۱-۴- اهداف پژوهش

هدف اصلی پژوهش، شفاف‌سازی نقش اطمینان بیش‌ از حد مدیریت در تبیین برخی از جنبه‌های سیاست تقسیم سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.

هدف‌های فرعی پژوهش:

1. 1. تبیین دیدگاه مدیران و سرمایه‌گذاران نسبت به اطمینان بیش از حد مدیریت در بورس اوراق بهادار تهران

1. 1. بررسی تأثیر اطمینان بیش‌ از حد مدیریت در ارتباط با دیگر عوامل تأثیرگذار بر سیاست تقسیم سود

1. 1. تأثیر اطمینان بیش‌ از حد مدیریت بر رابطه بین سیاست تقسیم سود و فرصت‌های رشد شرکت

1. 1. واکنش قیمت سهام به اعلان خبر افزایش سود سهام به وسیله مدیریت دارای اطمینان بیش‌ از حد

1. 1. ارائه معیارهای اندازه‌گیری قابل‌اجرا برای اطمینان بیش‌ از حد مدیریت در بازار سرمایه ایران

۱-۵- فرضیه‌های پژوهش

فرضیه اول: بین اطمینان بیش‌ از حد مدیریت و سیاست تقسیم سود رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه دوم: اطمینان بیش‌ از حد مدیریت بر رابطه بین فرصت‌های رشد شرکت و سیاست تقسیم سود تأثیر دارد.

فرضیه سوم: اطمینان بیش‌ از حد مدیریت بر واکنش قیمت سهام به خبر افزایش سود سهام تأثیر دارد.

روش اجرای پژوهش

۳-۱- مقدمه

انتخاب روش پژوهش بستگی به هدف و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد؛ ‌بنابرین‏، هنگامی می‌توان ‌در مورد روش بررسی و انجام یک پژوهش تصمیم گرفت که ماهیت موضوع پژوهش، هدف و وسعت دامنه آن مشخص باشد. به‌عبارت دیگر، هدف از انتخاب روش پژوهش آن است که پژوهشگر مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هرچه دقیق‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر در دست‌یابی به پاسخ یا پاسخ‌هایی برای پرسش یا پرسش‌های پژوهش موردنظر کمک کند (نادری و سیف نراقی، ۱۳۷۹: ۶۳).

در این فصل، روش‌شناسی پژوهش بیان می‌شود. ابتدا با توجه به هدف پژوهش، فرضیه‌ها بیان می‌شود. سپس مدل‌های پژوهش و روش آزمون فرضیه‌ها تشریح می‌شود. تعریف متغیرهای پژوهش و اندازه‌گیری هر یک از آن‌ ها، جامعه آماری و نمونه پژوهش، داده های مورد استفاده و روش تجزیه و تحلیل داده ها نیز در این فصل مطرح می‌شود.

۳-۲- روش پژوهش

هدف از انتخاب روش پژوهش آن است که پژوهشگر مشخص کند اتخاذ چه شیوه‌ای او را هر چه دقیق‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر به پاسخ برای پرسش پژوهش موردنظر می‌رساند (نادری و سیف نراقی، ۱۳۷۹: ۶۴).

این پژوهش از منظر هدف پژوهش، کاربردی است. از منظر مکان پژوهش، در زمره پژوهش‌های کتابخانه‏ای قرار می‏ گیرد و در نهایت، این پژوهش از منظر روش پژوهش، در زمره پژوهش‌های توصیفی- همبستگی است. طرح پژوهش آن از نوع نیمه تجربی و با بهره گرفتن از رویکرد پس‌رویدادی (از طریق اطلاعات گذشته) است. از روش پس‌رویدادی زمانی استفاده می‌شود که پژوهشگر پس از وقوع رویدادها به بررسی موضوع می‌پردازد، افزون بر این، امکان دستکاری متغیرهای مستقل وجود ندارد (نمازی، ۱۳۸۹: ۳۹).

۳-۳- فرضیه‌های پژوهش

فرضیه حدس عالمانه‌ای درباره حل یک مسأله است. فرضیه را می‌توان به منزله رابطه‌ای منطقی بین دو یا چند متغیر تعریف کرد که به صورت جمله‌ای آزمون‌پذیر بیان می‌شود. این روابط بر پایه شبکه ارتباط‌هایی تجسم می‌شود که ریشه در چهارچوب نظری تدوین‌شده برای پژوهش دارند (صائبی و شیرازی، ۱۳۹۰: ۱۰۲).

طبق مبانی نظری و به‌استناد پژوهش‌های بومن (۲۰۰۹) و دشماخ و همکاران (۲۰۱۳) فرضیه‌های زیر تدوین شده است:

فرضیه اول: بین اطمینان بیش‌ از حد مدیریت و سیاست تقسیم سود رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه دوم: اطمینان بیش‌ از حد مدیریت بر رابطه بین فرصت‌های رشد شرکت و سیاست تقسیم سود تأثیر دارد.

فرضیه سوم: اطمینان بیش‌ از حد مدیریت بر واکنش قیمت سهام به خبر افزایش سود سهام تأثیر دارد.

-۶- جامعه و نمونه آماری

۳-۶-۱- جامعه آماری

یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحد‌ها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت یا صفت‌های متغیر واحد‌‌های آن به مطالعه بپردازد. تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد. به عبارت دیگر، این تعریف باید چنان بیان شود که ازنقطه‌نظر زمانی و مکانی، همه واحد‌های مورد مطالعه را در برگیرد و درعین‌حال، از شمول واحد‌هایی که نباید به مطالعه آن‌ ها پرداخته شود، جلوگیری به عمل آید (سرمد و همکاران، ۱۳۷۹: ۱۷۷).

