مبحث دوم : پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

پیش از ورود به بحث بررسی پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، باید متذکر این نکته بود که متن مورد نظر، داشت برای چه انقلابی و در چه فضایی نوشته می شد .

پدیده انقلاب اسلامی، برای ما شهروندان و ساکنان ایران، مسأله ناشناخته ای نیست. و ما بی آن که ادعا و قصد ریشه یابی علل و دلایل آن را داشته باشیم، تنها به فضای آشفته و البته آزادی ناشی از عدم قدرت متمرکز و البته ماهیت ناگزیر خود انقلاب، آن هم با هدف استبداد ستیزی اشاره می‌کنیم و این نیز از مسلمات است که ‌گروه‌های مختلفی با مرام و مسلک و طرز فکر و عمل متفاوت ولی همگی با هدف قلع ریشه استبداد، جریان ساز انقلاب بودند.

طبیعی است در این چنین محیطی که صدای آزادی خواهان و اسلام گرایان و سوسیالیست ها و… با هم در گوش ملت پیچیده، عرف غالب و قالب عرف (تئوکراسی) رنگ پریده و رقیق و ترک خورده شده باشد .

در این شرایط است که متن پیش نویس قانون اساسی، از طریق روزنامه هایی که آن روزها شاید بیشترین تیراژ خود را تجربه می‌کردند، در سطح کشوری انقلاب کرده، برای مردمی هیجان زده، چاپ و تکثیر کثیر می شود.

و اما نکات موجود در این پیش نویس:

نکته اول و به عبارتی مهم ترین نکته این متن در نظر گرفته نشدن جایی برای ولایت فقیه است. تأکید بر این مطلب از دو جهت است :

الف)ولایت فقیه یکی از اشکال و شیوه های بروز و ظهور تئوری تئوکراسی است .

ب) هم در متن مصوب قانون اساسی ۵۸ و هم در قانون بازنگری شده ۶۸، به مسأله ولایت فقیه تصریح شده است ( در قانون اساسی سال۵۸ بدون قید مطلقه و در متن بازنگری شده تا سال۶۸، ولایت مطلقه فقیه مذکور است ).

نکته دوم بها دادن به دموکراسی و تئوکراسی به طور توأمان است . اصل سوم این متن می‌گوید: آرای عمومی مبنای حکومت است و بر طبق دستور قرآن که: ( وشاورهم فی الامر) و ( امرهم شوری بینهم) امور کشور باید از طریق شوراهای منتخب مردم در حدود صلاحیت آنان و به ترتیبی که از آن ناشی می شود حل و فصل گردد.

سه نکته از این اصل قابل استنتاج است :

الف) مبنای (مشروعیت) حکومت، آرای عمومی است .

ب) امور کشور باید از طریق شوراهای منتخب مردم … حل و فصل گردد.

ج)اداره شورایی امور کشور به استناد و به خاطر آیات مطرح قرآن است .

حال سوالی که مطرح می شود این است که با توجه به دستور قرآنی مشورت است که مورد الف، پذیرفته شده است؟ مؤید پاسخ مثبت ‌به این پرسش، ادامه همین اصل (موارد ب و ج) است . اگر این پاسخ را بپذیریم در واقع تئو – دموکراسی را پذیرفته ایم . اما اگر بگوییم این که گفته شده «آرای عمومی مبنای حکومت است»، تصریح به دموکراسی دارد، باید استناد به آیات قرآن را تنها به عنوان مؤید دموکراسی قلمداد کرد و این که نویسندگان متن، قائل به قرائت دموکراتیک از دین بوده اند. اما در این صورت در برابر اصول۲۵،۶۶ و۱۴۸، از همین متن چه خواهیم گفت؟

اصل ۲۵، از این می‌گوید که مطبوعات آزادند ولی در آن ها نباید به شعائر دینی توهین شود .

اصل ۶۶ ( که ما را به یاد اصل دوم متمم قانون اساسی مشروطه می اندازد) می‌گوید: مجلس شورای ملی نمی تواند قوانینی وضع کند که با اصول مسلم اسلام و قانون اساسی مغایرت داشته باشد. تشخیص طبق اصل ۱۴۴ به عهده شورای نگهبان قانون اساسی است

و مدعای اصل ۱۴۸ این است که اصل اسلامی بودن نظام حکومتی کشور، مشمول تجدید نظر نمی گردد.

ممکن است ‌در مورد اصل ۲۵ گفته شود عدم توهین به شعائر دینی امری عقلایی است . اصولاً توهین مشمول آزادی نیست، چه رسد توهین به مقدسات عمومی یک ملت. و این ارتباطی به تئوکراتیک بودن حکومت ندارد؛ که البته استدلالی است مقبول، اما نمی توان شبیه این استدلال را ‌در مورد اصل ۶۶ و ۱۴۸ هم به کار گرفت . چرا که اصل ۱۴۸ ناظر به آینده است و اصل ۶۶ مربوط به قوانینی که قرار است نظام حقوقی – سیاسی و اجتماعی ‌بر اساس آن بنا شود .

معنای اصل ۶۶ آن است که قرار است قوانینی در مجلس شورای ملی تصویب شود که موافق اسلام باشد یا دست کم مغایرتی با اصول مسلم آن نداشته باشد . به عبارت دیگر احکام دینی قرار است در جامعه مدخلیت داشته باشند و ساختار حقوقی کشور ‌بر اساس آن طرح ریزی و بنا شود . مجلس شورای ملی به کمک شورای نگهبان، در حقیقت، ساعی در پی کشف مراد و مطلوب شارع مقدسند تا آن را بیان، امضا و اجرا کنند و این، چنان که پیش تر گفته شد، غایت ادعایی تئوری پردازان تئوکراسی است .

