مورد وابستگی بسیار نگران و نا ایمن است و از کوچک‌ترین نشانه وابستگی به خاطر ترس از بازگشت به وضعیت کودکی احساس خطر و از والدین دوری می‌کند. نوجوانی که در هویت یابی دچار اشکال است اغلب در مقابل والدین و سایر نهادهای اقتدار سر پیچی می‌کند. و در عین حال به به بعض از الگوهای اقتدار متوسل می شود برای اینکه با کسی که تعریف روشنی از نقش خود در زندگی دارد همانند سازی کند(آقا محمدیان و شیخ روحانی، ۱۳۸۲).

۲- گریز از واقعیت.

بسیاری از نوجوانان در اجتماع احساس آسودگی ندارند. برای مثال احساس می‌کنند که دارای بدن بدترکیبی هستند و از جنسیت خود ناراضی و حتی شرمگین اند. این نا آسودگی باعث می شود که از فعالیت ها ارتباطات اجتماعی دوری کنند و از واقعیت اجتماعی به انفعال و خیال پردازی ‌در مورد موقعیت های رمانتیک، ورزشی و اجتماعی روی آورند. گریز از واقعیت نیز مانند نهایت گرایی هم می‌تواند جنبه ای بهنجار در نوجوانی باشد و هم می‌تواند آسیب زا گردد. در حقیقت این آسیب شدید ترین خطر در رشد دوره نوجوانی است و آنهایی که دارای اضطراب های اجتماعی شدیدتری هستند و کسانی که ‌در مورد ابراز عواطف و به عهده گرفتن نقش های ممکن، بیشترین تعارض را دارند به دنیای تخیلات و رویاها پناه می‌برند با این امید که از ترس و دردی که انتظار دارند از تماس با دیگران نصیبشان خواهد شد اجتناب کنند. سرانجام حالت گریز از واقعیت شکل‌گیری هویت اسکینروئید است و می‌تواند از طریق دائمی زندگی فرد گردد. (مارکستروم- آدامز^۱ و همکاران، ۱۹۹۳).

۲-۹٫پایگاه های هویت از نظر مارسیا

جیمز مارسیا پس از اریکسون ‌به این نتیجه رسید که شکل گیری هویت در مراحل مختلفی صورت می‌گیرد. او دو روند را در شکل گیری هویت اساسی تلقی می‌کند که عبارتند از بحران و تعهد. (بی ریا،۱۳۸۵)مارسیا با توجه ‌به این دو روند چهار سبک را برای هویت معرفی می‌کند: ۱- هویت آشفته یا سردرگم(پراکندگی هویت)، ۲- هویت زود شکل گرفته (ضبط هویت) ۳- هویت به تعویق افتاده (وقفه) ،۴- هویت پیشرفته (کسب هویت).( برک.۲۰۰۱)

1. 1. هویت آشفته یا سردرگم (پراکندگی هویت)

1. مشخصه اصلی این نوع هویت بی تفاوتی همراه با فقدان تعهد و جستجوگری است. این افراد عمدتاًً بی تفاوت و بی علاقه هستند و نقش های اجتماعی را امتحان نموده، به سرعت ترک می نمایند و خود را به دست سر نوشت و شانش می سپارند و هر کاری که جماعت انجام دهند با آن ها هم داستان می‌شوند. عزت نفس کمی دارند، تکانشی هستند و تفکری نا منظم دارند( برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی۱۳۸۴ ).آنان نه به ارزش‌ها و باورهای معینی رسیده اند و نه کوششی برای دستیابی به آن ها به عمل می آورند. با آنکه این گروه هیچ آزمایش و کوشش قابل ملاحظه ای در این مورد نکرده اند فکر می‌کنند چنین کوششی بسیار دشوار و مستاصل کننده است (لطف آبادی، ۱۳۸۰).