جامعه‌ آماری این پژوهش، کلیه شرکت‌های پذیرفته‌ شده‌ در بورس اوراق بهادار تهران است.

۳-۶-۲- نمونه­‌ آماری

در این پژوهش برای تعیین نمونه آماری از روش غربال (حذف سامانمند) استفاده شده است؛ یعنی، ابتدا لیستی از کلیه شرکت‌های بورسی تهیه می‌شود و سپس شرکت‌هایی که دارای شرایط موردنظر در پژوهش حاضر نباشند، حذف می‌شوند و بقیه شرکت‌هایی که دارای شرایط موردنظر باشند، به عنوان نمونه انتخاب می‌شوند.

بدین ترتیب که از میان کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (اعضای جامعه آماری)، شرکت‌هایی که واجد شرایط ذیل باشند، انتخاب شده‌‌اند.

1. 1. پایان سال مالی شرکت‌ها ۲۹ اسفند باشد و طی دوره زمانی موردنظر تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداده باشند.

1. 1. داده های موردنظر برای آن‌ ها در دسترس باشد.

1. 1. شرکت‌های انتخاب‌شده جز بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی نباشند.

1. طی دوره مورد بررسی در بورس به طور فعال شرکت داشته باشند.

بر اساس این شرایط، از بین شرکت‌های مربوط به جامعه آماری، تعداد ۹۲ شرکت که واجد شرایط فوق بوده‌اند از میان صنایع مختلف به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند. لیست کامل شرکت‌های منتخب به عنوان نمونه در پیوست شماره یک درج شده است.

۳-۷- روش جمع ­آوری داده ها

۲-۲-۱ انواع دلبستگی کودکان

اینزورث و همکاران(۱۹۸۷) سبک دلبستگی کودکان را به سه گروه که دارای هشت زیر گروه(گروهA با دو زیرگروه، گروهB با چهار زیرگروه و گروهC با دو زیر گروه) طبقه بندی کرده‌اند.

۲-۲-۱-۱ دلبسته ناایمن اجتنابی(گروهA)

کسانی که در گروهA₁ قرار دارند در برابر غریبه ها مضطرب نمی شوند و زمانی که مادر کودک را ترک می‌کند کودک اعتراض کمتری می‌کند و ممکن است حضور مادر را نادیده بگیرد. افرادی در گروهA₂ قرار می گیرند که از طرد شدن از طرف دیگران می هراسند و با وابستگی شدید به دیگران از اضطراب خود می کاهند(شافر،۲۰۰۰). کودکانی که در زیر گروهA قرار دارند رفتار جستجوی مجاورت یا مراقبت را آمیخته با رفتار اجتناب از مجاورت و زندگی مراقب نشان می‌دهند و به نظر می‌رسد که کودکان دارای دلبستگی اجتنابی در عواطف شان نسبت به مادر بی تفاوتند ولی این امر ظاهری است چرا که آزمایش ها الگویی از برانگیختگی فیزیولوژیکی را نشان می‌دهند که بیانگر چشم نهفته در آن ها است.

۲-۲-۱-۲ دسته ایمن(گروهB)

کسانی که به گروه ایمن دلبسته می‌شوند از والدین به عنوان مبنا و اساس ایمنی بخش جهت و جستجوی محیط پیرامون خود استفاده می‌کنند و در دیدار مجدد با مادر در موقعیت ناآشنا به احساس و آرامش دست می‌یابند و بلافاصله به اکتشاف و ایمنی می پردازند و هنگامی که کودک ناراحت می شود سعی در ایجاد تماس فیزیکی با مادرش را دارد. چرا که این تماس فیزیکی به کودک کمک می‌کند که آرامش یابد. کودکان با الگوی دلبسته ایمن قادر هستند تا روابط دلبستگی جدیدی را شکل دهند، در حالی که روابط قبلی با والدین شان را نگه می دارند کودکان زیر گروه ۱B پس از جدایی از نگاره دلبستگی با تمام توان تعامل خود را با نگاره آغاز می‌کنند کودکان زیر گروه B₂ مجاورت و تعامل با مادر را جستجو می‌کنند اما کمتر از زیر گروه B₃ رفتار مجاورت را از خود نشان می‌دهد. کودکان B₁ و B₂ بعضی اوقات رفتار اجتنابی از خود نشان می‌دهند اما رفتار دلبستگی ایمن از رفتار اجتنابی نیرومندتر است. کودکان B₃ اغلب به صورت ایمن دلبسته می‌شوند و به طور فعال در تماس و تعامل فیزیکی با مادر هستند. کودکان B₄ ممکن است یک رفتار اجتنابی مقاومتی در آن ها دیده شود به طور کلی کودکان ‌گروه‌های A و B کمتر و یا اصلا مقاومتی در مقابل نگاره دلبستگی نشان نمی دهند(شافر،۲۰۰۰).

