“طرح کتابخانه سیار”

اندیشه راه‌اندازی کتابخانه سیار در سال ۱۹۷۹/۱۳۵۸ش. در میان گروه کوچکی از استادان دانشگاه سریناکارین ویروت^[۵۹] در شهر بانکوک پدید آمد. این گروه “کانون توسعه برنامه خواندن برای کودکان” را پایه‌گذاری کردند. هدف این گروه ارائه اطلاعات و مطالب جالب خواندنی به جوانان روستایی تایلند بود که هیچگونه دسترسی به کتاب نداشتند. طرح کتابخانه سیار در تایلند که جایزه آساهی ۱۹۸۹ را از آن خود کرد، ابتدا جعبه­ای به اندازه یک جامه‌دان بزرگ بود که هم به آسانی جا‌به‌جا می شد و هم به شکل قفسه نمایش کتاب و یا انبار کردن کتاب به کار رفته است. نزدیک به ۲۰۰ کتاب در این جعبه جای می‌گیرد که دو برگه‌ی ارزشیابی و راهنمای کوتاه درباره چگونگی استفاده از جعبه و کتاب‌ها، همراه با آن است. در طول ۲۰ سال نخست، کارهای مربوط به گزینش کتاب، چگونگی به کارگیری و حمل و نقل جعبه­ی کتاب از سوی گروه “برنامه ادبیات کودکان” انجام می‌گرفت. این گروه بیشتر از استادان و دانشجویان دانشگاه سریناکارین ویروت در شهر بانکوک بودند که زیر نظر خانم سامبون سینگ کامانان فعالیت می‌کردند. خانم کامانان اکنون مدیر پروژه Abc ” کتاب و هنر برای کودکان” است که اعضای آن استادان و دانشجویان پیشین گروه “برنامه ادبیات کودکان” هستند. هزینه خرید کتاب‌ها و جعبه‌های کتاب از سوی افراد و سازمآن‌ها اهدا شده است. جعبه کتاب بیشتر به آموزشگاه‌ها و کتابخانه‌ها برده شده‌اند. همچنین از کتابخانه سیار در مراکز یا انجمن‌های محلی، معابد بودایی، مراکز نگهداری کودکان، خانه ها، نمایشگاه‌های کتاب، نمایشگاه‌های تجاری، رستورآن‌ها و بازارها نیز استفاده شده است. قصه‌گویی، نمایش، نقاشی و شعرخوانی بخش مهمی از فعالیت‌های این طرح را دربر ‌می‌گیرد. در سال ۱۹۸۱/۱۳۶۰ش. “دفتر هیات ملی آموزش دبستان” کشور تایلند طرح و ایده کتابخانه سیار را پذیرفت و بیشتر دبستآن‌های این کشور از برنامه جعبه کتاب یا کتابخانه سیار بهره‌مند شدند. اعلام جایزه گسترش خواندن آساهی IBBY – Asahi با بدترین توفانی که تا آن هنگام در تایلند رخداده بود، هم زمان شد. مسئولین طرح بی‌درنگ تصمیم گرفتند مبلغ جایزه را برای تهیه و توزیع کتابخانه سیار برای بهره‌گیری در آموزشگاه‌های روستایی استآن‌های “سورات تهانی” و “ناکورن ستامارات” که در این رویداد طبیعی ویران شده بودند، به کار ببرند. طرح کتابخانه سیار تایلند به عنوان طرحی بین‌المللی و موفق شناخته شده است و کشورهای دیگری همچون لائوس، ویتنام، لبنان و مصر که نیازهای همسانی به گسترش خواندن ‌داشته‌اند، این طرح را اجرا کرده‌اند.

دستاورد مثبت اهدای جایزه ترویج خواندن آساهی IBBY به کشور تایلند، پشتیبانی دانشگاه سرینا کارین ویروت از خانم سامبون سینگ کامافان برای راه‌اندازی رشته دانشگاهی ادبیات کودکان را فراهم ساخت. در نتیجه از سال ۱۹۹۷/۱۳۷۶ش. هر ساله ۲۵ دانشجو در این رشته نام‌نویسی کرده‌اند و دانش‌آموختگان این رشته به آموزگاری، نویسندگی، تصویرگری، ترجمه، ویراستاری، نشر کتاب، کتابداری، کتاب فروشی، قصه گویی و نیز برخی به هماهنگی برنامه کودکان در رسانه های گروهی پرداخته‌اند (پایگاه ترویج کتابک، ۱۳۸۸).

“طرح کتابخانه سیار، متعادل کردن فضای جنگ و صلح “

طرح “کتابخانه سیار” مربوط به مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان‌ در جهان عرب است که به گروه‌های محروم در کشور جنگ زده لبنان خدمات کتابخآن‌های ارائه می‌کند. این طرح در پی تبادل نظر بین‌المللی و با پشتیبانی IBBY به اجرا در آمده است. فکر ایجاد این کتابخانه از یک طرح موفق کتابخانه سیار در تایلند گرفته شده است که ‌در سال‌ ۱۹۸۹برنده‌ی جایزه ترویج خواندن آساهی شد. در دوران جنگ در لبنان، مسئولان مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان در جهان عرب با مدیریت خانم جولیندا ابوذر استاد روان شناسی کودک در کالج دانشگاه بیروت (که اکنون دانشگاه امریکایی بیروت نامیده می‌شود) کتابخانه سیار را به پناهگاه‌ها بردند تا با کودکان کتاب بخوانند.

دردوران صلح نیز بیش از ۷۵ کتابخانه سیار (که جعبه ای است ساخته شده از چوب که روی چرخ قرار گرفته است و در هر یک نزدیک به ۱۲۰کتاب جا می‌گیرد) در اردوگاه‌های پناهندگان، بیمارستآن‌های کودکانی که بیماری‌های درمان ناپذیر دارند، مراکز کودکان معلول، مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بزهکار خدمات کتابخانه ای ارائه می‌دهد. کتابخانه‌های سیار همچنین به مناطق دورافتاده‌ی روستایی که مواد خواندنی بسیار اندکی دارند نیز می‌رود. کودکان لبنان که در فضای جنگ زده بزرگ می‌شوند سال هاست با تهاجم و خشونت درگیرند. مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان در جهان عرب با درنظر داشتن این واقعیت که جنگ و خشونت به پدیده‌ای معمول در زندگی مردم این منطقه در آمده است، ‌تلاش می‌کند که با برنامه های کتابخوانی،‌ معیار­های انسانی و ارزش‌های اجتماعی را در میان نسل جوان ترویج کند. مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان عرب در سال ۱۹۹۴ جایزه ترویج خواندن را به خاطرفعالیت‌هایی که در پی می‌آید از آن خود کرد: تشویق گسترده کودکان به خواندن، تشکیل کتابخانه درمناطق دور افتاده، شناساندن جایگاه کتاب و خواندن برای کودکان در جامعه به ویژه برای والدین و چاپ کتاب‌هایی با کیفیت بالا به زبان عربی که خواندن آن‌ ها سبب لذت کودکان می‌شود (اشرفی،۱۳۸۸).

“طرح خواندن شادی بخش است!”