Markstrom-adams¹

۳-هویت زود هنگام (ضبط هویت)

افرادی که هویت ضبط شده دارند، خود را به ارزش‌ها و اهدافی متعهد ساخته اند بدون اینکه گزینه های دیگر را بررسی کرده باشند. در عوض آن ها هویت حاضر و آماده ای را می‌پذیرند و ضبط می‌کنند که یک فرد مقتدر (معمولاً والدین اما گاهی معلمان، رهبران مذهبی، یا معشوقهای رمانتیک) آن را برای ایشان برگزیده است.(برک، ۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی۱۳۸۴)

افرادی که در ضبط هویت گرفتار شده اند، متحجر، متعصب و انعطاف ناپذیر هستند. برخی از آن ها تعهدات خود را به صورت دفاعی به کار می‌برند و هر گونه اختلاف عقیده ای را تهدید قلمداد می‌کنند(کروگر، ۱۹۹۵). اغلب آن ها می ترسند افرادی که برای محبت و عزت نفس به آن ها وابسته هستند طردشان کنند(استریت ماتروپیت ،۱۹۹۶، به نقل از برک، ۲۰۰۱).

۴-هویت به تعویق افتاده (وقفه)

تعویق هویت به معنای جستجوگری فعال همراه با تعهد اندک است. در این حالت هویت، فرد نیاز دارد که خود را در تجارب مختلف بیازماید تا به شناخت عمیقی ‌در مورد خود برسد. حالت تعویق ممکن است همراه با پریشانی واسترس باشد و در نتیجه این افراد در مقایسه با سایر حالت ها بیشتر تمایل دارند که مدت کمتری در حالت تعویق باقی بمانند(شووارتز۱، ۲۰۰۱)

^۱. Schwartz

۵- هویت پیشرفته (کسب شده):

افرادی که هویت کسب کرده‌اند، مثلاً گزینه ها را بررسی نموده و به یک رشته ارزش‌ها و اهدافی پای بند هستند که خودشان آن ها را برگزیده اند. آن ها احساس سلامت روانی می‌کنند. در طول زمان از احساس یکسانی برخوردارند. و می دانند راه به کجا می‌برند(برک ۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴)

نوجوانانی که هویت کسب کرده‌اند یا فعالانه آن را کاوش می‌کنند. احساس عزت نفس بیشتری دارند، به ‌احتمال بیشتری به صورت انتزاعی و نقادانه فکر می‌کنند، بین خود آرمانی و آنچه امیدوارند که بشوند) و خود و اقعی شان شباهت بیشتری وجود دارد، و در استدلال اخلاقی پیشرفته هستند(جو سلسون^۱، ۱۹۹۴؛ مارسیا و همکاران ۱۹۹۳، به نقل از برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴). در ضمن افرادی که هویت کسب کرده‌اند کمتر خود محور هستند و ‌در مورد نشان دادن خود واقعی شان به دیگران احساس ایمنی بیشتری می‌کنند(اوکانور^۲، ۱۹۹۵،به نقل از برک،۲۰۰۱ )

۲-۱۰٫تفاوتهاری جنسیتی و هویت

در خصوص تفاوت‌های ‌جنسیتی هویت، اریکسون اعتقاد داشت که تحول هویت در زنان و مردان متفاوت است. به نظر می‌رسد که تفاوت‌های جسمانی احتمالاً در جریان تحول هویت تاثیر گذارد. تحقیقات انجام شده طی سال‌های ۱۹۶۰ – ۱۹۷۰ نظر اریکسون را درباره تفاوت‌های جنسیتی موجود در شکل گیری هویت را تأیید کردند. در سال‌های قبل از ۱۹۸۰، دست یابی به هویت جداگانه بررسی می شد چون گمان می‌رفت هر جنس به گونه ای متفاوت به هویت می‌رسند، اما از ۱۹۸۰ به بعد در بررسی ها هر دو جنس را با هم در نظر گرفتند و تفاوت ها و شباهت ها را بین دو جنس در شکل گیری هویت مطالعه کردند( آقا جانی، ۱۳۸۱).

نامحسوس‌بودن

خدمات نامحسوس هستند و برخلاف کالاهای فیزیکی قابل رؤیت نیستند. ‌بنابرین‏ قبل از اینکه خریداری شوند قابل مزه‌کردن، احساس‌شدن، شنیدن یا بوییدن نمی‌باشند. استفاده‌ کنندگان از خدمات برای تعدیل و کاهش تردید خود در پی شواهد و مدارکی هستند تا از کیفیت خدمات اطمینان حاصل کنند. آن ها با کسب اطلاعات از کلیه منابع موجود، استنباط‌های لازم را نسبت به کیفیت خدمات به عمل می‌آورند. ‌بنابرین‏ وظیفه انجا‌م‌دهندگان خدمات آن است که این شواهد و مدارک را هر چه غنی‌تر سازند و موارد نامحسوس را محسوس سازند. (علی پور ،۱۳۹۰)