۲-۲-۱-۳ دلبسته ناایمن مقاوم یا اضطرابی/ دوسوگرا (گروهC)

این افراد سعی می‌کنند در نزد نگاره دلبستگی (مادر) بمانند و هنگامی که مادر در کنار آن ها حضور دارد کمتر به جستجوی محیط پیرامون خود می پردازند و زمانی که مادر جدا می شود به شدت ناراحتی خود نشان می‌دهند اما هنگامی که مادر بر می‌گردد، کودک، دوسوگرا(دمدمی مزاج) است ‌به این معنی که از طرفی تمایل برای مجاورت به مادر را دارد و از طرفی دیگر وقتی مادر با گرمی و صمیمیت با او برخورد می‌کند از خود مقاومت نشان می‌دهد ضمنا این کودکان از غریبه ها حتی زمانی که مادرش حضور دارد اجتناب می‌کند(شافر،۲۰۰۰). کودکان زیر گروه C₁ و c₂ مقاومت قوی یا متوسطی را نسبت به نگاره دلبستگی نشان می‌دهند اما کودکان زیر گروه C₂ بسیار منفعل بوده و در حضور مادر کمتر به جستجو محیط می پردازند و نگران و مضطرب بنظر می‌رسند(کولین،۱۹۶۰).

۲-۲-۱-۳ دلبستگی جهت نایافته یا سازمان نایافته(گروهD)

اخیراً سبکی تحت عنوان دلبستگی جهت نایافته سازمان نایافته کشف شده که به عنوان زیر شاخه ای از سبک دلبستگی ناایمن محسوب می شود این سبک به ترکیبی از سبک های دلبستگی اجتنابی و مقاوم می‌باشد که به صورت سردرگمی در فرد بازتابش را نشان می‌دهد که آیا به مراقب نزدیک شود یا از او اجتناب کند(شافر^[۴۱]،۲۰۰۰).

۲-۲-۲ انواع دلبستگی بزرگسالان

طبقه بندی دلبستگی بزرگسالان ‌بر اساس پرسش نامهAAS

مقیاس دلبستگی بزرگسالان ابتدا در سال ۱۹۹۰ به وسیله کالینر ورید تهیه شد و در سال۱۹۹۶ مورد بازنگری قرار گرفت. مقیاس دلبستگی بزرگسالان سه زیر مقیاس وابستگی، نزدیکی و اضطراب دارد.

1. 1. وابستگی میزان اطمینان و تکیه کردن آزمودنی به دیگران را نشان می‌دهد.

1. 1. نزدیکی میزان صمیمیت و نزدیکی عاطفی آزمودنی به دیگران را می سنجد.

1. اضطراب میزان نگرانی فرد از طرد شدن را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

آزمودنی ها بر مبنای نتایج به دست آمده در یکی از سه گروه دارای سبک دلبستگی ایمن، اضطرابی و اجتنابی قرار می‌گیرد.

ثبات دلبستگی

پژوهشگران معتقدند که طرح بندی دلبستگی در طول زمان ثابت می ماند در« موقعیت ناآشنا نوزادان ۱۲ماهه مورد آزمون قرارگرفتند و پس در ۱۸ ماهگی همین آزمون تکرار شده نتایج نشان داد عموما نوزادان در این دو مقطع زمانی یک گونه طبقه بندی می‌شوند. نوزادانی که در ۱۲ماهگی دلبستگی ایمن داشتند در ۱۸ ماهگی هم ایمن درجه بندی شدند، همین طور نوزادانی که الگوی دلبستگی اجتنابی دوسوگرا نشان دادند در طول فاصله ۶ ماهه در همین وضع ثابت باقی ماندند( والترز، ۱۹۹۲). پژوهش ها نشان دادند که بعضی کودکان تغییر از دلبستگی ایمن به سمت دلبستگی اضطراب را نشان می‌دهند مخصوصا اگر سطح فشار روانی خانواده بالا باشد. همین طور اگر تغییر موقعیت خانواده همراه با کاهش تنش باشد نوزادان در طول زمان به سمت دلبستگی ایمن گرایش پیدا می‌کنند( کسیدی، ۱۹۹۸). لذا باید در نظر داشت به رغم وجود شواهد مبنی بر تداوم دلبستگی شواهدی وجود دارد که سبک های دلبستگی دائم نیستند. در شرایط فعالی، تداوم سبک دلبستگی در طول زمان و دلایل تداوم به میزان کمتر یا بیشتر هنوز مورد بحث است(کرتیندن^[۴۲]،۱۹۹۲). یافته هایی که تاکنون به دست آمده بیانگر قابلیت تغییر در روابط دلبستگی است. همان طور که وان(۱۹۹۰) نشان داده است. دلبستگی کودک مادر مانند هر ارتباط عاطفی دیگر ناشی از تعامل است. این دلبستگی ها حتی بعد از شکل گیری پیوند عاطفی به رشد خود ادامه می‌دهد(وان،۱۹۹۰). اگر کودک ، دلبستگی ایمن با مراقبت خود برقرار کند، احتمالا دلبستگی ایمن را نیز با دیگران به دنبال خواهد داشت. ‌بنابرین‏ رابطه دلبستگی با مراقب نخستین نوع الگوی دلبستگی را فراهم می‌کند، و این الگو به دیگر اعضای خانواده، که انتظار می رود پیوند هیجانی مشابه را با کودک برقرار کنند بسط داده می شود( ماین^[۴۳] و همکاران،۱۹۸۵).

بزرگسالی و کیفیت دلبستگی

بالبی معتقد است که نظریه دلبستگی حفظ نظریه نظریه تحول کودکی نیست، بلکه نظریه تحول در گستره حیات نیز هست( ویس^[۴۴]،۱۹۹۴).