در همین رابطه لازم است به اصل ۱۵ همین متن توجه کنیم : حق حاکمیت ملی، از آن همه مردم است و باید به نفع عموم به کار رود و هیچ فرد یا گروهی نمی تواند این حق الهی همگانی را به خود اختصاص دهد یا در جهت منافع اختصاصی خود یا گروه معینی به کار گیرد .

آن چه در بدو امر به نظر می‌رسد، دموکراتیک بودن این اصل است . اما باید دقت کرد که حق حاکمیت ملی که از آن همه مردم است، یک حق الهی همگانی است. به عبارت دیگر، مردم صاحب اراده فقیه باشد . پس این اصل متناظر اصل ۵۶ قانون اساسی فعلی است . نمی توان پذیرفت که نویسندگان این متن، از سرمسامحه به الهی بودن حق حاکمیت مردم اشاره کرده‌اند. یا فقط می خواسته اند، حاکمیت مردم را مقدس و خدشه ناپذیر معرفی کنند. چون دلیلی بر این مدعا در دست نیست . اما وقتی مجموع اصول مورد بحث را در کنار هم می نگریم، ادعای ما مبنی بر تئوکراتیک بودن نگاه نویسندگان این متن، مشخص می شود.

با توجه ‌به این مطلب قرار است اراده شارع مقدس توسط مجلس شورای ملی و شورای نگهبان قانون اساسی بیان، و به دست سایر قوا و نیروها، اجرا شود؛ وگر چه حق حاکمیت مردم و مبتنی بودن حکومت بر آرای عمومی پذیرفته شده، اما این هم آمده است که حق مردم، ناشی از خدا است.

نتیجه این است که نویسندگان این متن، توانسته اند ( دست کم بر روی کاغذ) پیوندی وثیق و سلیم بین دموکراسی و تئوکراسی ایجاد کنند.

این متن مورد تأیید رهبر انقلاب قرار گرفت اما در مجلس خبرگان قانون اساسی تغییراتی در آن داده شد که از جمله این تغییرات گنجانده شدن اصل ولایت فقیه در آن بود. اما دلیل این تغییر چه بود؟

گفتار دوم : آیا می توان برای تغییر پیش نویس قانون اساسی ( و گنجانده شدن ولایت فقیه در آن) دلایل حقوقی ویژه ای سراغ گرفت؟

با توجه به مشابهت های فراوانی که بین پیش نویس قانون اساسی و متن مصوب وجود دارد، می توان گفت که مبنای کار، همان متن پیش نویس است . علاوه بر این چنان که توضیح دادیم، نگاه تئوکراتیک هم در این متن لحاظ شده است و با وجود تأیید رهبر انقلاب، پس از انتشار مخالفت هایی از سوی ‌گروه‌های مختلف در پی داشت . از میان تمام مخافلت ها، ایراد به گنجانده نشدن ولایت فقیه در متن، برای ما حائز اهمیت است .

در مجلس خبرگان قانون اساسی، ولایت فقیه در اصل ۵۷ گنجانیده شد.

اگر چه روشنفکران بر حق حاکمیت مردم، آزادی های عمومی و حقوقی و سیاسی – اجتماعی، و تصریح هر چه بیشتر قانون‌گذار بر آن ها تأکید داشتند، اما کفه طرفداران تئوکراسی سنگین تر شد(بود).

گور سوی و آی دوگان (۲۰۰۳)^[۵۱] در تحقیقی اثر ساختار مالکیت بر عملکرد و رفتار ریسک پذیری مؤسسات ترکی بررسی و ویژگی‌های اصلی ساختار مالکیت شرکت های غیر مالی عضو بورس سهام استانبول را توصیف کردند.محققان ابتدا اثر تمرکز مالکیت را بر عملکرد بررسی کردند و دو گروه متغیرهای حسابداری و بازار محور^[۵۲] را برای اندازه گیری عملکرد به کار گرفتند. بازده حقوق صاحبان سهام و بازده داراییها،^[۵۳] متغیرهای حسابداری و نسبت قیمت به سود (P/E) و بازده سهام^[۵۴] متغیرهای بازار محور هستند. ساختار مالکیت از دو بعد تمرکز مالکیت و ترکیب مالکیت بررسی می شود. تمرکز مالکیت به صورت درصد سهام سه سهامدار بزرگ شرکت،درصد سهام سهام‌داران خارج از شرکت که پراکنده هستند (مالک کمتر از ۱% سهام هستند) و حقوق نقدی مالکان نهایی تعریف شد مالکیت نیز به نوع سهام‌داران بر می‏ گردد.بازده سهام اساساً به وسیله بازار تعیین می شود که برای اندازه گیری بازده سهام، از میانگین بازده سهام به صورت ماهانه استفاده می شود. بدین صورت که بازده های ۱۲ ماه قبل و بعد از پایان سال مربوط در نظر گرفته شد و متوسط ماهانه محاسبه می‌گردد. نتایج نشان داد که شرکت های با مالکیت متمرکز، نسبت‌های P/E و میانگین بازده بالاتری دارند و مؤسسات با مالکیت خانوادگی،بازده ها و نسبت های P/E پایین تری دارند. مدل‌های یا معیارهای حسابداری برای عملکرد، هم از نظر مالکیت و هم متغیرهای کنترلی، نتایج متفاوتی را نشان داد. در ارتباط با رفتار ریسک پذیری شرکت های نمونه، نتایج نشان داد که شرکت‌های با تمرکز بالاتر و پراکندگی کمتر، ریسک بالاتری و شرکت های خانوادگی، ریسک پایین تری دارند.