تفکیک‌ناپذیری

به طور معمول، خدمات همزمان با تولید به مصرف می‌رسند. اگر خدمات توسط کسی انجام شود انجام‌دهنده نیز بخشی از خدمت تلقی خواهد شد. از آنجا که مشتری نیز همزمان با تولید خدمت حضور دارد، تأثیر متقابل فرد یا مؤسسه ارائه‌دهنده خدمت حالت خاصی از بازاریابی خدمت بشمار می‌آید و هر دو عامل یعنی ارائه‌دهنده خدمات و مشتری بر پیامد خدمت تأثیر می‌گذارند. (همان منبع)

عدم مشابهت و تغییرپذیری

کیفیت خدما به دلیل وابستگی به شخص ارائه‌دهنده و محلی که خدمت در آنجا ارائه می‌شود بسیار متفاوت است. مؤسسات خدماتی برای اعمال کنترل کیفی می‌توانند سه اقدام انجام دهند اول انتخاب، آموزش و استفاده از نیروی انسانی شایسته و ورزیده است. شرکت‌های هواپیمایی، بیمه و بانک‌ها برای ارائه خدمات مناسب و کیفی، منابع زیادی را صرف آموزش کارکنان خود می‌کنند. دومین اقدام، استانداردکردن فرایند انجام خدمت در سراسر سازمان است. این امر را می‌توان با تهیه نقشه و دستورالعمل فرایند خدمات موردنظر در یک نمودار جریان کار با هدف شناسایی و تعیین نقاط ضعف در ارائه خدمت ترسیم نمود. گام سوم، نظارت دقیق بر چگونگی رضایتمندی مشتری با بهره گرفتن از سیستم‌های بررسی انتقادات و پیشنهادات و تحریک مشتریان برای بازخورد می‌باشد. از این طریق، خدمت‌رسانی ضعیف شناسایی شده و کوشش می‌شود تا نقاط ضعف آن برطرف شود. (همان منبع)

غیرقابل ذخیره‌بودن

خدمات را نمی‌شود انبار کرد برخی پزشکان از بیمارانی که سر وقت حاضر نمی‌شوند حق ویزیت مطالبه می‌کنند زیرا پزشک در موعد مقرر آماده انجام معاینه، بوده است. وقتی تقاضا یکنواخت است، غیرقابل ذخیره‌بودن مشکل عمده‌ای محسوب نمی‌شود، اما زمانی که با نواسان در تقاضا مواجهیم، مؤسسات خدماتی با مشکلاتی روبرو می‌شوند (روستا و دیگران، ۱۳۸۰).

۲-۶-بازاریابی خدمات

امروزه اعتماد و اطمینان در فرآیندهای بازاریابی جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص داده است. در دنیای تجارت مدرن امروز، قدرت مشتریان به دلایلی چون افزایش اطلاعات، افزایش گزینه‌های انتخاب، افزایش ارتباطات بین مشتریان و افزایش رنجش، وجود اطمینان و اعتماد و مسئولیت در عملکرد و عدم اطمینان مشتریان روز به روز در حال افزایش است. بازاریابی نقش مهمی در عملکرد مؤثر سازمان ایفا می‌کند. زیرا این اعتماد و مسئولیت نوعی وابستگی احساسی بین پرسنل و مشتریان ایجاد می‌کند. اعتماد و مسئولیت به عنوان نوعی سرمایه اجتماعی در فعالیت‌های سازمانی محسوب می‌شود و روابط بازاریابی نقش مدیریتی در سازمان را دارد. فرایند بازاریابی در یک سازمان باید به گونه‌ای باشد که اعتماد مشتریان را جلب نماید در این راستا برخوردهای ارادی و تعاملی برای متقاعدکردن و جذب مشتریان و کسب اعتماد آن‌ ها بسیار تأثرگذر است. ‌بنابرین‏ بازاریابی‌هایی که توأم با جلب اعتماد و اطمینان مشتریان باشد احتمال موفقیت بیشتری دارد. از آنجایی بازاریابی در بخش مالی و بانکی در گروه بازاریابی خدمات مورد توجه قرار می‌گیرد ‌بنابرین‏ در تدوین استراتژی‌های بازاریابی باید این نکته را مدنظر قرار داد که در مواقعی که محصول آن‌ ها از نوع نامشهود بوده و نوعی خدمت است جایگاه سازمان در ذهن مشتریان مورد تعیین می‌گردد. ‌بنابرین‏ بازاریابی خدمات مالی و بانکی تنها شامل فروش خدمات نیست بلکه عملکرد بانک و نقش و تصویر آن در ذهن مشتریان است (وانس^[۹]، ۲۰۰۲).

