ر: وقف از نظر شیعه

لازم به ذکر است که حنابله و شیعه جعفری در تعریف وقف تقربیا اتفاق نظر دارند . و در شیعه نیز گفته می شود که وقف عقدی است که ثمره آن حبس اصل و رها کردن منافع است .تسبیل منافع یعنی صرف کردن مال در جهتی که واقف تعیین ‌کرده‌است .غالبا فقهای شیعه تعاریف یکسانی از وقف ارائه داده‌اند که مدرک تمامی آن ها در تعریف وقف حدیثی از رسول اکرم (ص)است که در آن وقف را “بازداشت اصل و رها کردن فایده ” توصیف نموده است .و عمده ی اختلافات در تعریف وقف در بین فقهای شیعه در تعاریف ناشی از بند دوم است .و عده ای از فقهای شیعه به جای رها کردن از جاری کردن استفاده نموده اند .(نجفی ,۱۳۹۷ ه ق ,ص۲)

از سایر تعاریف می توان ‌به این مورد اشاره کرد که وقف عقدی است که ثمره آن حبس اصل و تسبیل منافع است (تسبیل منافع یعنی صرف کردن مال در جهتی که واقف تعیین ‌کرده‌است) (محقق حلی , ۱۴۰۸ , ص۳۴۳ )

از فقهای معاصر، استاد ابوزهره مصری می‌نویسد:
” وقف یعنی ممنوع‌التصرف شدن مالک از عینی که دارای انتفاع مستمر است و صرف آن منافع در جهات خیریه”( بندرچی , ۱۳۹۱ , ص۱۲) تعاریف فقهای شیعه معمولاً یک سان و مشابه است: «الوقف عقد ثمرته تحبیس الاصل و اطلاق المنفعه» (محقق حلی،۱۴۰۸ ق: ۴۲۲) یا «تحبیس العین و تسبیل المنفعه» (موسوی الخمینی، ۱۴۰۸ق: ۵۱۱) (شیخ طوسی، بی تا: ۲۸۶) یا برخی دیگر (علامه حلی، بی تا: ۷) (شهابی، ۱۳۷۱: ۷۸) فرموده اند: «الوقف: عقد یفید تحبیس الاصل و اطلاق المنفعه» یا «التحبیس الاصل و تسبیل الثمره» (خویی، ۱۴۱۰ق: ۵۱۱). و «حقیقه الوقف تحبیس الاصل و تسبیل المنفعه اوالثمره”».
مفهوم این عبارات آن است که مالک عین مال خود را در راه خیر اختصاص دهد تا از منافع حاصله از آن عین مستمراً برای نیت واقف استفاده گردد

گفتار دوم : ارکان وقف و پیشینه تاریخی آن

بند الف : پیشینه تاریخی وقف

الف : قبل از اسلام

اقوام آریایی خصوصاً ایرانیان از زمان‌های باستان به پیروی از آئین و کیش خود به کار نیک و دستگیری از بینوایان توجه داشتند و دارای نذورات و موقوفاتی برای نگهداری آتشکده های خود بوده اند .باید دانست که در ایران باستان کارهای خیری که امروزه از آن به نام وقف یاد می شود مسلماً وجود داشته منتها به سه صورت انجام می گرفته که هنوز بین زرتشتیان رواج دارد :

۱: اشوداد : این کلمه را می توان بخشیدن در راه دین یا بخشش در راه خدا معنی کرد و مال مورد بخشش ممکن است ملک ,جامه ,خوراکی و غیره باشد .

۲: نیاز : وسایل و لوازم معبد و پرستشگاه ها را خریدن و در اختیار آن ها گذاشتن

۳: گهنبار : این کلمه نیز عبارت است از جشن های شش گانه و هر مرتبه پنج روز در این جشن ها پس از انجام دادن مراسم دینی ,خوردنی و آشامیدنی بین نیازمندان تقسیم می شود و در ضمن نام در گذشتگان را نیز ذکر می نمایند .و به طور کلی می توان اینگونه استنتاج کرد که موقوفات در ایران باستان صرفا متعلق به معابد و پرستشگاه ها و در جهت دینی و مذهبی بودند و مصرف دیگری نداشتند .از میزان بهره مراکز عمومی از وقف قبل از اسلام آگاهی نداریم و در باب موقوفات مخصوص هم منابع تاریخی موجود تا پایان سده سوم هجری چیزی را بیان نمی کند .مسئله ای که هست این است که دلیل این سکوت چیست ؟ در خلال این دوره های نابسامان که حقوق و امنیت فردی اعتباری نداشت ,ثروتمندان وقف املاک خود را بر اماکن خیریه عمومی تنها راه نگهداری آن از تعدی حکومت یافته بودند و پاداش الهی را با سپاس مردم به خاطر شرکت در امور مردمی و خیریه برای خود کسب می نمودند .(لطف عطاء ,۱۳۸۵,ص۱۳۳)