لوتی و مارکوسی^[۵۵] (۲۰۰۷)، به بازنگری مدارک تجربی ‌در مورد تقاضای شرکت‌ها برای وجوه نقد پرداختند، در این تحقیق میزان تقاضای نقدینگی در بین شرکت‌های غیر مالی ایالات متحده برآورد شده است. در مقایسه با تحقیقات قبلی، آن‌ ها ویژگی‌های خاص شرکت‌ها از جمله هزینه سرمایه و هزینه حقوق و دستمزد را مورد توجه قرار داده‌اند. آن‌ ها دریافتند که اندازه شرکت رابطه منفی با نقدینگی شرکت دارد.

گانی^[۵۶] و همکاران(۲۰۰۷) رفتار نگهداری وجه نقد را در شرکت‌های فرانسوی، آلمانی، ژاپنی، انگلیسی و آمریکایی با بهره گرفتن از داده های ۴۰۶۹ شرکت در طی سال های ۱۹۹۶-۲۰۰۰ مورد بررسی قرار می‌دهند. این تحقیق بر رابطه بین اهرم و نگهداری وجه نقد متمرکز شده است. شواهد این تحقیق حاکی از وجود رابطه غیرخطی معنی‌دار بین نگهداری وجه نقد و اهرم می‌باشد. نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که اثر اهرم بر نگهداری وجه نقد تا اندازه‌ای به خصوصیات کشورها مثل تمرکز مالکیت بستگی دارد.

هارفورد^[۵۷] و همکاران (۲۰۰۸) به تجزیه و تحلیل روابط بین عوامل راهبری شرکتی و نگهداری موجودی های نقدی در ایالت متحده امریکا می‌پردازند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد شرکت‌های با ساختارهای راهبری شرکتی ضعیف، دارای ذخایر نقدی کمتر می‌باشند و شرکت‌های با حقوق سهامداری پایین و مازاد وجه نقد، دارای سودآوری پایین‌تری می‌باشند.

جایشن کومار (۲۰۰۴)، در بررسی که در کشور هند انجام داد به دنبال بررسی تأثیر ساختار مالکیت بر ارزش شرکت ها ‌به این نتیجه رسید که مدیران بیشترین تأثیر را بر عملکرد شرکت داشتند و سهام‌داران خارجی و شرکت های هلدینگ به طور معناداری بر عملکرد شرکت تأثیر گذار هستند(جایشن و کومار ۲۰۰۴، ۱۱۲).^[۵۸]

رامیز و تادس^[۵۹] (۲۰۰۹) روابط بین اجتناب از عدم اطمینان، چند ملیتی بودن و نگهداری وجه نقد شرکت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند. شواهد این تحقیق نشان دهنده تأیید فرضیات ارائه شده می‌باشد به گونه ای که شرکت‌های در کشورهای با سطح اجتناب از عدم اطمینان بالا به نگهداری وجه نقد بیشتر تمایل نشان می‌دهند. همچنین طبق نتایج این تحقیق، میزان چند ملیتی بودن شرکت‌ها نیز با میزان نگهداری موجودی های نقدی به طور مستقیم در ارتباط است.

فصل سوم:

روش اجرای تحقیق

۳-۱- مقدمه

اعتبار و ارزش قواعـد در هر شاخه از علم به روش شـناخت آن بر می­گردد. مفهوم تحقیق در ادبیات روش­شناسی به صورت یک عمل منظم به منظور حصول پاسخ برای پرسش‌های مطرح شده در موضوع تحقیق، تعریف شده است. ‌به این ترتیب در روش تحقیق مجموعه ­ای از قواعد، ابزارها و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات بیان می­ شود.

هر چند تحقیق علمی دارای چارچوب معینی نیست، ولی آن را ‌می‌توان چنین تعریف کرد: فرایندی که به کمک آن ‌می‌توان روابط پنهان در پس یک پدیده را که مبهم به نظر می­رسند، کشف نمود. در روش علمی ابتدا الگوها یا نظریه هایی که به نظر می­رسد ماهـیت پدیده را تبیین ‌می‌کنند، قبول می­ شود و سپس نتایج منطقی از الگـوی پذیرفته شـده به دسـت می ­آید و آن ها را با توجه به نتایج یافته ­های واقعی می­سـنجد، الگو تعدیل می­ شود و جستجو به منظور یافتن تبیین بهتر برای پدیده ادامه می­یابد. البته ویژگی­های فرایند کسب آگاهی به اندازه انواع زمینه­ های تحقیق متفاوتند (آذر و مومنی ۱۳۸۳، ۹۸).

در این فصل روش تحقیق، قلمرو مکانی و زمانی و موضوعی تحقیق، جامعه، نمونه و مدل آماری، روش آزمون فرضیه ­ها، روش گردآوری داده ­ها و در نهایت روش­ها و محدودیت­های گردآوری و اندازه ­گیری متغیرهای تحقیق تشریح خواهد شد.