بخش دوم: بازاریابی سبز :

۲-۷- بازاریابی سبز

تاریخچه بازاریابی سبز به سال ۱۹۷۰ بر می‌گردد . فارغ از توجهات دهه ۷۰ ، در اواخر دهه ۸۰ ایده ای به نام بازاریابی سبز ظهور خودش را اعلام کرد . در این موقع مرکز توجه مشتریان به سمت محصولات سبز گرایش پیدا کرد و پس از آن موضوع بازاریابی سبز مطرح و پژوهش های زیادی خصوصاً در کشورهای توسعه یافته انجام شد . (کران و پیت ۲۰۰۵)^[۱۰] تمرکز اصلی بازاریابی سبز در اواخر ۱۹۸۰ و اوایل ۱۹۹۰ درباره اندازه بازار سبز و خصوصیات مصرف کنندگان بود .(رکس و بومان ۲۰۰۷)^[۱۱] اکثر شرکت ها امروزه از خود می پرسند ما می‌توانیم سبز ، پاک و سودمند برای هر زمانی باشیم ؟ بازاریابی سبز به عنوان یک گرایش مهم در تجارت پیشرفته مطرح شده است . تقاضا برای محصولات اکولوژیک و فعالیت های تجاری پایدار دلایل متعددی داشت که از جمله آن می توان به افزایش سطح آگاهی های مشتریان درباره مسایل محیطی و قوانین سخت معرفی شده دولت های ملی ، بخصوص در کشورهای توسعه یافته صنعتی اشاره کرد .(گوران و ریچهلد،۲۰۰۵)^[۱۲] .

شروع فعالیت های بازاریابی سبز با تمایل به سمت حرکت های همه جانبه و گروهی باید باشد . (ماتور،۲۰۰۰)^[۱۳].

در سال های اخیر نیز محیط گرایی یا جنبش سبز در ایالات متحده به عنوان یک جریان مهم رشد کرد . جنبش سبز به عنوان یک جنبش اجتماعی مشخص در سال های اخیر شامل جنبه‌های مختلف زندگی مثل سیاست ، مصرف ، تکنولوژی ، خرید محصول ، بازار ، تولید و منابع است . (همان منبع،۱۹۳) بازاریابی سبز را بازاریابی یا ترفیع محصول ‌بر اساس یک عملکرد محیطی یا یک بهبود در آن تعریف کردند . (لی ،۲۰۰۸)^[۱۴] بازاریابی سبز یک ابزار پیچیده است که تمام سازمان و فعالیت های آن را برای رسیدن به موفقیت و مزایای بلند مدت در برمی گیرد .(پلونسکی و روسنبرگ ،۲۰۰۱) ^[۱۵] بازاریابی سبز فرآیندی اجتماعی است که افراد و گروه ها از طریق مبادله محصولات و ارزش آن ها ، نیاز و خواسته خود را از طریق یک روش اخلاقی که اثرات منفی بر محیط زیست را حداقل کند برآورده می‌کنند .

بازاریابی سبز فرآیندی مدیریتی است که مسئولیت آن شناسایی ، پیش‌بینی و ارضای نیازهای مشتریان و جامعه به وسیله یک روش سودمند و پایدار است .(پاکو و راپوسو ، ۲۰۰۹)^[۱۶]

هدف بازاریابی سبز وارد کردن موضوعات محیطی در تلاش های بازاریابی است . ‌فعالیت های زیست محیطی به ندرت در همه معیارهای ارزیابی شرکت جای می گیرند . اکثر شرکت ها از ابزارهای اندازه گیری سنتی (سود ، ROI ، سهم بازار و . . .) برای ارزیابی موفقیت نوآوری های سبز استفاده می‌کنند . اگرچه امروزه برخی از شرکت ها به دلایل بشر دوستانه به سمت سبز شدن می‌روند ، با این وجود تعداد کمی از شرکت ها سبز بودن را به عنوان یک فرصت استراتژیک درک کرده‌اند .