ب: بعد از اسلام

اوقاف که احباس هم نامیده می شود در دوره بعد از ظهور اسلام نیز با توجه به تعالیم نوع دوستانه ای که در دین الهی آمده است با شکلی گسترده و فراگیر شیوع یافته و اختصاص آن به معابد و پرستشگاه ها نبود بلکه در راه تعلیمات و زدودن فقر نیز به کار گرفته شد و نقش اجتماعی و فرهنگی گسترش یافته ای را در حیات مسلمانان ایفا نمود .طبق مدارک تاریخی نخستین وقف در اسلام توسط رسول اکرم انجام شد و ایشان ‌باغ‌هایی که به حضرت هبه شده بود وقف نمودند .به طور کلی در دوران بعد از اسلام هر وقت امنیت و آرامش نسبی پدیدار می شد زمامداران و وزرا و مردم ثروتمند انسان دوست دست به فعالیت های عام المنفعه می زدند و یا مبادرت به وقف املاک خود می نمودند .در صدر اسلام تعداد موقوفات بسیار نموده ,ولی ‌به‌تدریج‌ با فتوحات مسلمین و گسترش سرزمین های اسلامی و یا بهبود وضع مسلمانان از نظر مالی ,به همان میزان موقوفات آن ها هم از جهت کمی و کیفی گسترش پیدا کرد .در زمان حکومت عباسیان تقربیا در کشورهای اسلامی آن روز از راه موقوفات و صدقات مقداری از منابع عامه تامین می شد .(جناتی ,۱۳۷۸,ص۳۶)

ج : در سایر مذاهب و کشورهای مختلف

سنت وقف ویژه کشورهای اسلامی و شرقی نیست ,اما تاثیر مستقیم شرق و آئین اسلام را بر جوامع اروپایی در پیرایش تفکرات و نهادهای خیرخواهانه را نمی توان دست کم گرفت و نادیده انگاشت تا جایی که بسیاری از متفکران غربی ناگزیر از اعتراف و اذعان ‌به این تاثیر شگرف بوده اند به طوری که خود ویل دورانت می‌گوید : شاید بتوانیم به شرق کمک کنیم تا به فقر و خرافات فایق آمد و شرق بتواند ما را به فروتنی در فلسفه و به ظرافت در هنر برساند ؛شرق غرب و غرب شرق است و این دو با یکدیگر تلاقی خواهمند کرد .(دورانت ,۱۳۷۰,ص ۵۷۱ )تحقیقات و بررسی های محقق در اخبار و آمارها نشان داد که کشوری نظیر ترکیه از اوقاف جهت تبلیغ سیاست فرهنگی حاکم بهره برداری می‌کند .در کشورهای اروپایی نیز وقف به معنایی مه در قوانین ما وجود دارد به چشم نمی خورد ولی فکر ایجاد سازمانی که دارایی آن به ‌هدف‌های‌ خیر و عام المنفعه اختصاص یابد از دیرباز وجود داشته و هم اکنون نیز بنیادهای خیریه در اغلب کشورها ؛سهم بزرگی در امور اجتماعی و سیاسی و اقتصادی بر عهده دارند ,مانند بنیاد نوبل در سوئد و فورد و راکفلر در آمریکا .

بندب : ارکان وقف

الف : صیغه وقف

از ظاهر کلمات علما این نکته اجماعا بر می‌آید که باید وقف ,صیغه خوانده شود و وقف بدون صیغه صحیح نیست .(یزدی ,۱۴۲۳ ه ق ,ص۲۸۰)

الفاظی که در عقد وقف می توان آورد ,سه گونه اند :

۱ : الفاظی که اجماعا صریح در وقف هستند به طوری که بدون قرینه بر وقف دلالت می‌کند .

۲ :الفاظی که اجماعا متوقف بر قرینه اند .

۳ : الفاظی که اختلاف است که صریح در وقفند یا نه .(بحرانی ,۱۳۶۳ ,ص۱۲۵)

متاخرین از علما فرموده اند : هر جمله ای که بر معنای وقف دلالت کند ,اگر چه این دلالت با ضمیمه کردن قرائن باشد ,در تحقق وقف کافی است ؛ چنان که در سایر عقود چنین است ,زیرا بر شرط بودن لفظی مخصوص دلیلی نداریم .نیز عربی بودن صیغه یا ماضی بودن آن هم لازم نیست ,بلکه جمله اسمیه کفایت می‌کند ؛مثل این که کسی بگوید : ” این مال وقف است ” (یزدی ,۱۴۲۳ ه ق ,ص۲۸۰)

ب : موقوف

حوزه اخلاق محیط زیست به رابطه اخلاقی بین نوع بشر با طبیعت اطراف خود ناظر است.

اگر چه بسیاری از فلاسفه در طول تاریخ ‌به این موضوع اشاره کرده‌ا‌ند، اما توجه و تدقیق جدی در این مقوله به عنوان یک بحث مجزا در دهه ۱۹۷۰ در جهان آغاز شد!

پیدایش این مقوله بدون شک به واسطه آگاهی بشر از تأثیرات فناوری، صنعت، توسعه اقتصادی و رشد جمعیت بر روی محیط زیست در دهه ۱۹۶۰ بود.

البته آلودگی و نابودی منابع طبیعی را نمی‌توان تنها نگرانی‌های زیست محیطی از آن زمان تا کنون دانست.

کاهش مدام تنوع گیاه و جانوری، نابودی بیابان‌ها، افول اکوسیستم‌های و تغییرات آب و هوا همه و همه دست به دست هم داده که این مسأله در سالیان اخیر به طرزی فزاینده گسترش یافته است.

در این شرایط اخلاق زیست محیطی ایجاب می‌کند که ما نیز تعهدات اخلاقی خود را در جهت رویارویی با این نگرانی‌ها تنظیم و شاخک‌های حسی وجدانمان را بدین سمت و سو حساس کنیم. در واقع دو سؤال اساسی که اخلاق زیست محیطی باید به آن پاسخ گوید عبارتند از:

۱) به منظور احترام به محیط زیست چه وظایفی برعهده آحاد نوع بشر است، و ۲)چرا؟!!