وی چنین می نویسد: « در حالی که رفتار دلبستگی در اوایل کودکی بیشتر از هر زمان دیگری قابل مشاهده است». اما می توان در«چرخه حیات» و به ویژه در فوریت ها آن را مشاهده کرد»(بالبی،۱۹۷۹).

بینگ هال(۱۹۹۵) استدلال کرد که دانستند اینکه شخصی وجود دارد که نرگان شما است و شما را در ذهن خود جای دارد در هر سن و شرایطی نقش اساسی داشته و به عنوان یک پایگاه ایمنی بخش عمل می‌کند.

البته باید توجه داشت که وابستگی کسب و کار به مسئولیت اجتماعی متناسب با نوع کار و اندازه واحد اقتصادی است، لیکن به لحاظ منافع و ارزشی که مسئولیت پذیری اجتماعی برای هر کسب و کار سازمـان ایجاد می‌کند، بهره گیری از آن را در اندازه های مختلف واحد اقتصادی ضروری می‌سازد. ‌بنابرین‏ مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها مختص به کسب و کارهای بزرگ و سودآورتر شدن آن ها نیست بلکه رفتار سازمانی تمامی شرکت‌ها و سازمان‌ها را در بر می‌گیرد.

در این راستا هر چه شرکت‌های بزرگ نسبت به اصول اخلاقی و زیست محیطی خود حساس تر و آگاه تر شوند. شرکت‌های کوچک نیز در مراوده و تبعیت از آن ها مصرتر خواهند شد که از این طریق موجبات جلب اعتماد مشتریان و جامعه را فراهم سازند.

برای موفقیت در برنامه مسئولیت اجتماعی، طرح مذکور باید از درون بنگاه ها شکل بگیرد و به بیرون ارائه گردد. از طرفی همه بنگاه ها باید ‌بر اساس توانایی ها و شرایط ویژه خود اقدام به برنامه ریزی در زمینه مسئولیت اجتماعی نمایند.

مسئولیت اجتماعی باید به عنوان ابزاری قوی در جهت توانمندکردن رقابت بنگاه های اقتصادی مدنظر قرار گیرد و از این طریق رابطه برد – برد بین کارکنان، مشتریان، جامعه و سایر ذینفعان برقرار گردد.مسئولیت پذیری باید به عنوان برنامه ای برای توسعه و رشد پایدار در زمینه اقتصادی و محیط زیست و نیز ابزاری برای مبارزه با فساد در اشکال مختلف آن در جامعه در نظر گرفته شود.مسئولیت اجتماعی فرامرزی است و شامل فعالیت‌ها در سازمان ملل، سازمان جهانی کار می شود. و باید از طریق نهادهای مدنی و انجمنها در سراسر جهان توسعه یابد.

۲-۶-۲-۲ پایش و اندازه گیری

در این باره می توان به یک سیستم که همان سیستم «کارت امتیازی متوازن» اشاره کرد. این سیستم به طور یکپارچه کل عملکرد یک سازمان را هم پایش و هم اندازه گیری می‌کند و بهبود می بخشد. در این سیستم در وجه مالی، تامین رضایت کامل سهام‌داران، در وجه مشتری و بازار، تامین رضایت کامل مشتریان، در وجه کسب و کار، بهبود فرایندها و سیستم و در وجه یادگیری و رشد به ارتقای قابلیت های نیروی انسانی و کارکنان توجه می شود.

اما ذینفعان دیگری مثل دولت ، انجمن ها و اتحادیه ها نیز وجود دارند که این سیستم از پایش و اندازه گیری مسئولیت هایی که شرکت‌ها در قبال آن ها دارند عاجز و ناقص است به همین علت وجه جدیدی به چهار وجه دیگر این سیستم افزوده اند با نام « وجه تامین رضایت ذینفعان بیرونی و محیطی غیرمستقیم ». این وجه پنجم، کارت امتیازی متوازن را کامل و تمامی ذینفعان داخلی و خارجی را عادلانه و دقیق مدنظر می‌گیرد.اندازه گیری مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت‌ها را می توان در سه زمینه منافع سهام‌داران و کارکنان، منافع جامعه و مردم و ملاحظات زیست محیطی انجام داد.

در زمینه منافع سهام‌داران و کارکنان، ارتقای عملکرد مالی، کاهش هزینه های عملیاتی، اعتلای نام و نشان شرکت، افزایش فروش و اعتماد مشتری، بهره وری بیشتر و کیفیت بالاتر، کاهش نیاز به وضع مقررات نوین، دسترسی به سرمایه، ارتقای ایمنی محصولات و کاهش نیاز به تضمین های جدید ملاک عمل قرار می گیرند.در بعد منافع جامعه و مردم نیز مشارکت در امور عام المنفعه ، ارائه طرحهای داوطلبانه کارکنان، مشارکت همگان در تحصیلات عمومی، اشتغال و برنامه های کمک به بی خانمان ها، و ایمنی و کیفیت محصول مدنظر قرار می گیرند.

در زمینه ملاحظات زیست محیطی، بازیافت هرچه بیشتر مواد، کارکرد و دوام بیشتر محصولات، استفـاده بیشتر از منابع تجدید شدنی و به کـارگیری ابزارهای مدیریت زیسـت محیطی در طرحهای کسب و کار شامل ارزیابی چرخه حیات و هزینه ها و استانداردهای مدیریت زیست محیطی به عنوان شاخص‌های مسئولیت پذیری شرکت‌ها مورد استفاده قرار می گیرند. در این راستا مدیران ارشد شرکت‌ها با مشارکت در کنفرانس ها و سمینارهای مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و نیز از طریق مذاکره و رسیدن به نتایج مشترک با دیگر ارکان جامعه مدنی مثل سازمان‌های غیردولتی، سازمان ملل و ‌دولت‌های‌ محلی و منطقه ای می‌توانند نقش مهمی را در اجرای استراتژی های مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها ایفا نمایند.