با اینکه تقاضا ناپایدار بوده و شرایط و استانداردهای بازار ، از یک بازار به بازار دیگر متفاوت است ، بازاریابی سبز به یک اهمیت جهانی دست پیدا ‌کرده‌است . (گوران و ریچهلد،۲۰۰۵)^[۱۷]

کثیری از فقها محاربه و افساد فی الارض را مترادف هم دانسته و آن را یک جرم به حساب آورده اند، ‌به این دلیل که ارباب تفاسیر متعرض محاربه شده و از مفسد فی الارض مستقلا بحث نکرده اند و از عدم تعرض مفسد و عدم تفسیر آن یک دلیل سلبی درست کرده و نامش را اتفاق گذاشته اند و این عدم تفسیر را دلیل بر انحصار افساد در مفهوم محارب گرفته اند^[۳۱].

این استدلال و اتفاق در یکسان دانستن عناوین محاربه و افساد فی الارض بر خلاف ظاهر آیه است زیرا اگر محاربه همان افساد فی الارض باشد، دیگر نیازی به ذکر عبارت (یسعون فی الارض فسادا) نبود، به علاوه در صورت یکسان بودن این دو، بسیاری از مصادیق افساد از شمول عنوان محاربه خارج می‌گردند.

به هر ترتیب مستقل بودن جرم محاربه و جرم افساد فی الارض از وحدت این دو در قالب یک جرم بیشتر محتمل و قابل توجیه است، چرا که از طرفی ظاهر آیه شریفه صریح در این معنی است: «انّما جزاءالذّین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فسادا…) و از طرف دیگر شرط اصلی فارق بین این دو، همان استعمال سلاح است بدین توضیح که در تحقق محاربه وجود این شرط لازم بوده ولی در تحقق افساد فی الارض، وجود چنین شرطی ضرورت ندارد بلکه استعمال سلاح یا هر وسیله دیگری می‌تواند از موارد تحقق آن باشد. به عبارت دیگر در افساد فی الارض چنین تقیدی وجود ندارد، بلکه مهم قصد مرتکب است^[۳۲].

آقای نعناکار در کتاب افساد فی الارض اختلافاتی را در خصوص این دو عنوان بیان نموده که عبارتند از:

۱- در محاربه هدف ایجاد اخافه، رعب و وحشت و سلب آزادی و امنیت در جامعه است در حالی که افساد فی الارض هدف ضربه زدن و مقابله با نظام اسلامی است و می‌تواند از طریق محاربه و برهنه کردن سلاح و برهم زدن امنیت جامعه صورت گیرد.

۲- عنصر مادی در جرم محاربه فقط از طریق به کاربردن سلاح و برهنه کردن و ایجاد اخافه و سلب آزادی از مردم صورت می‌گیرد در حالی که در افساد فی الارض عنصر مادی عبارت است از هر گونه رفتاری که می‌تواند شامل فعل و ترک فعل و گفتار نیز شود و … ^[۳۳].

مبحث دوم: درآمدی بر مبنای بزه محاربه

در این گفتار، به مبانی فقهی و عرفی که در خصوص بزه محاربه بیان گردیده اشاره می شود.

گفتار نخست: مبانی شرعی

الف: مبانی قرآنی

در آیات قرآن کریم محاربه در معانی مختلف کارزار، جنگ و مقاتله به کار رفته است. در سوره ی انفاق آیه ۵۷ آمده است: «فامّا تسقفنّهم فی الحرب فشرد بهم من خلفهم لعلهم یذکرون» یعنی تو ای رسول، چون با کافران مشغول کارزار شدی آن ها و کسانی را که پشت سرایشان هستند پراکنده و رمیده گردان تا عبرت گیرند. همچنین در آیه ۱۰۷ سوره ی توبه، ساختن مسجد ضرار به دست منافقان، جنگ با خدا و رسول او بیان شده است.