۳-۲- فرایند آزمون تحقیق

از مهم ترین بخش هر تحقیق تجزیه و تحلیل اطلاعات است. وجود هر گونه خطا و اشتباهی در چنین بخشی می‌تواند به نتیجه گیری های نادرستی منجر گردد. انتخاب یک روش تحقیق مناسب، تا حد زیادی محقق را در جلوگیری از بروز اشتباهات در امر تحقیق یاری می رساند. به کارگیری آزمون های آماری متناسب با روش اتخاذ شده، به حصول اطمینان بیشتر از دقت و صحت نتایج به دست آمده نیز کمک می کند. استفاده از آزمون های آماری مناسب، نیازمند شناسایی ساختار الگوی در تحقیق است، از این رو باید هنگام طراحی آزمون های آماری، به ماهیت داده های مورد بررسی، نحوه جمع‌ آوری و چگونگی به کارگیری آن ها در آزمودن فرضیات ارائه گردیده، توجه خاصی نمود.

۳-۳- روش تحقیق

این پژوهش در پی کشف و تبیین رابطه بین ساختار مالکیت با نگهداری موجودی های نقدی شرکت ‌می‌باشد. لذا از نظر نوع تحقیق، شبه تجربی در حوزه تحقیقات اثباتی حسابداری می‌باشد و از نظر روش­های آماری، همبستگی و رگرسیون است.

۳-۴- روش گردآوری اطلاعات و داده ­های پژوهش

جهت جمع ­آوری اطلاعات لازم برای مبانی نظری و ادبیات تحقیق از روش کتابخانه ­ای و با بهره گرفتن از کتب، مجلات، مقالات و پایان نامه­ های فارسی و لاتین گردآوری شده است. و همچنین برای جمع ­آوری اطلاعات مورد نیاز و برای آزمون فرضیه ­ها از گزارشات، صورت های مالی و یاداشت های توضیحی شرکت های موجود از طریق بورس اوراق بهادار تهران استفاده گردیده است.

۳-۵- ابزار گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات

.۱-۲۱-۳-۲ برگزاری نمایشگاه: برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی از جمله رایج‌ترین راه‌های بازاریابی کتاب است. وقتی از برپایی نمایشگاه کتاب سخن به میان می‌آید، بر خلاف تصور رایج در ایران که از آن به مکانی برای فروش کتاب­ها با تخفیف ویژه تعبیر می‌شود، هدف تنها فروش کتاب نیست بلکه ارائه تازه‌ترین کتاب­های انتشار یافته توسط یک ناشر نیز مطرح است. بازدید کنندگان این کتاب­ها را مشاهده کرده و آن ها را در فهرست اولویت­های خود برای خریدهای بعدی قرار می‌دهند. بزرگترین و مشهورترین نمایشگاه بین‌المللی کتاب که در جهان برگزار می‌شود، نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت است که قدمتی بسیار دیرینه دارد.

.۲-۲۱-۳-۲ایجاد نوآوری در روش­های توزیع و فروش کتاب: یکی از حیاتی‌ترین بخش­های بازاریابی هر کالا یا خدمتی، در شیوه های توزیع آن متجلی می‌شود. توزیع کتاب، که در عرف ناشران به عنوان پخش از آن یاد می‌شود، فرایندی است که میان ناشر، کتاب‌فروش و خریدار نهایی در جریان است و چنانچه به درستی انجام نشود، حاصل کار ناشران به کتاب‌فروشی­ها و در نهایت به دست خریداران نخواهد رسید.

۲-۳-۲۱-۲-۱٫ کتاب‌فروشی­ها: کتاب‌فروشی­ها واسطه میان خریداران و ناشران به شمار می‌روند و هر چه متنوع‌تر و گسترده‌تر عمل کنند، موجب رونق بیشتر بازار کتاب می‌شوند. در برخی از کشورهای جهان، کتاب‌فروشی­ها در طول زمان به محلی برای گردهمایی نویسندگان، خوانندگان و روشنفکران تبدیل می‌شوند و برخی برنامه های نقد و بررسی و شعرخوانی و داستان‌خوانی نیز در آن ها برگزار می‌شود. این کتاب‌فروشی­ها ‌به‌تدریج‌ از کتاب‌فروشی­های محلی کوچک به فروشگاه‌های زنجیره‌ای با امکانات جدید تبدیل و با شیوه های جدید اداره می‌شوند (روزن^[۲۸]، ۲۰۰۲، ۲۲).

۲-۳-۲۱-۲-۲٫فروش اینترنتی: ابزارها و رسانه های جدیدالکترونیکی، علاوه بر حوزه اطلاعات و اطلاع‌رسانی، تجارت و بازرگانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. هم اکنون در برخی از کشورهای جهان بسیاری از نیازهای روزانه و سایر نیازمندی­ها را می‌توان از طریق شبکه اینترنت خریداری کرد. یکی از این اقلام، کتاب است. با توجه به اینکه برخی افراد ممکن است به طور مستقیم به کتاب‌فروشی دسترسی نداشته یا انجام سفرهای درون شهری برایشان دشوار باشد، این شیوه خرید کتاب می‌تواند با استقبال مواجه شود. اما تمایل درونی خریداران به توّرق کتاب و لمس آن را نیز نباید فراموش کرد. بویژه در کودکان، ممکن است این شیوه تنها درخصوص کتاب­هایی که قبلاً دیده‌اند، مفید باشد. بسیاری از ناشران هنوز از فرصت­های اینترنت برای معرفی، عرضه، و فروش آثار خود بهره نبرده‌اند و البته این وضعیت تنها خاص ایران نیست، در خارج از کشور نیز، ناشران، بویژه ناشران کتاب کودک، معتقدند: «ما هنوز به اینترنت به عنوان جایی برای خرید کتاب فکر می‌کنیم، نه جایی برای فروش کتاب» (هولت^[۲۹]، ۲۰۰۴، ۳۳).