سؤال دوم باید ابتدا پاسخ داده شود.

برای این که دریابیم چه وظایفی در قبال محیط زیست داریم در ابتدا باید بفهمیم که چرا مشکلات زیست محیطی وجود دارند. برای مثال، آیا ما الزاماتی برای برخورد با مسایل زیست محیطی بشر امروز داریم؟ برای زندگی بشر در آینده داریم؟

شکی نیست که چگونگی رفتار ما با محیط زیست بیش از آنکه بر زندگی امروز انسان تأثیر‌گذارد، روی زندگی آیندگان تأثیر خواهد گذاشت.

در واقع ما میراث دار طبیعت و منابعی ارزشمند از نیاکان خود بوده ایم که سده‌ها و هزاره‌ها در آن زیسته و با کمترین صدمه ممکن در سالیان گذشته تحویل نسل ما و نسل قبل از ما داده‌اند و آنچه اتفاق افتاده و ضرباتی که بر محیط زیست وارد شده بیشتر در همین یکی دو نسل اخیر بوده است.

این مسأله بسیار مهم مورد توجه گروهی از اندیشمندان محیط زیست قرار گرفته و باعث شده نظریه تازه‌ای را مطرح سازند و آن اخلاق زیست محیطی حال نگر و آینده نگر است.

البته در این شیوه نگاه نیز با افکار مخالفی روبرو هستیم؛ بدین معنی که گروهی که معتقد به عمل و عکس العمل در وظایف اجتماعی هستند برآنند که کار برای نسل‌های آینده نمی‌تواند درست و منطقی باشد !!

چرا که هر کاری باید متقابلاً پاسخ داده شود و چون نسل‌های گذشته ما هم برای امروز ما کاری نکرده‌اند، آن ها استنتاج می‌کنند که اگر ما وظایف زیست محیطی امروزین و مشکل گشایی کنونی خود را به کمال و درستی انجام دهیم، نتیجه مثبت خود را برای نسل‌های آینده خواهد داشت.

عمده‌ترین مسائل اخلاق محیط زیست حول دو محور بحث می‌شوند:‌

محور اول این که با تفکیک ارزش ذاتی از ابزاری چه نوع ارزشی را برای محیط زیست قایل شویم؟

در محور دوم از نحوه اندیشیدن آدمی‌در خصوص رابطه‌اش با محیط زیست بحث می‌شود.

اول این که با تفکیک ارزش ذاتی از ابزاری چه نوع ارزشی را برای محیط زیست قائل شویم؟

یک چیز در صورتی ذاتاً خوب است که فی نفسه ارزشمند باشد و در صورتی به لحاظ ابزاری خوب است که گرچه لزوماً از خوبی فی نفسه برخوردار نیست، ولی به خوبی می‌ انجامد. مثلاً قطع عضو بدن هیچ خوبی ذاتی ندارد، اما ممکن است به سلامتی و تندرستی بدن بینجامد.

کسانی که ارزش محیط زیست را ذاتی می‌دانند، بر این باورند که باید به دنبال تأسیس اصول اخلاقی جدیدی جدای از مکتب‌های رایج اخلاق سنتی بود.

از نظر این گروه اصول اخلاقی سنتی به شدت انسان محور بوده و منافع محیط زیست را فدای منافع انسانی می‌کند.

در محور دوم از نحوه اندیشیدن آدمی‌در خصوص رابطه‌اش با محیط زیست بحث می‌شود.

آیا رابطه آدمی‌با طبیعت باید مانند رابطه شاگرد با استاد تنظیم شود که در این صورت باید با پیروی از طبیعت روش درست رفتار کردن را از خود طبیعت بیاموزیم؟‌ یا این که آدمی‌نیز باید خود را جزیی از طبیعت و ته تافته جدا بافته از آن بداند.

در این صورت نباید خود را برتر از طبیعت بداند و به بهره کشی از آن رو آورد.

در اسلام نیز به ارتباط درست انسان با محیط زیست تأکید بسیاری شده است:

زمین میراث صالحان و انسان مامور عمران اوست.

در اخلاق اسلامی‌نیز دستورات و توصیه های فراوانی در حفاظت از محیط زیست و بهسازی آن آمده است.

منع از اسراف و بهره‌برداری درست از منابع طبیعی، اجازه استفاده از زمین به شرط احیاء، منع از قطع درختان میوه دار و منع از استفاده مواد سمی‌و ‌آلوده کننده محیط زیست حتی در جنگ با کفار، نمونه ¬هایی از آن است.

ب. نگاه انسان غیرمعتقد

یدگاههای متداول در زمینه وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه بر محیط زیست تا کنون عوامل مختلفی را به بحث و مذاکره‌گذارده است. فقرا با درماندگی خود به منابع محیط به هر شکل ممکن دست دراز می‌کنند و ثروتمندان با بهره‌گیری از قدرت بیشتر، زیاده طلبی افراطی و در دست داشتن توان بیشتر به ویرانی محیط کمک می‌کنند.