۲-۶-۲-۳ قواعد جدید کسب و کار

این یک عادت انسانی است وقتی که به تاریکی قدم می‌گذارد، چرا غی می طلبد. پس پذیرش و عمل به مسئولیت‌های اجتماعی و ارزش‌های محوری، آن چراغی است که بستر سرآمدی شرکت‌ها و توسعه ملی را فراهم می‌سازد . وقتی یک رویکرد یا مفهومی درمیـــان کشورهای پیشرفته مطرح می شود و تصمیم می گیرند تا آن رویکرد و مفهوم به کار برده شود دو مرحله کلی را مد نظر می گیرند:

در مرحله اول:رویکرد یا مفهوم جدید بدون آنکه به عمق آن وارد شوند مطرح می شود و کلیه موضوعات مرتبط با آن را مطرح می‌سازند. در این مرحله جزئیات مطرح نمی شود بلکه سعی می شود. مفاهیم به شکل ساده و قابل فهم بیان شود اما تمام تلاش این است تا بستری مهیا شود که ادامه پیاده سازی رویکرد موردنظر و تکامل مفاهیم مرتبط با آن تحقق یابد.در این مرحله بیشتر بر بسترسازی موردنظر توجه جدی می شود تا پرداختن به جزئیات. که اگر این بستر فراهم نشود، مفاهیم موردنظر عقیم و نازا می‌شوند.

مرحله دوم : در این مرحله وقتی بستر و موضوعات مرتبط با رویکرد موردنظر در یک سطح قابل فهم، مهیا شد، سعی می‌کنند، وارد عمق آن شوند و به شناسایی جزئیات رویکرد بپردازند. در این حالت رویکرد در بستر مهیا شده صیقل داده می شود تا این رویکرد از یک سو وضعیـت اقتصادی و شرایط کسب و کار را بهبود بخشد و از سوی دیگر این مفاهیم و رویکردها در راستای تحقق آرزوهای انسانی و نهادینه کردن ارزش های محوری انسانی – اجتماعی به کار گرفته شود ‌به این دلیل در برخورد با هر رویکرد، یک نگاه قبلی یا پیشین وجود دارد که به آن دیدگاه سنتی گفته می شود و یک نگاه جدید و روبه جلو که به دیدگاه آینده نگر معروف است.

با این توصیف مقوله مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها (CSR) هم از این قاعده مستثنی نیست. از نگاه پیشین یا رویکرد سنتی ، مسئولیت اجتماعی شرکت تنها و تنها افزایش سود است تا جایی که فقط در چارچوب قواعد بازی باقی بماند. یا تا جایی که درگیر رقابت آزاد بدون کلاهبرداری و فریب کاری باشد.

اما طرفداران دیدگاه آینده نگر معتقدند، «ما همان‌ طور که استراتژی هایمان را در سراسر جهان دنبال می‌کنیم، مسئولیتی اجتماعی و محیطی را نیز می پذیریم، این مسئولیت شامل ترویج یک اقتصاد پایدار و درک ‌پاسخ‌گویی‌ ماست در قبال اقتصادها، محیط ها و جوامعی که ما در سراسر جهان در آن ها به کسب و کار مشغولیم».

شاید بتوان نتیجه گرفت که برخلاف دیدگاه سنتی، وظیفه شرکت‌ها و سازمان‌ها تنها کسب سود و سود رسانی نیست بلکه تمام شرکت‌ها و سازمان‌ها در قبال محیط و فضای کسب و کار خود چه در منطقه و چه جهان، مسئولیتهایی دارند. آن ها باید سعی کنند تا به توسعه همه جانبه اقتصادی برای خود، کشورشان و توسعه پایدار جهانی دست یابند.

۲-۷ مفاهیم حسابداری اجتماعی

۲-۷-۱ معاملات اجتماعی

معاملات و مبادلات متقابل بین واحد تجاری و جامعه پیرامون آن است.

۲-۷-۲ سود اجتماعی

فصل دوم

نقش مددکار اجتماعی در پیشگیری از جرم

۲-۱- مفهوم پیشگیری

پیشگیری که معادل آن در زبان انگلیسیPrevention است، واژه پیشگیری از نظر لغوی «جلوگیری کردن، دفع، صیانت، مانع شدن، جلو بستن، جلوی چیزی را گرفتن و نیز اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از رخدادهای بد و ناخواسته» معنا کرده‌اند. (معین، ۱۳۷۱: ۹۳۳).

از نظر اصطلاحی، مرکز بین‌المللی پیشگیری از جرایم، پیشگیری را چنین تعریف ‌کرده‌است: «هر عملی که باعث کاهش بزهکاری، خشونت، ناامنی از طریق مشخص کردن و حل کردن عوامل ایجاد کننده این مشکلات به روش علمی شود، پیشگیری از جرایم است».