۲-۳-۲۱-۴٫ تبلیغات یا آگهی‌های تجارتی: آگهی‌های بازرگانی بویژه اگر در رسانه های عمومی فراگیری همچون تلویزیون و رادیو پخش شوند، می‌‌توانند تأثیر زیادی بر مخاطبان خود داشته باشند. درج این آگهی‌ها در نشریات نیز از روش­هایی است که برخی ناشران از گذشته دنبال می‌کرده‌اند. استانداردهای تبلیغ کتاب در مطبوعات، مشخصاً از زمان جنگ جهانی دوم به بعد ظهور کرد. تهیه این آگهی‌ها در ابتدای امر به عهده کارکنان همان بنگاه انتشاراتی بود، اما بعدها این کار به بنگاه‌های تبلیغاتی حرفه‌ای سپرده شد (نشر ـ تاریخچه، ۱۹۷۷، ۲۳۵).

۲-۳-۲۱-۵٫ فهرست­های ناشران: فهرست تازه ها و فهرست انتشارات از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین روش­های بازاریابی و معرفی محصول است که توسط ناشران انجام می‌شود. فهرست­های ناشران، معمولاً بیش از آنکه برای خوانندگان عادی مفید باشد، برای کتابداران کاربرد خواهد داشت، زیرا خوانندگان عادی علاقه‌مند به دنبال کردن اخبار و نقد کتاب­ها در قالب موضوعی هستند، ‌بنابرین‏ جستجوهای خود را به صورت هدفمند و موضوعی دنبال می‌کنند؛ حال آنکه کتابخانه‌ها به دلیل حجم بالای خرید، بسیاری از انتخاب­های خود را بر مبنای شناختی که از ناشران دارند، انجام می‌دهند. طبیعی است، فهرست­های ناشران کتاب کودک نیز بیشتر برای کتابداران کتابخانه‌های کودکان مناسب است و برای کودکان نمی‌تواند چندان مفید باشد(نشر- تاریخچه، ۱۹۷۷، ۲۳۵).

۲-۳-۲۱-۶٫ معرفی و نقد و بررسی کتاب: امروزه از محمل­های گوناگونی ‌می‌توان برای معرفی و نقد و بررسی کتاب بهره جست. مهم‌ترین رسانه ها و امکاناتی که برای معرفی کتاب به جامعه مخاطب و پرداختن به آن در قالب جلسات نقد و بررسی وجود دارد، عبارتند از:

۲-۳-۲۱-۶-۱. نشریه‌ها : نشریه‌ها یکی از بهترین مجراها برای معرفی و نقد کتاب­های تازه هستند. گاهی نقش مطبوعات می‌تواند تنها به معرفی مختصری از کتاب در صفحات ادبی و فرهنگی (بویژه در روزنامه‌ها) محدود باشد. گاهی نیز مقاله های مفصل و معتبری در برخی نشریه‌ها در خصوص نقد و بررسی یک کتاب تازه انتشار یافته چاپ می­ شود که نقش مهمی در معرفی کتاب به جامعه و شناخت بیشتر خوانندگان احتمالی از کتاب دارد.

۲-۳-۲۱-۶-۲. برنامه های رادیویی و تلویزیونی:رادیو و تلویزیون از جمله فراگیرترین رسانه ها هستند که مخاطبان آن ها را تمامی اقشار جامعه تشکیل می‌دهد. برخی از شبکه ها و ایستگاه‌های رادیویی برنامه هایی مخصوص معرفی کتاب دارند. این برنامه ها اغلب در حد معرفی کتاب بوده و کمتر به نقد و بررسی آن ها می‌پردازند.

۲-۳-۲۱-۶-۳. وبلاگ: وبلاگ­ها به عنوان یکی از جدیدترین ابزارهای رسانه‌ای، توانسته‌اند طیف وسیعی از کاربران اینترنت را به خود جلب کرده و خوانندگان زیادی داشته باشند. معرفی و نقد کتاب­های جدید، از اولین موضوعاتی بود که معمولاً در وبلاگ­ها به آن پرداخته می‌شد. بسیاری از خوانندگان، اخبار مربوط به کتاب را از طریق اینترنت و وبلاگ­ها دنبال می‌کنند. وبلاگ­ها از آنجا که مشمول زمان نشده و به سرعت به روز می‌شوند، می‌توانند جدیدترین اخبار و مطالب را در اختیار کاربران قرار دهند.

۲-۳-۲۱-۶-۴. مراکز فرهنگی و کتابخانه‌های عمومی: یکی از کاربری­های عمده کتابخانه‌های عمومی، برگزاری مراسم و جلسه های گوناگون، فرهنگی از جمله نشست­هایی در خصوص نقد و بررسی کتاب­هاست. کتابخانه‌های عمومی برای تشویق کاربران به مطالعه و معرفی آثار جدید می‌توانند با دعوت از کارشناسان و نویسندگان و مترجمان این کتاب­ها جلسات فوق را برگزار کنند.