فقرا چگونه به تخریب محیط دامن می‌زنند؟

در شرایط فقر بهره‌گیری از محیط زیست برای بقا به هر قیمت توسط افراد جامعه توجیه‌پذیر به نظر می‌رسد. فقرا محیط زیست خود را تخریب می‌کنند و ‌به این وسیله به فقر خود نیز در طی زمان دامن می‌زنند، به عبارتی میتوان دید که چرخه و دور باطلی راه می‌افتد که فقر بیشتر این جوامع باعث تخریب بیشتر محیطشان می‌شود و این محیط تخریب شده باز هم به فقر بیشتر کمک می‌کند..

خانواری که در شرایط فقر شدید به سرمی‌برد فکر کردن او به ادامه حیاط محیط زیست و استفاده پایدار از منابع دشوار است، به شخم زمین‌های شیب دار دست می‌زند تا با کشت دیم محصولی هرچند مختصر به دست آورد.

جنگل‌ها را آتش می‌زند تا چند صباحی به کشاورزی بپردازد و زمین ضعیف شده را به حال خود رها می‌کند.

تعداد دامش را زیاد می‌کند، قبل از اینکه علف‌ها درست سبز کرده باشند دامهایش را به صحرا می‌برد و تا می‌تواند آن ها را در عرصه‌ها چرا می‌دهد اگرچه دام‌هایی زار و نزار و مرتعی رو به ویرانی را پیش می‌برد، اما به فکر سیر کردن شکم خود و فرزندانش است و توان اقتصادی و گاه فرهنگی صیانت از منابع برای فردا و فرداهای دیگر را ندارد.

فقرا با جمع‌ آوری گیاهان از عرصه‌ها برای خوراک و یا برای درمان خود و یا برای فروش این گیاهان در بازار می‌توانند به محیط خود فشار وارد کنند. در شرایط فقر خشکسالی‌ها و بلایای طبیعی مردم مناطق آسیب دیده را به حدی به فلاکت می‌کشاند که به خوردن گونه‌های گیاه غیر متعارفی دست می‌زنند و به اکوسیستم حساس شده فشار مضاعفی را وارد می‌سازند.

استفاده از گیاهان با قطع و برداشت بی‌رویه آن ها جهت مصرف به عنوان سوخت، در نتیجه عدم دسترسی به سوختهای دیگر و یا گران بودن آن ها نیز از جمله فشارهایی است که فقرا به محیط وارد می‌سازند.

جدول شماره ۴-۴ نتایج آزمون تحلیل کوواریانس را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۴ نتایج تحلیل کوواریانس تأثیر عضویت گروهی بر نشاط و شادکامی در مرحله ی پس آزمون

متغیر ها
مرحله
منبع تغییرات
مجموع مجذورات
درجه آزادی
میانگین مجذورات
ضریبF
معناداری (P)
نشاط و شادکامی
پس آزمون
پیش آزمون
۰٫۵۶
۱
۰٫۵۶
۰٫۰۰۲
۰٫۹۷
گروه ها
۱۱۹۸۵٫۰۲
۱
۱۱۹۸۵٫۰۲
۳۷٫۶۷
۰٫۰۰۱
خطا
۸۵۸۹٫۵۷
۲۷
۳۱۸٫۱۳

نتایج مندرج در جدول فوق نشان می‌دهد که آموزش نحوه گذراندن وقت کیفی بر افزایش نشاط و شادکامی معلمان در مرحله پس آزمون مؤثر بوده است. مقایسه میانگین ها نشان می‌دهد که با کنترل نمرات پیش آزمون نشاط و شادکامی، معلمانی که برنامه آموزشی نحوه گذراندن وقت کیفی دریافت کرده‌اند (گروه آزمایش) (M =۱۱۳٫۸۰) به طور معناداری نمرات بالاتری در متغیر نشاط و شادکامی در مرحله پس آزمون نسبت به معلمانی که برنامه آموزشی نحوه گذراندن وقت کیفی دریافت نکرده اند (گروه گواه) (M= 72.53) به دست آورده اند (P≤ ۰٫۰۱).

فرضیه فرعی اول

« آموزش صمیمیت در خانواده به شیوه چند رسانه های موجب بهبود خودپنداره معلمان ابتدایی می‌گردد ».

جدول شماره ۴-۵ نتایج آزمون تی مستقل برای بررسی تفاوت عضویت گروهی در متغیر خودپنداره در مرحله پیش آزمون را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۵ آزمون تی مستقل برای بررسی تفاوت عضویت گروهی در متغیر خودپنداره در مرحله پیش آزمون

متغیر
گروه
میانگین
انحراف استاندارد
درجه آزادی
مقدار تی
معناداری (P)
خودپنداره
گواه
۲۲٫۲۰
۶٫۱۱
۲۸
۱٫۲۲-
۰٫۲۳
آزمایش
۲۴٫۸۷
۵٫۸۲

نتایج جدول فوق نشان می‌دهد که اثر بین گروه گواه و آزمایش در مرحله پیش آزمون تفاوت معنی دار وجود ندارد (P> 0.05) ‌بنابرین‏ می توان گفت که دو گروه در مرحله پیش آزمون در متغیر خودپنداره با یکدیگر همسان می‌باشند.

جدول شماره ۴-۶ نتایج آزمون لوین به منظور بررسی فرض همسانی واریانس ها را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۶ آزمون لوین به منظور بررسی فرض همسانی واریانس ها در دو گروه گواه و آزمایش در متغیر خودپنداره

متغیر
مرحله
درجه آزادی یک
درجه آزادی دو
آزمون لوین
معناداری (P)
خودپنداره
پس آزمون
۱
۲۸
۲٫۲۰
۰٫۱۵

با توجه اینکه معناداری از میزان مورد نظر (a= 0.05) بزرگتر می‌باشد لذا فرض صفر تأیید شده و واریانس ها در دو گروه کنترل و آزمایش در متغیر خودپنداره همسان می‌باشند.