در ادبیات جرم شناسی، تعاریف موسع یا مضیقی از پیشگیری ارائه شده است. پیشگیری در مفهوم موسع، طیف وسیعی از اقدامات کیفری و غیرکیفری را در جهت خنثی کردن عوامل ارتکاب جرم دربر می‌گیرد. در این مفهوم، هر آنچه علیه جرم بوده و بزهکاری را کاهش می‌دهد، پیشگیری است. (شاکری، ۱۳۸۷: ۹) به عبارت دیگر، پیشگیری در بینش موسع، شامل کلیه اقدامات قهرآمیز و غیرقهرآمیز می‌شود. پیشگیری قهرآمیز شامل کلیه تدابیر کیفری در مبارزه علیه بزهکاری است که با دو هدف پیشگیری خاص در جهت جلوگیری از تکرار جرم توسط شخص مرتکب و پیشگیری عامل شامل بازدارندگی از طریق تهدید و ارعاب سایر کسانی که در معرض ارتکاب بزه هستند، به کار گرفته می‌شود. (میرخلیلی، ۱۳۸۸ :۳۴) پیشگیری قهرآمیز نیز شامل کلیه تدابیر غیرکیفری است. پیشگیری در این مفهوم وسیع، به به کار بر می‌گردد؛ با جمله مشهور «پیشگیری از وقوع جرایم بهتر از کیفر دادن است». وی آخرین فصل رساله جرایم و مجازات‌های خود را به پیشگیری از جرم اختصاص داده و پس از وی، بنیان گذاران مکتب تحققی، این مسیر را ادامه دادند. (مهدوی، ۱۳۹۰ : ۱۹-۲۰)

از نظر «ریمون گسن» پیشگیری در مفهوم مضیق آن، هر تدبیر سیاست جایی است که هدف نهایی آن، تجدید حدود امکان پیشامد مجموعه اعمال جنایی، از راه غیرممکن ساختن، دشوار کردن یا کاهش دادن احتمال وقوع آن هاست بدون این که از تهدید کیفر یا اجرای آن استفاده شود. (گسن، ۱۳۷۰ :۱۳۳) پیشگیری در این مفهوم، صرفاً تدابیر غیرکیفری را در بر می‌گیرد و دارای ویژگی‌های زیر است:

• • هدف اصلی آن، اثرگذاری بر عوامل یا فرآیندهایی است که در بروز بزه نقش دارند.

• • پیش از ارتکاب جرم اعمال می‌شوند.

• جنبه قهرآمیز (کیفری) ندارد. زیرا تدابیر سرکوب گر پس از وقوع بزه بر بزهکار تحمیل می‌شود. (گسن، ۱۳۷۰: ۱۲۶)

رویکردی که اکثر مؤلفان جرم شناسی و نهادهای ملی و بین‌المللی ذیربط ‌در مورد تعریف پیشگیری از جرم در پیش گرفته‌اند، مبتنی بر تعریف مضیق پیشگیری از جرم است. (مهدوی، ۱۳۹۰: ص.۲۱)

لایحه پیشگیری از وقوع جرم نیز تعریفی مطابق با مفهوم مضیق پیشگیری از جرم ارائه داده است. مطابق این تعریف، پیشگیری از وقوع جرم عبارت است از: «پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع آن».

۲-۲- پیشگیری از جرم

پیشگیری از جرم برای نخستین بار به همت انریکوفری با عنوان هم‏ارزهای کیفری با جانشین‏های کیفری مطرح شد . وی پی‏ برده بود که نظام‏های کیفری منحصراًً نمی‏تواند برای مبارزه با بزهکاری موفق باشد، بلکه در کنار آن باید از مداخله‏های بیش از وقوع جرم، به عنوان تدبیر تکمیلی،بهره جست؛ ‌بنابرین‏ از نظر وی پیشگیری از جرم دربرگیرندۀ تدابیر و اقداماتی است که جنبۀ قهرآمیز ندارند (نیازپور،۱۳۸۲: ۱۲۵) .

۲-۲- ۱- انواع پیشگیری از جرم

دیدگاه‌های مختلفی ‌در مورد نحوه دسته‌بندی اقدامات پیشگیرانه از جرم وجود دارد. مثلاً استانویچ^[۱۲] اقدامات پیشگیرانه را به دو دسته تقسیم ‌کرده‌است وی در نخستین دسته بندی، پیشگیری از جرم را در سه خصیصه کلی توصیف می‌کند که به عنوان پیشگیری اولیه پیشگیری ثانویه و پیشگیری ثالث از آن ها نام برده شده است (به عنوان نمونه مراجعه فرمایید به: وان دیک و دی وارد^[۱۳]، ۱۹۹۱). دومین گروه از اقدامات پیشگیرانه شامل دسته‌بندی هایی مانند دسته بندی اومالی و ساتن^[۱۴] (۱۹۹۷) است که مطابق آن رویکردهای پیشگیری از جرم بر اساس کاهش فرصت‌های جرم یا پیشگیری اجتماعی دسته بندی شده‌اند. مشابه همین تقسیم بندی، تونری و فارینگتون^[۱۵] (۱۹۹۵) راهبردهای پیشگیری از جرم را با عناوین پیشگیری انتظامی^[۱۶]، پیشگیری توسعه ای^[۱۷]، پیشگیری جامعه‌ای^[۱۸] و پیشگیری وضعی^[۱۹] تقسیم می‌کنند؛ در حالی که باتومس (۱۹۹۰) از پیشگیری‌های وضعی، اجتماعی و توسعه ای سخن می‌گوید. جرم شناس دیگری به نام شفت^[۲۰] رویکردهای پیشگیری از جرم را به سه روش اصلی به شرح جدول زیر تقسیم نموده است:

جدول۲-۱ : تقسیم‌بندی انواع پیشگیری از نظر مکانیسم پیشگیری

۱

استفاده از سیستم عدالت کیفری (پلیس، دادگاه‌ها، زندان‌ها و غیره) برای بازداشتن مردم از ارتکاب جرم یا خارج ساختن آنان از چرخه جرم به نحوی که جرائم بعدی را مرتکب نشوند.