“طرح کتابخانه سیار”

اندیشه راه‌اندازی کتابخانه سیار در سال ۱۹۷۹/۱۳۵۸ش. در میان گروه کوچکی از استادان دانشگاه سریناکارین ویروت^[۵۹] در شهر بانکوک پدید آمد. این گروه “کانون توسعه برنامه خواندن برای کودکان” را پایه‌گذاری کردند. هدف این گروه ارائه اطلاعات و مطالب جالب خواندنی به جوانان روستایی تایلند بود که هیچگونه دسترسی به کتاب نداشتند. طرح کتابخانه سیار در تایلند که جایزه آساهی ۱۹۸۹ را از آن خود کرد، ابتدا جعبه­ای به اندازه یک جامه‌دان بزرگ بود که هم به آسانی جا‌به‌جا می شد و هم به شکل قفسه نمایش کتاب و یا انبار کردن کتاب به کار رفته است. نزدیک به ۲۰۰ کتاب در این جعبه جای می‌گیرد که دو برگه‌ی ارزشیابی و راهنمای کوتاه درباره چگونگی استفاده از جعبه و کتاب‌ها، همراه با آن است. در طول ۲۰ سال نخست، کارهای مربوط به گزینش کتاب، چگونگی به کارگیری و حمل و نقل جعبه­ی کتاب از سوی گروه “برنامه ادبیات کودکان” انجام می‌گرفت. این گروه بیشتر از استادان و دانشجویان دانشگاه سریناکارین ویروت در شهر بانکوک بودند که زیر نظر خانم سامبون سینگ کامانان فعالیت می‌کردند. خانم کامانان اکنون مدیر پروژه Abc ” کتاب و هنر برای کودکان” است که اعضای آن استادان و دانشجویان پیشین گروه “برنامه ادبیات کودکان” هستند. هزینه خرید کتاب‌ها و جعبه‌های کتاب از سوی افراد و سازمآن‌ها اهدا شده است. جعبه کتاب بیشتر به آموزشگاه‌ها و کتابخانه‌ها برده شده‌اند. همچنین از کتابخانه سیار در مراکز یا انجمن‌های محلی، معابد بودایی، مراکز نگهداری کودکان، خانه ها، نمایشگاه‌های کتاب، نمایشگاه‌های تجاری، رستورآن‌ها و بازارها نیز استفاده شده است. قصه‌گویی، نمایش، نقاشی و شعرخوانی بخش مهمی از فعالیت‌های این طرح را دربر ‌می‌گیرد. در سال ۱۹۸۱/۱۳۶۰ش. “دفتر هیات ملی آموزش دبستان” کشور تایلند طرح و ایده کتابخانه سیار را پذیرفت و بیشتر دبستآن‌های این کشور از برنامه جعبه کتاب یا کتابخانه سیار بهره‌مند شدند. اعلام جایزه گسترش خواندن آساهی IBBY – Asahi با بدترین توفانی که تا آن هنگام در تایلند رخداده بود، هم زمان شد. مسئولین طرح بی‌درنگ تصمیم گرفتند مبلغ جایزه را برای تهیه و توزیع کتابخانه سیار برای بهره‌گیری در آموزشگاه‌های روستایی استآن‌های “سورات تهانی” و “ناکورن ستامارات” که در این رویداد طبیعی ویران شده بودند، به کار ببرند. طرح کتابخانه سیار تایلند به عنوان طرحی بین‌المللی و موفق شناخته شده است و کشورهای دیگری همچون لائوس، ویتنام، لبنان و مصر که نیازهای همسانی به گسترش خواندن ‌داشته‌اند، این طرح را اجرا کرده‌اند.

دستاورد مثبت اهدای جایزه ترویج خواندن آساهی IBBY به کشور تایلند، پشتیبانی دانشگاه سرینا کارین ویروت از خانم سامبون سینگ کامافان برای راه‌اندازی رشته دانشگاهی ادبیات کودکان را فراهم ساخت. در نتیجه از سال ۱۹۹۷/۱۳۷۶ش. هر ساله ۲۵ دانشجو در این رشته نام‌نویسی کرده‌اند و دانش‌آموختگان این رشته به آموزگاری، نویسندگی، تصویرگری، ترجمه، ویراستاری، نشر کتاب، کتابداری، کتاب فروشی، قصه گویی و نیز برخی به هماهنگی برنامه کودکان در رسانه های گروهی پرداخته‌اند (پایگاه ترویج کتابک، ۱۳۸۸).

“طرح کتابخانه سیار، متعادل کردن فضای جنگ و صلح “

طرح “کتابخانه سیار” مربوط به مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان‌ در جهان عرب است که به گروه‌های محروم در کشور جنگ زده لبنان خدمات کتابخآن‌های ارائه می‌کند. این طرح در پی تبادل نظر بین‌المللی و با پشتیبانی IBBY به اجرا در آمده است. فکر ایجاد این کتابخانه از یک طرح موفق کتابخانه سیار در تایلند گرفته شده است که ‌در سال‌ ۱۹۸۹برنده‌ی جایزه ترویج خواندن آساهی شد. در دوران جنگ در لبنان، مسئولان مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان در جهان عرب با مدیریت خانم جولیندا ابوذر استاد روان شناسی کودک در کالج دانشگاه بیروت (که اکنون دانشگاه امریکایی بیروت نامیده می‌شود) کتابخانه سیار را به پناهگاه‌ها بردند تا با کودکان کتاب بخوانند.