جدول شماره ۴-۷ نتایج آزمون تحلیل کوواریانس را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۷ نتایج تحلیل کوواریانس تأثیر عضویت گروهی بر خودپنداره در مرحله ی پس آزمون

متغیر ها
مرحله
منبع تغییرات
مجموع مجذورات
درجه آزادی
میانگین مجذورات
ضریبF
معناداری (P)
خودپنداره
پس آزمون
پیش آزمون
۰٫۷۵
۱
۰٫۷۵
۰٫۰۳
۰٫۸۷
گروه ها
۱۰۱۲٫۶۸
۱
۱۰۱۲٫۶۸
۳۷٫۹۲
۰٫۰۰۱
خطا
۷۲۱٫۱۲
۲۷
۲۶٫۷۱

نتایج مندرج در جدول فوق نشان می‌دهد که آموزش صمیمیت در خانواده به شیوه چند رسانه های بر افزایش خودپنداره معلمان در مرحله پس آزمون مؤثر بوده است. مقایسه میانگین ها نشان می‌دهد که با کنترل نمرات پیش آزمون خودپنداره، معلمانی که برنامه آموزش صمیمیت در خانواده به شیوه چند رسانه های دریافت کرده‌اند (گروه آزمایش) (M =۳۱٫۷۳) به طور معناداری نمرات بالاتری در متغیر خودپنداره در مرحله پس آزمون نسبت به معلمانی که آموزش صمیمیت در خانواده به شیوه چند رسانه های دریافت نکرده اند (گروه گواه) (M= 19.73) به دست آورده اند (P≤ ۰٫۰۱).

فرضیه فرعی دوم

« آموزش صمیمیت در خانواده به شیوه چند رسانه های موجب بهبود رضایت از زندگی معلمان ابتدایی می‌گردد ».

جدول شماره ۴-۸ نتایج آزمون تی مستقل برای بررسی تفاوت عضویت گروهی در متغیر رضایت از زندگی در مرحله پیش آزمون را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۸ آزمون تی مستقل برای بررسی تفاوت عضویت گروهی در متغیر رضایت از زندگی در مرحله پیش آزمون

متغیر
گروه
میانگین
انحراف استاندارد
درجه آزادی
مقدار تی
معناداری (P)
رضایت از زندگی
گواه
۸٫۲۰
۱٫۸۶
۲۸
۱٫۲۷-
۰٫۲۲
آزمایش
۹٫۲۷
۲٫۶۸

نتایج جدول فوق نشان می‌دهد که اثر بین گروه گواه و آزمایش در مرحله پیش آزمون تفاوت معنی دار وجود ندارد (P> 0.05) ‌بنابرین‏ می توان گفت که دو گروه در مرحله پیش آزمون در متغیر رضایت از زندگی با یکدیگر همسان می‌باشند.

جدول شماره ۴-۹ نتایج آزمون لوین به منظور بررسی فرض همسانی واریانس ها را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۹ آزمون لوین به منظور بررسی فرض همسانی واریانس ها در دو گروه گواه و آزمایش در متغیر رضایت از زندگی

متغیر
مرحله
درجه آزادی یک
درجه آزادی دو
آزمون لوین
معناداری (P)
رضایت از زندگی
پس آزمون
۱
۲۸
۳٫۷۰
۰٫۰۶

با توجه اینکه معناداری از میزان مورد نظر (a= 0.05) بزرگتر می‌باشد لذا فرض صفر تأیید شده و واریانس ها در دو گروه کنترل و آزمایش در متغیر رضایت از زندگی همسان می‌باشند.

۲-۲-۱۰- فرایند درمان:

استیون فریدمن در کتاب خود تحت عنوان:« روان درمانی مؤثر و زمانبند در جهت افزایش نتایج در عصر منابع محدود» (فریدمن و لیپچیک^[۴۰]، ۱۹۹۷، ۱۹۹۹)، قویاً از درمان راه حل محوراستفاده می‌کند همچنان که او پنج فرایند اصلی را که یک رویکرد مؤثر در طی زمان مبتنی بر قابلیت را نشان می‌دهند ترسیم می کند:

1. 1. ارتباط: گوش دادن، تأیید نمودن و قبول نمودن سرگذشت هر یک از مراجعین همزمان با اینکه فرد درمانگر ‌در مورد مجموعه اهدافی که متقابلاً ‌در مورد آن ها توافق شده است به آن ها می پیوندد.

1. 1. 1. کنجاوی: ایجاد فرصت برای بحث ‌در مورد دیدگاه ها همزمان با توجه به توانایی‌های مراجعین.

   

1. 1. همکاری: همکاری با مراجع در جهت آینده ترجیهی او، برجسته سازی موفقیت ها (استثناها) و ایجاد امیدواری.

1. خلق نظریات کارساز:

الف) معرفی ایده های جدید که از گفتگوهای بالینی سرچشمه می گیرند.

ب) مشخص نمودن اقدامات عملی (تکلیف خانه).