۲

کاهش فرصت‌های وقوع جرم در انگلستان و امریکای شمالی، این کار پیشگیری وضعی از جرم نامیده می‌شود و معمولاً با اصلاح امنیت محیطی یا طراحی ساختمان ها و محله‌ها آغاز می‌شود.

۳

کاهش انگیزه ارتکاب جرم . این نوع از پیشگیری برخی مواقع پیشگیری از مجرمیت یا پیشگیری اجتماعی از جرم نامیده می‌شود.

۲-۲- ۲-تقسیم بندی پیشگیری از جرم در رهنمودهای سازمان ملل متحد

سازمان ملل متحد در رهنمودهای خود برای پیشگیری از جرم و بینظمی، دو تقسیم بندی دیگر از پیشگیری ارائه و مصادیق آن را جهت اجرا به دولت های عضو توصیه ‌کرده‌است:

۲-۲- ۲-۱- پیشگیری اولیه و پیشگیری از تکرار جرم

۱-پیشگیری اولیه

شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در بند (۱) بخش D قطعنامه شماره ۹/۱۹۹۵ خود به همه کشورهای عضو توصیه ‌کرده‌است که از طریق تدابیر زیر به پیشگیری اولیه از جرم بپردازند:

• • از طریق ترویج تدابیر پیشگیری وضعی مانند سختتر کردن هدف

• • از طریق توسعه رفاه و سلامت و به وسیله مبارزه با تمام اشکال محرومیت اجتماعی

• • از طریق ارتقای ارزش‌های اجتماعی و احترام به حقوق اساسی بشر

• • از طریق ارتقای مسئولیت و رویه های میانجیگری اجتماعی

• از طریق تسهیل انطباق شیوه های کاری پلیس و دادگاه ها (با یکدیگر)

1. پیشگیری از تکرار جرم

سازمان ملل متحد در بند (۲) بخش D قطعنامه شماره ۹/۱۹۹۵ شورای اقتصادی و اجتماعی خود در کنار پیشگیری اولیه، از پیشگیری از تکرار جرم نیز نام برده است. برای نیل ‌به این پیشگیری راهکارهای زیر توصیه شده است:

الف) کارآمد ساختن شیوه های مداخله پلیس (واکنش سریع، مداخله در قالب جامعه محلی و غیره)

ب) کارآمد کردن شیوه های مداخله قضایی و اجرای راهکارهای جایگزین، از قبیل:

• • تنوع بخشیدن به شیوه های برخورد و اتخاذ تدابیری بر اساس ماهیت و اهمیت موضوع (تنوع طرح ها، میانجیگری، دادرسی ویژه خردسالان و غیره)

• • انجام تحقیقات سازمان یافته ‌در مورد بازسازی بزهکاران درگیر در جرایم شهری از طریق اجرای مجازات‌های جایگزین حبس؛

در اقتصاد پر چالش کنونی با فشارهای فزاینده محیطی و منابع خارجی محدود,دارایی‌ها و بدهی‌های جاری در قالب سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار است و مدیریت بهینه آن در بنگاه‌ها می‌تواند به عنوان یک مزیت رقابتی محسوب شود.

گونداولی^[۱]بر این باور است که امروزه شرکت‌ها راه‌های جدیدی را برای رشد و بهبود عملکرد مالی و کاهش ریسک جستجو می‌کنند و در این راستا سرمایه در گردش به عنوان منبعی مهم برای بهبود عملکرد مالی به شمار می‌آید.هاووتیس^[۲] نیز بر این باور است که مدیریت سرمایه در گردش فعال یک نیاز اساسی برای توانایی شرکت‌ها جهت سازگاری در یک اقتصاد پر چالش است و هدف آن برقراری یک تعادل حساس بین حفظ نقدینگی برای پشتیبانی از عملیات روزانه و حداکثر سازی فرصت‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت می‌باشد.( فتحی و توکلی ,۱۳۸۸)

مدیریت سرمایه در گردش نقش اساسی را در عملکرد روزانه واحدهای تجاری ایجاد می‌کند. ‌بنابرین‏ مدیریت سرمایه در گردش یک عنصر مالی مهم شرکت می‌باشد به‌طوری‌که تأثیر مستقیمی بر نقدینگی و سودآوری^[۳] هر مؤسسه‌‌ای دارد (Rehman &Nasr,2007)

شرکت‌ها می‌توانند سرمایه‌گذاری در سرمایه در گردش خود را به حداقل برسانند یعنی یک سیاست جسورانه را در پیش گیرند و یا اینکه یک سیاست محافظه‌کارانه را انتخاب کنند، ‌بنابرین‏ مدیریت شرکت مجبور است قبل از انتخاب سیاست سرمایه در گردش خود ‌در مورد موازنه‌ی ریسک و بازده تصمیم‌گیری نماید. حداقل کردن سرمایه‌گذاری در سرمایه در گردش (سیاست تهاجمی) ممکن است به طور مثبتی بر روی سودآوری شرکت تأثیر بگذارد . از سوی دیگر سرمایه‌گذاری سنگین در سرمایه در گردش (سیاست محافظه‌کارانه) نیز ممکن است منجر به سودآوری گردد .در کل می‌توان این‌چنین استدلال کرد که سیاست‌های سرمایه در گردش جسورانه، اگرچه ریسک زیادی را نیز دارا می‌باشد در مقایسه باسیاست‌های سرمایه در گردش محافظه‌کارانه دارای سودآوری بیشتری است و شرکت‌ها باید از طریق موازنه ریسک و بازده که شالوده‌ی تمام تصمیم‌گیری‌های مالی است، سیاست‌های سرمایه در گردش مناسب را اتخاذ نمایند.(حسینی ، ۱۳۸۹)