دردوران صلح نیز بیش از ۷۵ کتابخانه سیار (که جعبه ای است ساخته شده از چوب که روی چرخ قرار گرفته است و در هر یک نزدیک به ۱۲۰کتاب جا می‌گیرد) در اردوگاه‌های پناهندگان، بیمارستآن‌های کودکانی که بیماری‌های درمان ناپذیر دارند، مراکز کودکان معلول، مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بزهکار خدمات کتابخانه ای ارائه می‌دهد. کتابخانه‌های سیار همچنین به مناطق دورافتاده‌ی روستایی که مواد خواندنی بسیار اندکی دارند نیز می‌رود. کودکان لبنان که در فضای جنگ زده بزرگ می‌شوند سال هاست با تهاجم و خشونت درگیرند. مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان در جهان عرب با درنظر داشتن این واقعیت که جنگ و خشونت به پدیده‌ای معمول در زندگی مردم این منطقه در آمده است، ‌تلاش می‌کند که با برنامه های کتابخوانی،‌ معیار­های انسانی و ارزش‌های اجتماعی را در میان نسل جوان ترویج کند. مؤسسه‌‌ی مطالعات زنان عرب در سال ۱۹۹۴ جایزه ترویج خواندن را به خاطرفعالیت‌هایی که در پی می‌آید از آن خود کرد: تشویق گسترده کودکان به خواندن، تشکیل کتابخانه درمناطق دور افتاده، شناساندن جایگاه کتاب و خواندن برای کودکان در جامعه به ویژه برای والدین و چاپ کتاب‌هایی با کیفیت بالا به زبان عربی که خواندن آن‌ ها سبب لذت کودکان می‌شود (اشرفی،۱۳۸۸).

“طرح خواندن شادی بخش است!”

سیدرضا سیدجوادین و مهدی مشفق در مقاله­­ای به بررسی تأثیر ارزیابی عملکرد کارکنان بر بهبود عملکرد در دانشگاه امام صادق‌(ع) پرداخته­اند. ‌بر اساس این مطالعه ارزیابی عملکرد افراد و ارزش‌گذاری به کار و خدمات ارائه شده از سوی آن ها به منظور تشخیص نقاط قوت و ضعف عملکردشان، از دیرباز امری شناخته‌شده بوده است. نگاهی کوتاه به کتاب‌های حوزه مدیریت منابع انسانی نیز نشان می‌دهد که بیشتر اندیشمندان و صاحب‌نظران مدیریت، بر این عقیده‌اند که سازمان‌ها باید پیش از هر تصمیم‌گیری اقدام به ارزیابی کارکنان خود نموده و ‌بر اساس معیارهای مناسب، توانایی، مهارت، رفتار، شایستگی، عملکرد و استعدادهای بالقوه و بالفعل آن ها را مورد سنجش قرار دهند. در میان روش‌های مختلف و متنوع ارزیابی عملکرد کارکنان، روش‌های مبتنی بر ارزیابی رفتارها، چشم‌اندازی جامع نسبت به توانایی‌ها، ویژگی‌های شغلی، رفتار و صلاحیت‌های افراد دارد. این مقاله به دنبال پاسخ ‌به این سؤال است که آیا ارزیابی عملکرد کارکنان بر بهبود عملکرد آن ها تأثیر دارد. برای تعریف و بیان بهبود عملکرد نیز چهار شاخص «رضایت شغلی»، «تعهد سازمانی»، «عدم تمایل به ترک خدمت» و «گرایش به آموزش» در نظر گرفته شده است.

۳۹

مطالعات دیگری نیز با عناوین مختلف و به صورت مشابه وجود دارد. برای نمونه بررسی تاثیر مشارکت یا ارزیابی عملکرد بر توانمند سازی یا بهبود نیروی انسانی. ارائه توضیحات بیشتر ‌در مورد همه این پژوهش ها از حوصله بحث حاضر خارج است. اما پژوهشگر با مطالعه دقیق این پژوهش ها دریافت اگرچه در بسیاری آن ها نوعی تقلید صرف و جابجا کردن واژگان وجود داشته است اما در نهایت می توان به محورهای مناسبی جهت بررسی ابعاد بهبود نیروی انسانی دست یافت.

۲-۶-۳ تحقیقات خارجی

از نظر سازمانی، فرایند ارزیابی عملکرد یکی از قدیمی ترین فرایندهای مدیریتی محسوب می­ شود. در کشورهای اروپایی چون آلمان غربی، انگلستان، فرانسه، هلند و سوئد سالهاست که مسئله ارزیابی به ‌عنوان جز مهمی از فرایند مدیریت منابع انسانی مورد استفاده قرار گرفته است برای نمونه در سازمان خدمات کشوری انگلستان، ده­ها نمونه کتاب ، فیلم­های کوتاه و جزوه­های راهنمای ارزشیابی تهیه شده و در موقعیتهای مناسب برای کارکنان نمایش داده می­ شود. در فرانسه و آلمان غربی نیز ارزشیابی جزئی از سنت فرهنگی این کشورها به شمار می ­آید و در سازمان­ های این کشورها چه در بخش دولتی و چه خصوصی، پرونده ­های کارکنان دارای نتایج ارزشیابی سالانه است. در حقیقت اوراق ارزشیابی در این کشورها به معنای کارنامه امتحانی کارکنان به شمار می ­آید(حاجی شریف، ۱۳۷۱).

۴۰

۲-۷ ارائه مدل مفهومی

‌بر اساس توضیحات فوق اکنون ‌می‌توان مدل مفهومی تاثیر ارزیابی عملکرد بر بهبود نیروی انسانی را ارائه کرد. در این مدل نشان داده می­ شود که ارزیابی عملکرد با تاثیر بر مؤلفه­ های بهبود نیروی انسانی در یک سازمان چگونه می‌تواند موجبات بهبود نیروی انسانی را فراهم کند.