۵٫ خاتمه: تعریف و تمجید نمودن، گرامی داشتن و تحسین تغییر، ایجاد فرصت برای مراجع برای بیان و اعلام نظر خود در خصوص تغییرات صورت گرفته خویش و ارائه پیشنهادهای بیشتر در آینده. نمودار زیر الگوی درمان را در رویکرد راه حل محور نشان می‌دهد:

همکاری

کنجکاوی

ارتباط

پیدایش نظرات در خصوص راه حل مسئله

پایان (چرخه عمل)

ایجاد امیدواری ایجاد فضا گوش دادن

توسعه اهداف جستجوی توانایی ها و پیوستن

قبول انتظارات صلاحیت ها تأیید کردن

معرفی عقاید، شقوق انتخابی جدید، بیان مراحل عملی کار، تشویق صورت گرفته

ارائه متمم ها، گرامی داشت، تغییر پیشنهاد راه حل های بعدی (تلفنی – رودررو)

نمودار ۲-۱: الگوی درمان (فریدمن، ۱۹۹۷)

درمان راه حل محوراقدام درمانی را به عنوان «فاکتورهای درمانی» در نظر می‌گیرد (که بیانگر نوعی مدل پزشکی «بیماری » و «درمان» می‌باشد). در عوض درمان راه حل محوربر دستیابی مقابله ای و انسانی به معناسازی تأکید می‌کند. چگونه ظاهر ما بر آنچه که می بینیم تأثیر می‌گذارد و آنچه که ما می بینیم بر آنچه که در اطرافمان انجام می‌دهیم تأثیر می‌گذارد. تغییر در ادراک به تغییرات در رفتار (و بالعکس) منجر می شود این از طریق زمان رخ می‌دهد:« همچنان که مراجعه کنندگان و فرد درمانگر بیشتر و بیشتر ‌در مورد راه حلی که می خواهند با یکدیگر آن را به وجود آورند صحبت می‌کنند. آن ها به حقیقت یا واقعیت آنچه که درباره آن صحبت می‌کنند اعتقاد پیدا می‌کنند. این روشی است که زبان به طور طبیعی عمل می‌کند(برگ و دی شازر، ۱۹۹۳).

دی شازر (۱۹۸۸)، بیان می‌دارد که به مراجعین در درمان راه حل محورکمک می شود به آگاهی های جدیدی از جمله آگاهی ‌در مورد امیدهای نادیده گرفته شده و یا شاید فراموش شده و همچنین مهارت ها و منابع این چنینی دست یابند، به جای اینکه ‌در مورد غم هاودردهای مدفون شده، آگاهی یابند. محور توجه، افزایش و اصلاح آن چیزی است که من آن را چشم انداز را حل می نامم: این فرایند ایجاد راه حل رامی توان اینگونه خلاصه نمود که آن کمک می کند یک تفاوت مورد توجه قرار نگرفته تفاوتی شود که تفاوت ایجاد کند.

گیل میلر (۱۹۹۷: ۱۸۳)، در کتاب خود با عنوان:«تبدیل شدن به معجزه: زبان معنا در درمان کوتاه مدت» توضیح می‌دهد: درمانگران راه حل محوراز سوالاتشان برای گفتگو با مراجعان که به طور متقابل رضایت بخش باشد استفاده می‌کنند. سوالات به گونه ای طراحی نشده اند که اطلاعاتی ‌در مورد دنیای خارج از گفتگوی موجود در طی درمان را به دست دهند بلکه هدف آن ها به دست آوردن اطلاعاتی برای ساختن داستان های جدیدی درباره زندگی مراجعان می‌باشد. ‌بنابرین‏ در طی گفتمان دوره درمان کوتاه مدت راه حل محور، تمامی سوالات سازنده هستند. این سوالات، برای مشخص نمودن اهداف و راه حل هایی طراحی شده اند که درمانگران راه حل محورمی پندارند از قبل در زندگی مراجعان وجود دارند.

۲-۲-۱۱- نقش درمانگر:

درمانگر راه حل – محور اصولاً به عنوان مشاوری عمل می‌کند که به طور هدفمند (لیچیک ودی شازر، ۱۹۸۶؛ لیپچیک ۱۹۸۷؛ ویکلند ۱۹۹۳؛ وینر – دیویس^[۴۱]، ۱۹۹۳؛ به نقل از گرمان، ۲۰۰۸) مصاحبه می‌کند تا بر دیدگاه مراجع نسبت به مشکل تأثیر بگذارد به طوری که منجر به حل آن شود (برگ و میلر، ۱۹۹۳؛ به نقل از گرمان، ۲۰۰۸).

درمانگر به عنوان راهنمای گفتگو است و تلاش می‌کند تا مراجعین به جای اینکه درگیر صحبت ‌در مورد مشکل شوند و در این نقطه متوقف شوند، باپرسیدن سوال (که در پایین بحث شده اند)و توجه دقیق به پاسخ های آن ها برای ترسیم نمودن واقعیت مثبتی درمورد اهداف مراجعان، به راه حل دست یابند در فرایند گروهی مراجعین معمولاً مستقیماً به درمانگر پاسخ می‌دهند و در ضمن ، با یکدیگر نیز مستقیم حرف می‌زنند(گرمان، ۲۰۰۸).