در آیه ۴ سوره ی محمد(ص) نیز درباره مبارزه با کفار، کلمه حرب به معنی جنگ و کارزار به کار رفته است. همچنین در آیه ۲۷۹ سوره ی بقره محاربه درباره کسانی که ترک ربا نمی کنند به کار رفته است: «… فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله…» یعنی اگر ربا را ترک نکنید بدانید که حربی از جانب خدا و رسولش متوجه شما خواهد شد. در این آیه حرب به معنای مبارزه ای است که خدا و رسول او با رباخوار می‌کنند و به مناسبت حکم و موضوع، مبارزه خدا این است که حکم می‌کند تا مال ربوی از رباخوار گرفته شود و مبارزه رسول خدا این است که حکم را اجرا می‌کند. معنی این سخن آن است که اگر رباخوار به اختیار خود ربا را ترک نکند مال ربوی که در حقیقت از مردم است با قوه قهریه از او گرفته می شود.

در آیه ۳۳ سوره ی مائده که اختصاص به محاربه دارد قرآن کریم می فرماید:

«انّما جزاءالذّین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فسادا ان یقتلو او یصلبوا او تقطع ایدیهم و ارجلهم من خلاف او ینفو من الارض ذلک لهم خزی فی الدنیا و لهم فی الاخره عذاب علیم.

جزای کسانی که با خدا و رسولش به ستیز بر می خیزند و در زمین برای ایجاد فساد کوشش می‌کنند این است که کشته شوند یا به دار آویخته شوند یا دست و پاهایشان به طور خلاف قطع شود یا از زمین نفی و تبعید شوند. این عذاب دنیوی آنان است و برای ایشان در آخرت عذاب بزرگی است.

۱- شأن نزول آیه

در بیان شأن نزول آیه ۳۳ سوره ی مائده نظرات مختلفی وجود دارد. مفسرین در بیان شأن نزول آیه بیان کرده‌اند: جمعی از مشرکان خدمت پیامبر آمدند ‌و مسلمان شدند، اما آب و هوای مدینه به آن ها نساخت، رنگ آن ها زرد و بدنشان بیمار شد. پیامبر اکرم(ص) برای بهبودی آن ها دستور داد به خارج از مدینه در نقطه ی خوش آب و هوایی از صحرا بروند که شتران زکات را برای چرا به آنجا می بردند و ضمن استفاده از آب و هوای آنجا از شیر شتران به حد کافی استفاده کنند. آن ها چنین کردند و بهبودی یافتند، اما به جای تشکر از پیامبر اکرم (ص) دست و پای چوپان های مسلمان را قطع کردند و چشمان آن ها را از بین بردند، سپس دست به کشتار آن ها زدند و شتران زکات را غارت کردند و از اسلام بیرون رفتند، پیامبر (ص) دستور دادند آن ها را دستگیر کردند و برای مجازات همانند کاری را با آن ها کردند که بر چوپان ها روا داشته بودند، یعنی چشم آن ها را کور کردند و دست و پاهایشان را بریدند و کشتند تا عبرت دیگران شوند.^[۳۴]

از طرف دیگر با اضافه شدن لفظ محاربه به «الله» و «الرسول» در آیه مذبور قرینه ای شده است تا مفسرین متمایل ‌به این دیدگاه شوند که چون محاربه در معنای حقیقی خود با خداوند ممکن نمی باشد، ‌بنابرین‏ محاربه به معنای حقیقی خود به کار نرفته است. اگرچه محاربه با رسول خدا (ص) امکان پذیر می‌باشد، لیکن لفظ اضافه شدن محاربه به خدا و رسول را قرینه ای دانستند که مراد و مقصود معنای گسترده تری می‌باشد.^[۳۵]

عده ای معتقدند «آیه ‌در مورد مشرکان نازل شده است که پیمان خود را با رسول (ص) شکستند و قطع سبیل و افساد فی الارض کردند. عده دیگر معتقدند ‌در مورد عده ای از اهل کتاب است و عده ای معتقدند که آیه ‌در مورد قومی است که اسلام آوردند، سپس مرتد شدند و شتر پیامبر را کشتند».^[۳۶]

ابن عباس و عده ای دیگر معتقدند آیه مربوط به قطاع الطریق از مسلمانان است، اما ابن عمر آیه را راجع به مرتدان می‌داند و این مطالب از حسن و عطا و عبدالکریم هم نقل شده است و دلیل آن را نزول آیه در قضیه عرنین می دانند که مرتد شده بودند.^[۳۷]

برخی از مفسرین آیه مذبور را خاص مرتدین و کافران دانسته و قائل به منسوخ بودن حکم آیه شده اند.^[۳۸]