واحدهای انتفاعی با به‌کارگیری راهبردهای گوناگون در ارتباط با مدیریت سرمایه در گردش می‌توانند میزان نقدینگی شرکت را تحت تأثیر قرار دهند. این راهبردها می‌تواند بر میزان خطر و بازده آن‌ ها اثرگذار باشد(زهدی،۱۳۸۹)

۱-۳ اهمیت وضرورت تحقیق

‌در مورد اهمیت موضوع سرمایه در گردش ،برخی از مطالعات نشان می‌دهد که حجم زیادی از دارایی شرکت‌ها در سرمایه در گردش سرمایه‌گذاری شده است . موضوع دیگر در مقوله سرمایه در گردش و وجه نقد در خلق ارزش و مازاد بازده سهام این است که اگرچه سرمایه در گردش معمولاً به اختلاف بین دارایی جاری و بدهی جاری اطلاق می‌شود،اما وجه نقد موجود در سرمایه در گردش،وجه نقد محدودشده تلقی می‌گردد و نمی‌تواند برای بازده سرمایه‌گذاری‌ها به کار گرفته شود (فخاری،۱۳۹۲)

اهمیت روزافزون مدیریت سرمایه در گردش باعث شده است که این موضوع به صورت یک‌رشته تخصصی مدیریت مالی درآید .در شرکت‌های بسیار بزرگ ،تعدادی مدیر اجرایی متخصص حضور دارند که تمام‌وقت و انرژی خود را منحصراًً صرف اداره سرمایه در گردش می‌کنند .دلایل اهمیت این موضوع به شرح زیر است :

1. 1. سطوح واقعی و مطلوب دارایی‌های جاری (با توجه به تغییراتی که درفروش واقعی و پیش‌بینی شده رخ می‌دهد)دستخوش تغییرات دائمی است.این وضع باعث می‌شود که درباره سطح مطلوب یا مورد انتظار از دارایی‌های جاری ، به صورت مستمر(روزانه) تصمیماتی گرفته شود .

1. 1. شاید با توجه به تغییراتی که در میزان دارایی‌های جاری رخ‌داده است ، مدیران مجبور شوند در تصمیماتی که قبلاً برای تأمین مالی گرفته‌اند تجدیدنظر کنند ، مثلاً اگر برای تأمین مالی دارایی‌های جاری از مبالغ سنگینی وام کوتاه‌مدت استفاده شده است گرفتن وام‌های اضافی و تمدید وام‌هایی که به سررسید می‌رسند مستلزم صرف وقت و انرژی بیشتر مدیریت شرکت خواهد بود.

1. 1. میزان منابع و مصارف وجوهی که به سرمایه در گردش تخصیص داده می‌شود باید مشخص شود .دارایی‌های جاری حدود ۷۵ درصد کل دارایی‌های شرکت و بدهی‌های جاری حدود ۶۰ درصد ساختار سرمایه هستند این بدان معنا است که به عنوان‌مثال اگر کل دارایی‌های یک شرکت ۵۰۰ میلیارد ریال باشد مبلغ ۳۷۵ میلیارد ریال ممکن است به صورت دارایی‌های جاری باشد و بدهی‌های جاری هم حدود ۳۰۰ میلیارد ریال خواهد شد .

1. اگر مدیریت سرمایه در گردش صحیح نباشد احتمال دارد فروش و سود شرکت کاهش یابد و چه‌بسا شرکت در پرداخت به‌موقع دیون و تعهدات خود ناتوان بماند.(نوو،۱۳۸۵)

اهمیت روزافزون سرمایه در گردش در تداوم فعالیت‌های واحدهای انتفاعی موجب گردیده که راهبردهای مختلفی برای مدیریت سرمایه در گردش مدنظر قرار گیرد .واحدهای انتفاعی با به‌کارگیری راهبردهای گوناگون در رابطه با مدیریت سرمایه در گردش می‌توانند میزان نقدینگی شرکت را تحت تأثیر قرار دهند.این راهبردها میزان خطر و بازده آن‌ ها را مشخص می‌کند . به‌طورکلی مدیران اداره واحدهای انتفاعی یا خطرپذیر هستند و یا اینکه خطر گریز هستند که به تعبیری محافظه‌کارانه عمل می‌نمایند.( رهنمای رودپشتی و همکاران ، ۱۳۸۵)

۱-۴ سؤال تحقیق

سؤال اساسی تحقیق به صورت زیر است :

– سیاست‌های سرمایه در گردش چه نقشی بر عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟

۱-۵ فرضیه‌های تحقیق

در این تحقیق فرضیه‌هایی به شرح زیر وجود دارد :

فرضیه اول : بین نسبت دارایی‌های جاری به‌کل دارایی بر نرخ بازده دارایی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معناداری دارد.

فرضیه دوم : بین نسبت بدهی‌های جاری به‌کل دارایی بر نرخ بازده دارایی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معناداری دارد.