انگیزش

شناخت و رفع نیازها، شناخت و قدردانی از کارکنان، احساس تعلق به کار، حس اهمیت شغل، حساسیت و تعهد

رضایت شغلی

احساس شایسته سالاری، خشنودی کارکنان، عدم ابهام در نقش، وجهه و اعتبار شغل

خلاقیت و نوآوری

زمینه سازی فرهنگی، ایجاد انگیزه­ای قوی در ایجاد جریان علم و روش و تجربیات میان افراد

گرایش به آموزش

ازدیاد مهارت‌های کارکنان و حفظ آن ها و کمک به اجرای تعهدات افراد، ایجاد فرصت­های رشد، اجتناب از شیوه منسوخ

ماندگاری نیروی انسانی

عدالت سازمانی، تناسب شغل و شاغل، کاهش فشار روانی و استرس، ایجاد انگیزه و امکان برای ادامه تحصیل

بهبود نیروی انسانی

ارزیابی عملکرد

شکل ۲-۱: مدل مفهومی تاثیر ارزیابی عملکرد بر بهبود نیروی انسانی

۲-۸-نتیجه ­گیری

غالباً گفته می­ شود که اگر نتوانید چیزی را اندازه ­گیری کنید، نمی­توانید آن را مدیریت کنید. همچنین آنچه که اندازه ­گیری شود، انجام شدنی نیز ‌می‌باشد. مطمئناً تا زمانی که از وضعیت موجود عملکرد اطلاع نداشته باشیم قادر به بهبود آن نخواهیم بود. فرایند مدیریت عملکرد با تعریف انتظارات به صورت اهداف کمی، استانداردها و نیازمندی­های شایستگی­ها شروع می­ شود، امّا بهبود عملکرد و برنامه ­های پرورشی باید از آگاهی درباره سطح موجود عملکرد هم بر طبق نتایج و هم بر طبق شایستگی­ها شروع شود. این آگاهی مبنایی برای شناسایی نیازهای بهبود و پرورش است و از طرفی اندازه ­گیری از مفاهیم مهم مدیریت عملکرد است و مبنایی را برای ارائه بازخورد فراهم ‌می‌آورد. اندازه ­گیری مشخص کننده آن است که در چه جاهایی کارها به خوبی پیش می­رود و کجاها نقص وجود دارد.

۴۱

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

۳-۱ مقدمه

دستیابی به هدف­های علم یا شناخت علمی میسر نخواهد شد مگر زمانی که با روش شناسی درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر اعتبار تحـقیق از حیث موضـوع آن نیست بلکه از طریق روش آن معتبر می­گردد(دانایی فرد و همکاران‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏،۱۳۸۳).

پژوهش علمی یک کوشش منظم جهت پاسخ دادن به پرسش‌های مطرح شده است. یکی از بخش‌های اصلی هر پژوهش علمی، جمع‌ آوری و تجزیه و تحلیل داده ها جهت آزمون فرضیات بیان شده توسط محقق است. انتخاب یک روش پژوهش مناسب، محقق را تا حد زیادی در پیشگیری از بروز اشتباهات یاری می‌رساند. به کارگیری آزمون‌های آماری مناسب با روش پژوهش منجر به حصول اطمینان از دقت و صحت نتایج به دست آمده می­گردد. لذا در این فصل پس از طرح مسأله پژوهش، روش‌های آماری مناسب جهت تأیید یا رد فرضیات تبیین شده، ارائه خواهد شد.

۳-۲ نوع پژوهش

روش­های پژوهش در علوم رفتاری را معمولاً با توجه به دو ملاک هدف و ماهیت تقسیم ­بندی ‌می‌کنند(دانایی فرد و همکاران،۱۳۸۳). نظر ‌به این که هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی تاثیر ارزیابی عملکرد بر بهبود نیروی انسانی در ستاد ناجا است، ‌می‌توان گفت پژوهش حاضر از نظر هدف در حیطه­ تحقیقات کاربردی می‌باشد.

از سوی دیگر با توجه ‌به این که در این پژوهش از روش­های مطالعه کتابخانه ­ای و نیز روش­های می‌دانی نظیر پرسشنامه استفاده شده است و با توجه به هدف پژوهش، ‌می‌توان بیان کرد که پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش، یک پژوهش توصیفی-پیمایشی است.

۳-۳ جامعه آماری و انتخاب نمونه

‌بر اساس تعریف، تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند یک جامعه آماری^[۴۴] را مشخص می­سازند(عادل آذر،۱۳۸۵). مجموعه کارکنان انتظامی پایور و پیمانی ستاد نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران(ناجا) جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل می­ دهند.

نمونه^[۴۵] عبارت است از: تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگی­های اصلی جامعه باشد(عادل آذر ،۱۳۸۵).

جهت تعیین حجم نمونه یک مطالعه مقدماتی با توزیع پرسشنامه بین ۲۵ نفر از کارکنان ستاد ناجا انجام شد و با برآورد واریانس نمونه اولیه در سطح اطمینان ۹۵ درصد، حجم نمونه از طریق فرمول زیر محاسبه گردید:

با توجه به محاسبات انجام شده ۱۰۸ نفر به عنوان نمونه آماری مورد مطالعه برآورد و پرسشنامه به طور تصادفی در بین حجم نمونه برآورد شده توزیع گردید.