فرایند مصاحبه جهت کمک به مراجع برای دست یابی به مفاهیم و معانی جدید، طراحی شده است. این شیوه فقط جهت رانشان می‌دهد یعنی اینکه به طور مشخص، مراجع را تشویق می‌کند که به چیزها، به طور متفاوت نگاه کند اما جواب ها را در اختیارنمی گذارد، بلکه این شیوه برای مراجعین محیطی به وجود می آورد تا به آنچه که درست است و نیز شیوه های دیگر درست بودن توجه کنند، تا اینکه بر روی نارضایتی و شکایت ‌در مورد آنچه نادرست است تمرکز کنند. یک مشکل به وجود می‌آید و مراجع وقتی موقعیت را به نحوه ی می بیند که خودش دسترسی به موارد لازم برای رسیدن به آنچهکه در نظر او، موجه و معقول است ندارد، به درمان روی می آورد. درمانگر توجه مراجعین را از روایت (نقل داستان) پر از مشکل که آن ها را آشفته ‌کرده‌است، دور می‌کند و سعی می کند محیطی برای آن ها فراهم آورد تا خودمراجعین، روش های مفید وخاص خود، برای نگاه کردن و پاسخ دادن را پیدا نماید (گرمان، ۲۰۰۸)

درمانگر راه حل محوربه عنوان تسهیل کننه ماهری عمل می‌کند، به مراجعین کمک می‌کند تا به نحو بهتری از توانایی ها ونقاط قوتی که مورد غفلت قرار گرفته اند استفاده کنند توجه این رویکرد بیش از همه بر روی اکنون و حال است و حتی مهم تر از همه آینده زیرا آینده به مثابه بوم سفیدی است که زوجین می‌توانند آرزوها و امیدهای خود را بر روی آن نقاشی کنند. (فریدمن و لیپچیک، ۱۹۹۹). درمانگر راحل- محور طوری وانمود می‌کند که انگار نمی داند و به مراجع اجازه می دهدکه کارشناس شود تا اینکه به مراجع بگوید چه چیزی واقعاً اشتباه است و چگونه باید آن را حل کرد (اندرسون و گولیشین^[۴۲]، ۱۹۹۲؛ به نقل از هویت و برگ، ۲۰۰۰)

لازم به ذکر است که غرر و خطر هنگامی به وجود می‌آید که به وجود یا قبض و اقباض یا کمیت و کیفیت و دیگر صفات لازم برای مورد معامله اطمینان نباشد.

اگر چه معین بودن مورد معامله از شرایط اساسی صحت معامله است اما معین بودن شرط از شرایط صحت آن نیست و هیچ یک از فقها معین بودن شرط را به عنوان شرط صحت شرط ضمن عقد عنوان نکرده اند.

در یک نتیجه گیری می توان چنین بیان داشت که معلوم و معین بودن شرط علی القاعده از شرایط صحت آن نیست اما این صفات باید به حدی باشد که شرط را نامقدور نسازد چرا که هدف از هر شرطی اجرای آن می‌باشد و اگر علم و تعیین شرط با گذشت زمان و یا با انتخاب فردی از ابهام کلی در آید ولو علم تفصیلی به شرط نداشته باشیم مانعی در شرط نمی باشد .

«به نظر ما قواعد حاکم بر شروط ضمن عقد تفاوت ماهوی با قواعد عمومی قراردادها ندارد و شروط تبعی دقیقاً از همان موازین و قواعدی تبعت می‌کند که بر شروط مستقل حکم فرماست.»^[۵۳]

همچنین شرایط اساسی صحت معامله ‌در مورد شرط ضمن عقد جاری می‌باشد ولی در شرط اساساً علم اجمالی کفایت می‌کند.

نتیجه گیری :

با توجه به پژوهش انجام شده ‌به این مطلب می‌رسیم که شرایط اساسی صحت معاملات ‌در مورد شروط جریان دارد ولی معلوم بودن اجمالی در شروط کفایت می‌کند.

به دلیل تبعیت شرط از عقد در مرحله ایجاد و ادامه حیات حقوقی ،اگر قصد ورضا در بین نباشد اساسا عقدی به وجود نمی آید تا شرط ضمن عقد به وجود آید پس قصد و رضا نیز در شرط جریان دارد و ماهیت شرط همچون عقد ارادی می‌باشد و شرط از این نظر تابعی از عقد می‌باشد .اهلیت قانونی نیز همچون عقد در شرط جریان دارد و از شرایط اعتبار شرط می‌باشد و علی القاعده به دلیل تبعیت شرط از عقد ، شرایط اهلیت طرفین معامله ‌در مورد شرط ضمن عقد لازم الرعایه است و در موارد استثنایی به دلیل وضع قوانین امری و حمایتی ممکن است اهلیت در شرط منتفی گردد.علم اجمالی به شرط کافی می‌باشد و شرط مجهول باطل است و موجب بطلان معامله نمی شود مگر اینکه جهل به آن موجب جهل به عوضین شود و معامله به دلیل غرری بودن باطل شود . اصولا علم تفصیلی در معامله شرط است (بجز در موارد استثنایی ضمان ،جعاله ) اما علم اجمالی در شرط کفایت می‌کند .مشروعیت جهت به لحاظ رعایت قواعد امری و نظم عمومی و اخلاق حسنه در شروط همانند عقد جریان دارد.

فهرست منابع

– امامی ،میر سید حسن ،۱۳۹۰،حقوق مدنی ، انتشارات اسلامیه، ‌جلد اول

۲- انصاری ، مرتضی، ۱۴۲۴ ،،مکاسب، مؤسسه‌ نشر اسلامی

۳- حسینی مقدم ، سید عسکری ، ۱۳۸۷ ، تعلیق در قراردادها ،انتشارات بوستان کتاب

۴- سیمایی صراف ، حسین ، ۱۳۸۰،شرط ضمنی، انتشارات دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

^۵- شهیدی ، مهدی ، ۱۳۸۴ ، تشکیل قراردادها و تعهدات ،انتشارات مجد،جلد اول

۶- شهیدی ،مهدی ،۱۳۸۷،حقوق مدنی شروط ضمن عقد،انتشارات مجد،جلد چهارم

۷- صغیری ، اسماعیل ،۱۳۸۷ ،مجموعه مقالات حقوقی ، انتشارات فروزش

۸- فیروز آبادی ، محمد ، قاموس المحیط ،جلد دوم ،دارالاحیاء

۹- قاسم زاده ، سید مرتضی ، ۱۳۸۶ ، اصول قراردادها و تعهدات ،انتشارات دادگستر

۱۰- کاتوزیان ، ناصر ، ۱۳۸۸ ، قواعد عمومی قراردادها ،انتشارات شرکت سهامی انتشار،‌جلد اول

۱۱- کاتوزیان ، ناصر ، ۱۳۸۸ ،قواعد عمومی قراردادها انتشارات، شرکت سهامی انتشار،جلددوم

۱۲- کاتوزیان ، ناصر ، ۱۳۸۷ ،قواعد عمومی قراردادها انتشارات، شرکت سهامی انتشار،جلدسوم

۱۳- محقق داماد ، سید مصطفی ، قنواتی ، جلیل ، وحدتی شبیری ، سید حسن ، عبدی پور فرد ، ابراهیم ، ۱۳۸۹ ، حقوق قراردادها در فقه امامیه جلد اول و دوم، پژوهشگاه حوزه ‌و دانشگاه

۱۴- محقق داماد ،سید مصطفی ،۱۳۸۸ ، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی ،مرکز نشر علوم اسلامی

۱۵- محمد بن مکی ، شمس الدین ،۱۴۱۱ ، اللمعه الدمشقیه ،دارالفکر

۱۶- وحدتی شبیری ، سید حسن ، بی تا ، مجهول بودن مورد معامله ، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

۱۷- وحدتی شبیری ،سید حسن، بی تا، مجهول بودن مورد معامله، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

Abstract

It is considered that the provisions of the basic conditions of the Stipulation is deals

Because the condition is some kind of agreement and civil law transactions enumerated in Article 190 of the Constitution accuracy The conditions of the contract extends the provisions of Article 190 of the Civil Code, and believe that it should be about the condition. Because some of the provisions in Article 232 of the Civil Code and Article 233 of the Civil Code provisions null and void enumerated diriment Conditions that do not fit properly consider the two articles above, for example, the requirement to consider illegitimate correctly.

The legal document stating the reasons and the conclusion that the basic conditions for the validity of transactions in the Stipulation flows Except it turns out that the issue in detail, the condition turns out to be a brief reminder.

Keywords: candition of validity, transaction, Stipulation

1. 1. – محقق داماد ،سید مصطفی ،قنواتی ،جلیل، وحدتی شبیری ، سید حسن ،عبدی پور ،ابراهیم ، ۱۳۸۹ ، حقوق قراردادها در فقه امامیه جلد دوم ،ص ۵ ↑

1. 1. – قاسم زاده ، سید مرتضی ، ۱۳۸۶ ، اصول قراردادها و تعهدات ، ص ۹ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، ۱۳۸۸ ، قواعد عمومی قراردادها ، جلد اول ، ص ۱۹ ↑

1. 1. – قاسم زاده ، سید مرتضی ، ۱۳۸۶ ، اصول قرارداد ها و تعهدات ، ص ۹ ↑

1. 1. – محقق داماد ، سید مصطفی ، قنواتی ، جلیل ، وحدتی شبیری ، سید حسن ، عبدی پور فرد ، ابراهیم ، ۱۳۸۹ ، حقوق قراردادها در فقه امامیه جلد اول ،ص ۸۹ ↑

1. 1. – امامی ، میر سید حسن ، ۱۳۹۰ ، حقوق مدنی جلد اول ، ص ۶ ↑

1. 1. – محقق داماد ، سید مصطفی ، قنواتی ، جلیل ، وحدتی شبیری ، سید حسن ، عبدی پور فرد ، ابراهیم ، ۱۳۸۹ ،همان ،ص ۸۸ ↑

1. 1. – امامی ، میر سید حسن ،همان ، ص ۲۰۳ ↑

1. 1. – قاسم زاده ، سید مرتضی ، ۱۳۸۶ ، اصول قرارداد ها و تعهدات ، ص ۱۴ ↑

1. 1. – شهیدی ، مهدی ، ۱۳۸۴ ، تشکیل قراردادها و تعهدات جلد اول ، ص ۴۱ ↑

1. 1. – فیروز آبادی ، محمد ، قاموس المحیط ، ج۲ ،ص ۳۶۸ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، ۱۳۸۷ ،قواعد عمومی قراردادها جلد سوم ، ص ۱۱۲ ↑

1. 1. – محقق داماد ، سید مصطفی ، ۱۳۸۸ ، قواعد فقه بخش مدنی ،ص ۳۶ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، ۱۳۸۷ ، قواعد عمومی قراردادها جلد سوم ، ص ۱۱۲ ↑

1. 1. – شهیدی ، مهدی ، ۱۳۸۷ ،حقوق مدنی جلد ۴ شروط ضمن عقد ، ص ۱۸ ↑